Czas nieutracony – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czas nieutracony
Autor

Stanisław Lem

Typ utworu

powieść realistyczna

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Polska

Język

polski

Data wydania

1955

Wydawca

Wydawnictwo Literackie

Czas nieutraconytrylogia powieściowa Stanisława Lema, wydana po raz pierwszy w 1955 r.

Składa się z 3 tomów:

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Oryginalnie autor planował wydanie jedynie Szpitala Przemienienia (jako samodzielną powieść), który ukończył pisać we wrześniu 1948. Książka miała być opublikowana przez prywatnego wydawcę – oficynę wydawniczą „Gebethner i Wolff”, jednak druk został wstrzymany przez cenzurę. Powodem tego był fakt, że książka powstała tuż przed ogłoszeniem socrealizmu jako wiodącej doktryny twórczej w ówczesnej Polsce, stąd redaktorzy nakazali młodemu wówczas Lemowi dodanie do niej wątków partyjno-komunistycznych. Po uwzględnieniu tych sugestii, powieść powiększyła się do trzyczęściowej w 1950 roku, ale i tak jej wydanie zostało zablokowane aż do czasów odwilży w 1955. Wówczas książka była już wyraźnie anachroniczna, widoczna była też duża różnica stylów pomiędzy pierwszą a kolejnymi częściami.

Stąd poza następnymi dwoma wydaniami w 1957 i 1965, książka na życzenie autora nie była już wydawana jako trylogia, ale pod swoją oryginalną (także bez modyfikacji cenzorskich), jednoczęściową postacią i tytułem Szpital Przemienienia (pierwsze wydanie oryginalnej postaci przez wydawnictwo „Czytelnik” w roku 1975). W późniejszych latach wznawiane były jedynie fragmenty drugiego i trzeciego tomu, zatytułowane odpowiednio Operation Reinhardt i Dyżur doktora Trzynieckiego, w zbiorach Lata czterdzieste. Dyktanda (Wydawnictwo Literackie 2005) i Człowiek z Marsa. Opowiadania młodzieńcze. Wiersze (Agora 2009). W drugim ze zbiorów opublikowano również po raz pierwszy drukiem zwartym opowiadanie Siostra Barbara (pierwodruk: „Życie Literackie” 1953), które miało być pierwotnie fragmentem trzeciego tomu powieści, ale zostało usunięte z jego ostatecznej wersji.

Biorąc pod uwagę datę zakończenia pisania powieści – 1948, Szpital Przemienienia jest pierwszą, zwartą powieścią autora (Człowiek z Marsa – powstał już w 1946, jednak jako powieść publikowana w odcinkach w czasopiśmie). Jednak przyjmując jako kryterium datę wydania, pierwszą wydaną drukiem zwartym powieścią pisarza są Astronauci.

Fabuła

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Szpital Przemienienia.

Jednym z bohaterów drugiego tomu jest genialny samouk matematyk, Karol Wilk, powraca także główna postać pierwszej części, Stefan Trzyniecki. W powieści można odnaleźć wątki autobiograficzne – Wilk, podobnie jak Lem, pracuje w firmie Rohstofferfassung, która zajmuje się odzyskiwaniem surowców[1]. Dużą część tekstu zajmują opisy działaczy podziemia komunistycznego, którzy – jak z ironią pisze Antoni Smuszkiewicz – „podjęli cały ciężar walki z okupantem”[2].

Trzeci tom to opis rzeczywistości powojennej. Oprócz bohatera poprzednich części, Stefana Trzynieckiego, autor opisuje działalność różnych aktywistów partyjnych i funkcjonariuszy UB „utrwalających władzę ludową”[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Przemysław Batorski: Przypadek i los. 100. rocznica urodzin Stanisława Lema. jhi.pl. [dostęp 2023-06-03].
  2. a b Antoni Smuszkiewicz: Stanisław Lem. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 1995, s. 24, seria: Czytani dzisiaj. ISBN 83-7120-184-2.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]