Owocnik – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy grzyba. Zobacz też: Owocnik, rodzaj ssaka.
Typy askokarpów: Od lewej: apotecjum, perytecjum, klejstotecjum, gymnotecjum
Typy bazydiokarpów
1 – kapeluszowy blaszkowaty, 2 – kapeluszowy rurkowaty, 3 – polyporoidalny, 4 – kapeluszowy kolczasty, 5 – zamknięty, 6,7 – hubiasty blaszkowy, 8 – hubiasty polyporoidalny, 9 – hubiasty kolczasty, 10 – cyfelloidalny, 11 – klawarioidalny, 12 – kantarelloidalny, 13 – rozpostarty, 14 – rozpostarto-odgięty

Owocnik, karpofor, sporofor, sporokarp[1] – zbita część grzybni, w której na zewnątrz lub wewnątrz powstają zarodniki płciowe (mejospory). Owocniki występują głównie u grzybów wyższych; workowców i podstawczaków. Ich budowa jest charakterystyczna dla różnych grup grzybów. Wyróżnia się w nich dwa rodzaje grzybni: płonną – hamatecjum, stanowiącą rusztowanie – i zarodnionośną – hymenium (obłocznię), w której wytwarzane są zarodniki[2].

Funkcje owocników

[edytuj | edytuj kod]
  • wytwarzanie zarodników,
  • odstraszanie mykofagów poprzez tworzenie substancji odstraszających, odstraszającą barwę, występujące na ich powierzchni twarde włoski, łuski, cystydy, szczecinki,
  • u gatunków rozsiewanych przez mykofagów zwabianie ich zapachem, barwą (np. u trufli),
  • różnego rodzaju inne przystosowania ułatwiające rozprzestrzenianie się zarodników (np. geotropizm, mechaniczne wyrzucanie zarodników i inne)[3]

Typy owocników

[edytuj | edytuj kod]

Owocniki grzybów workowych noszą nazwę askokarpu. Wyróżnia się następujące ich typy:

Owocniki grzybów podstawkowych to bazydiokarpy. Istnieje ogromna różnorodność ich kształtów. Ważniejsze typy budowy bazydiokarpów:

  • zamknięte (angiokarpiczne), czyli wnętrzniaki, w których płodna gleba z podstawkami znajduje się wewnątrz zamkniętego owocnika (np. purchawki Lycoperdon)[4].
  • otwarte (gymnokarpiczne), w których hymenium znajduje się na zewnętrznej powierzchni owocnika tworząc tzw. hymenofor[5]. Wśród nich wyróżnia się wiele typów:
    • rozpostarte lub resupinowate – płaskie, całą powierzchnią przylegające do podłoża,
    • rozpostarto-odgięte – częściowo przylegające z brzegami odstającymi od podłoża,
    • cyfelloidalne – tarczkowate, rurkowate, kubkowate lub miseczkowate,
    • klawarioidalne – pałeczkowate, maczugowate lub krzaczasto rozgałęzione,
    • siedzące – przyrośnięte bokiem lub grzbietem do podłoża. Występują np. u grzybów nadrzewnych, zwanych popularnie hubami. Mogą mieć kształt blaszkowaty, wachlarzowaty, konsolowaty, nerkowaty, trójkątny, kopytkowaty, poduszeczkowaty, języczkowaty;
    • kapeluszowe – zbudowane z kapelusza lub główki i trzonu. Zwykle mają osłonę całkowitą i częściową, na trzonie mogą mieć pierścień, bulwę lub pochwę. Mogą mieć różnorodny hymenofor[5][6][7].

Ze względu na miejsce tworzenia owocnika wyróżnia się:

  • owocniki podziemne, czyli hypogeiczne, zwane sporokarpami,
  • owocniki półpodziemne,
  • owocniki nadziemne, czyli hypogeiczne[5].

Twory grzybniowe, w których powstają zarodniki bezpłciowe (mitospory) to konidiomy[2].

Czas życia owocników

[edytuj | edytuj kod]

Niektóre są bardzo krótkotrwałe, ich czas życia nie przekracza jednej doby, niektóre mogą istnieć i wytwarzać zarodniki przez wiele lat. Pod względem trwałości owocniki dzieli się na dwie grupy[8]:

  • owocniki jednoroczne, których czas życia wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przed zimą giną, niektóre jednak mogą przetrwać zimę (gdy jest łagodna) i rosnąć w następnym sezonie wegetacyjnym,
  • owocniki wieloletnie, które na tym samym podłożu rozwijają się przez wiele lat.


Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Słowniczek mykologiczny [online] [dostęp 2020-12-24].
  2. ↑ a b Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Tom 1. Podstawy fitopatologii, Poznań: PWRiL, 2010, s. 255, 257, ISBN 978-83-09-01-063-0.
  3. ↑ Hans Halbwachs, Claus Bässler, Gone with the wind – a review on basidiospores of lamellate agarics, „Mycosphere”, 6 (1), 2015, s. 78–112, DOI: 10.5943/mycosphere/6/1/10, ISSN 2077-7019 [dostęp 2022-03-25].
  4. ↑ Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków 1991, ISBN 83-85444-01-7.
  5. ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 30–51, ISBN 83-09-00714-0.
  6. ↑ Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 11–19, ISBN 978-83-7073-776-4.
  7. ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 42–68, ISBN 978-83-258-0588-3.
  8. ↑ Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 5–15, ISBN 978-83-7073-650-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Owocnik&oldid=72465097”