Daglezja – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: inne znaczenia.
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „jedlica”. Zobacz też: Jelica (do 2009 Jedlica), Jedlica (potok).
Daglezja
Ilustracja
Daglezja zielona
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Podrodzina

modrzewiowe

Rodzaj

daglezja

Nazwa systematyczna
Pseudotsuga Carriere
Traité Conif. ed. 2. 256. 1867
Typ nomenklatoryczny

Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco[4]

Synonimy
  • Abietia A. H. Kent
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Daglezja, jedlica (Pseudotsuga Carriere) – rodzaj zimozielonych drzew szpilkowych z rodziny sosnowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od 4 do 8 gatunków. W Ameryce Północnej rosną dwa gatunki (P. menziesii i P. macrocarpa), jeden w Japonii (P. japonica) i jeden w Chinach wraz z wyspą Tajwan (P. sinensis). Takson występujący w Chinach bywa rozdzielany na trzy lub nawet pięć gatunków[5]. Daglezje są istotnym składnikiem lasów w obszarze występowania. Mają też duże znaczenie ekonomiczne jako źródło surowca drzewnego. Służą do wyrobu słupów, podkładów kolejowych, sklejki, ścieru. Wykorzystywane są olejki eteryczne daglezji zielonej (Oregon balsam), żywica stosowana była jako guma do żucia, liście jako substytut kawy, a słodkie soki były zbierane i wykorzystywane przez Indian[6]. W Polsce rośnie introdukowana daglezja zielona[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Szyszka daglezji zielonej
Pokrój
Drzewa te tworzą nieregularnie stożkowatą lub szeroką koronę[8]. Pień prosty[9]. Daglezja zielona należy do najwyższych drzew na świecie – rekordowy okaz ścięty w 1895 koło Vancouver miał 127 m wysokości[8]. Na młodej, gładkiej korze widoczne są pęcherzyki z żywicą. Kora na starych drzewach jest gruba i silnie spękana. Pędy są zwykle owłosione (u P. japonica nagie) i chropowate z powodu nieznacznie wystających śladów liściowych. Pędy zakończone są wrzecionowatymi, zaostrzonymi pąkami osiągającymi 1 cm długości[10], nie pokrytymi żywicą[9]. Nie występują krótkopędy[9].
Liście
Skrętoległe, płaskie i równowąskie igły[9]. U nasady igły zwężone są w krótki ogonek z małą stopką. Liście gatunków amerykańskich są na szczycie tępe lub zaostrzone, a azjatyckich wcięte. Na górnej stronie liści znajduje się rowek, a od spodu dwa paski aparatów szparkowych[10].
Kwiaty i szyszki
Kwiaty zebrane są w rozdzielnopłciowe kwiatostany mające postać drobnych szyszek. Drzewa są jednopienne[10]. Kwiatostany męskie są czerwonawe i stożkowate, wyrastają pojedynczo lub w skupieniach wzdłuż pędów. Kwiatostany żeńskie są różowozielone i wyrastają skupione po kilka[8]. Po zapyleniu zwisające szyszki żeńskie drewnieją. Charakterystyczną ich cechą są widoczne, trójzębne łuski wspierające wystające spod łusek nasiennych. Szyszki osiągają od 5 cm (u P. japonica) do 18 cm długości (u P. macrocarpa)[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z rodziny sosnowatych Pinaceae. W klasyfikacjach dzielących rodzinę na dwa główne klady, należy do tzw. pinoid clade obejmującego rodzaje: modrzew, świerk, sosna i Cathaya. W obrębie tego kladu jest siostrzany dla rodzaju modrzew Larix[11][12]. Wraz z modrzewiem wyodrębniany jest w podrodzinę modrzewiowe Laricoideae[13]. Bliskie pokrewieństwo tych dwóch rodzajów potwierdzone jest badaniami molekularnymi, anatomicznymi (budowa pędów, kształt okienka), budową ziarn pyłku[12]. Taksonem siostrzanym dla daglezji i modrzewia jest znany ze skamieniałości Eathiestrobus mackenziei[12].

Rośliny z tego rodzaju obecne były już w oligocenie Ameryki Północnej. Najstarsze znane skamieniałości reprezentujące rośliny w typie P. macrocarpa datowane są na około 32 miliony lat. Pomost lądowy między Ameryką Północną i wschodnią Azją, istniejący przez znaczną część trzeciorzędu, umożliwił rozszerzenie zasięgu rodzaju na kontynent azjatycki[5].

Ostatni wspólny przodek gatunków wschodnioazjatyckich z rodzaju Pseudotsuga żył około 20 milionów lat temu we wczesnym miocenie. Różnicowanie taksonów azjatyckich datowane jest na ciepły okres środkowomioceńskiego optimum klimatycznego (17–15 milionów lat temu) i jego rezultatem ma być przywiązanie tamtejszych daglezji do obszarów o stosunkowo ciepłym klimacie. Różnicowanie azjatyckich daglezji zaowocowało dwoma kladami, z których jeden obejmuje P. brevifolia, P. forrestii i część P. wilsoniana, a drugi P. sinensis i P. japonica oraz także część P. wilsoniana. Pokrewieństwo genetyczne części populacji tego ostatniego z obu grupami tłumaczone jest tym, że po pierwotnym oddzieleniu się linii tego gatunku od wspólnych przodków z kladem pierwszym, co miało miejsce ok. 15 milionów lat temu, powstała linia rozwojowa, która pochodzi od przodka, który ok. 7 milionów lat temu zmieszał się z przedstawicielem kladu drugiego[5].

Wymienione wyżej gatunki wschodnioazjatyckie ujęte zostały w podziale systematycznym rodzaju przedstawionym przez Hermanna w 1982 (w jego ujęciu rodzaj obejmował 8 gatunków)[5]. Później w klasyfikacji taksonów azjatyckich dominowało jednak szerokie ujęcie gatunku P. sinensis będącego albo jedynym przedstawicielem daglezji azjatyckich obok P. japonica, ewentualnie wyróżniano jeszcze P. brevifolia i P. forrestii[5][9].

Synonimy taksonomiczne[4]

Abietia A. H. Kent

Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List[14][15])

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  5. ↑ a b c d e Xiao-Xin Wei, Zu-Yu Yang, Yan Li, Xiao-Quan Wang. Molecular phylogeny and biogeography of Pseudotsuga (Pinaceae): Insights into the floristic relationship between Taiwan and its adjacent areas. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55, 3, s. 776-785, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.03.007. 
  6. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 764, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 46. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ a b c d e Pseudotsuga Carrière. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-09-17].
  10. ↑ a b c d Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 435-436. ISBN 83-01-05225-2.
  11. ↑ Jin-Hua Ran, Ting-Ting Shen, Hui Wua Xun Gong, Xiao-Quan Wang. Phylogeny and evolutionary history of Pinaceae updated by transcriptomic analysis. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 129, s. 106-116, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2018.08.011. 
  12. ↑ a b c David S. Gernandt, Cecelic Reséndiz Arias, Teresa Terrazas, Xitlali Aguirre Dugua, Ann Willyard. Incorporating fossils into the Pinaceae tree of life. „American Journal of Botany”. 105, 8, s. 1329-1344, 2018. DOI: 10.1002/ajb2.1139. 
  13. ↑ Aljos Farjon: A natural history of conifers. Portland: Timbers Press, 2008, s. 287. ISBN 978-0-88192-869-3.
  14. ↑ Pseudotsuga. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-09-17].
  15. ↑ Daglezja (nazwy polskie). [dostęp 2009-02-24].
Sosnowate
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Daglezja&oldid=70133112”