Deklaracja polsko-niemiecka o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Deklaracja polsko-niemiecka o niestosowaniu przemocy

Deklaracja polsko-niemiecka o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934
Inne określenia	deklaracja o nieagresji
Podpisanie	26 stycznia 1934 Berlin
Liczba sygnatariuszy	2
Liczba stron	2
Język oryginału	niemiecki, polski
Teksty w Wikiźródłach
Multimedia w Wikimedia Commons
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Deklaracja polsko-niemiecka o niestosowaniu przemocy (zwana też deklaracją o nieagresji) − podpisana 26 stycznia 1934 w Berlinie przez Józefa Lipskiego i Konstantina von Neuratha; doprowadziła do czasowej normalizacji i poprawy stosunków polsko-niemieckich w latach 1934–1939.

Deklaracja została podpisana, gdy Józef Piłsudski nabrał przekonania, że Francja jest coraz słabszym sojusznikiem Polski^[1] (zob. sojusz polsko-francuski) i Polska musi sama unormować stosunki z Niemcami. Bezpośrednio potwierdziła to odmowa Francji przyjęcia tajnej propozycji wojny prewencyjnej przeciw Niemcom w obronie postanowień traktatu wersalskiego, wysuniętej przez Piłsudskiego w 1933^[2]. Piłsudski nie docenił Adolfa Hitlera, którego uważał za racjonalnego, normalnego polityka. Ze strony Niemiec motywem układu była właśnie chęć niedopuszczenia do takiej akcji zbrojnej przeciw Niemcom w czasie, gdy były jeszcze niedozbrojone. Hitler w tym okresie próbował ponadto skłonić Polskę do sojuszu z Niemcami wymierzonego w ZSRR.

Z uwagi na stanowisko III Rzeszy dokument nie miał formy traktatu, lecz nienazwanej umowy międzynarodowej, ratyfikowanej przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego i promulgowanej w Dzienniku Ustaw RP^[3]. Wbrew krążącym pogłoskom (lansowanym zwłaszcza przez prasę francuską i sowiecką) dokument nie zawierał tajnych klauzul rozszerzających jego treść.

Deklaracja w ustępie 3 uznawała zawarte wcześniej porozumienia z innymi państwami za obowiązujące.

Jednym z następstw tego paktu była wspólna „Deklaracja Rządów Polski i Niemiec o traktowaniu ich uznanych mniejszości narodowych”, ogłoszona 5 listopada 1937 w Berlinie i Warszawie^[4] z powodu upływu terminu Konwencji z 1922.

7 marca 1934 zakończona została też polsko-niemiecka wojna celna.

Wiosną 1939 w prasie polskiej informowano, że pakt „został jednostronnie wypowiedziany przez kanclerza Hitlera w piątek dnia 28 kwietnia 1939”^[5].

6 kwietnia 1939 minister spraw zagranicznych Józef Beck podpisał w Londynie dwustronne porozumienie polsko-brytyjskie o gwarancjach wzajemnej pomocy wojskowej na wypadek agresji niemieckiej^[6]. W tydzień później do tych gwarancji przyłączyła się Francja. 28 kwietnia Hitler przemawiając w Reichstagu uznał umowy Polski z Wielką Brytanią i Francją za pogwałcenie polsko-niemieckiej deklaracji o nieagresji i za jej „anulowanie przez Polskę” (to samo według kanclerza dotyczyć miało brytyjsko-niemieckiego Traktatu o ograniczeniu zbrojeń na morzu z 18 czerwca 1935 „zerwanego z winy Wielkiej Brytanii”), co zostało przyjęte jako jednostronne zerwanie tego porozumienia przez III Rzeszę. Polska strona podkreślała sprzeczność takiego posunięcia z tekstem Deklaracji normującym to następująco:

Deklaracja pozostanie w mocy w ciągu okresu dziesięciu lat, licząc od dnia wymiany dokumentów ratyfikacyjnych. W razie, jeżeli żaden z Rządów nie wymówi jej na sześć miesięcy przed upływem tego okresu czasu, zachowa ona w dalszym ciągu moc; potem jednak każdy Rząd będzie mógł ją wymówić w każdym czasie z terminem sześciomiesięcznym.

Tym samym układ ten obowiązywał nadal i został (wraz z paktem antywojennym, o którym jest wzmianka w tekście deklaracji oraz polsko-niemiecką konwencją o arbitrażu zawartą w Londynie w 1925) złamany przez napaść na Polskę 1 września 1939.

• Pakt o nieagresji między Polską a ZSRR (1932)
• Polsko-brytyjski układ sojuszniczy

• Marek Kornat Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem. Kraków 2007, Wyd. Arcana, ISBN 978-83-60940-12-9
• Jan Szembek Diariusz i teki Jana Szembeka 1934 - 1939, t. 1 - 4, London 1964 - 1972.