Dzieżka pomarańczowa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dzieżka pomarańczowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	kustrzebniaki
Rząd	kustrzebkowce
Rodzina	Pyronemataceae
Rodzaj	dzieżka
Gatunek	dzieżka pomarańczowa
	Nazwa systematyczna
	Aleuria aurantia (Pers.) Fuckel; Jb. nassau. Ver. Naturk. 23-24: 325 (1870)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzieżka pomarańczowa (Aleuria aurantia (Pers.) Fuckel) – gatunek grzybów z rodziny Pyronemataceae^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aleuria, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1800 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Peziza aurantia. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1870 r. Leopold Fuckel, przenosząc go do rodzaju Aleuria^[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[2]:

Helvella coccinea Bolton 1790
Peziza aurantia Pers. 1800
Peziza aurantia var. stipitata W. Phillips 1887
Peziza coccinea Huds., Fl. Angl. 1778
Scodellina aurantia (Pers.) Gray 1821

Nazwa polska według A. Chmiel^[3].

Morfologia

Owocnik

Średnica 2–10 cm. U młodych osobników niemal kulisty, później miskowaty o powyginanych brzegach, u starszych niemal płaski, okrągławy, płatowato powyginany i o pofalowanych brzegach. Trzonu brak. Wewnętrzna warstwa rodzajna, w której powstają zarodniki jest gładka, w kolorze od żółtoczerwonego przez pomarańczowy do cyno–brązowo–czerwonego, strona zewnętrzna jest delikatnie aksamitna, w kolorze od białawego do bladożółtoochrowego^[4].

Miąższ

Bardzo cienki, kruchy i wodnisty. Ma biało–siwy kolor, smak i zapach słaby, po rozdrobnieniu zapach jest przyjemny^[4].

Zarodniki

Bezbarwne, podłużnie eliptyczne, pokryte siateczkowatą ornamentacją. Rozmiary: 16–24 × 8–12 μm^[5].

Występowanie i siedlisko

Dzieżka pomarańczowa jest rozprzestrzeniona na całym świecie. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, ale jest na należących do Antarktyki wyspach Szetlandy Południowe i Orkady Południowe. Występuje także na wielu wyspach wszystkich oceanów. W Europie na północy występuje po Islandię i archipelag Svalbard^[6] i jest pospolita^[7].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Owocniki pojawiają się od późnego lata do jesieni, zazwyczaj grupowo, często bardzo licznie, na ziemi, głównie na otwartych, nasłonecznionych miejscach. Najczęściej rośnie na drogach leśnych i ich obrzeżach, w przykopach i rowach, na wypaleniskach (grzyb wypaleniskowy). Spotkać ją można zarówno w lesie i w zaroślach, jak w parku, na cmentarzu, w ogrodzie między trawami^[4]. Unika gleb wapiennych, preferuje natomiast gleby gliniaste i piaszczyste, często na przykład jest pierwszym organizmem, który pojawia się masowo na naniesionych po powodzi przez rzeki i potoki zwałach piasku i ziemi^[8].

Znaczenie

Grzyb jadalny, ale pozbawiony smaku. Bywa wykorzystywany do ozdabiania potraw^[7].

Gatunki podobne

czarka austriacka (Sarcoscypha austriaca) ma intensywniejszy kolor (szkarłatnoczerwony) i rośnie tylko wczesną wiosną^[4].
czarnorzęska szczecinkowata (Melastiza chateri) jest mniejsza i ma czarno nakrapiany brzeg owocnika^[8].
kielonka błyszcząca (Caloscypha fulgens) ma owocnik pomarańczowożółty, o szarym za młodu, później pomarańczowym wnętrzu miseczki, a na zewnątrz delikatnie ziarnistym. Wyrasta wczesną wiosną w górskich lasach iglastych^[9].
poduszeczka pomarańczowa (Pulvinula constellatio) ma owocniki krążkowate lub poduszeczkowate^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-09-01]. (ang.).
↑ Maria Alicja Chmiel: Checklist of Polish Larger Ascomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 978-83-89648-46-4.
↑ ^a ^b ^c ^d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].
↑ ^a ^b Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ ^a ^b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
↑ Edmund Garnweidner, Hertha Garnweidner, Alicja Borowska, Alina Skirgiełło: Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej. Warszawa: MUZA SA, 2006. ISBN 83-7319-976-4.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2014-09-01]. (ang.).

[Chmiel-3] Maria Alicja Chmiel: Checklist of Polish Larger Ascomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 978-83-89648-46-4.

[wag-4] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Wojewoda-5] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].

[Gminder-7] Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[griz-8] Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[9] Edmund Garnweidner, Hertha Garnweidner, Alicja Borowska, Alina Skirgiełło: Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej. Warszawa: MUZA SA, 2006. ISBN 83-7319-976-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]