Hans von Tschirn – Wikipedia, wolna encyklopedia

Hans (Hayn) von Tschirn

Herb rodu von Tschirn (Czerniawa, von Czirn)
Rodzina	von Tschirn (Czerniawa, von Czirn)
Data urodzenia	lata 80. XIV wieku
Data śmierci	ok. 1455
Rodzeństwo	Opitz von Tschirn

Hans (Hayn) von Tschirn (von Czirn, von Czirne) (ur. w latach 80. XIV wieku^[1], zm. ok. 1455) – śląski rycerz-rozbójnik.

Pochodził ze zniemczonego rodu Czerniawa^[1]. W 1410 roku brał udział w bitwie pod Grunwaldem, walcząc po stronie krzyżackiej. Powróciwszy na Śląsk i wraz z bratem Opitzem zajął się zbójeckim rzemiosłem. Początkowo braciom nie wiodło się najlepiej, ostatecznie udało im się zdobyć przychylność Elżbiety - żony księcia Ludwika II brzeskiego. Dzięki jej wstawiennictwu Ludwik przekazał im ziemię strzelińską. Tam Hans wzniósł swoją siedzibę - zamek Gromnik; posiadał także inne zamki Niesytno, Sokolec oraz Uraz^[2].

W 1428 roku pod Strzelin przybyli husyci. Von Tschirnowie poddali miasto i przeszli na ich stronę. Dzięki husyckiej protekcji i korzystając z wojennej zawieruchy mogli uprawiać zbójecki proceder. Działania te wzbudziły jednak sprzeciw mieszczan Wrocławia i Świdnicy, którzy skarżyli się biskupowi wrocławskiemu, Konradowu IV Starszemu. W końcu, w 1432 roku zorganizowano wyprawę, wskutek której zdobyto zamek Niesytno i pojmano braci. Pod groźbą kary Hans von Tschirn znów zmienił front - obiecał nie tylko przejść na stronę katolicką, ale i wydać w ręce biskupa lokalnych husyckich przywódców. Wkrótce potem zaprosił do zamku Sokolec husytów: księdza Bedřicha ze Strážnicy i hejtmana Němčí Michálka^[3], których następnie pojmał i oddał w ręce biskupie (Michálek zdołał uciec). W odwecie w sierpniu 1434 roku protestanci spalili zamek, ale nie udało im się dopaść von Tschirnów^[4].
Inna wersja zdarzeń mówi, że wyprawa z 1432 roku nie doprowadziła do pojmania braci. Hans miał schronić się w zamku Sokolec, gdzie podejmował Bedřicha i Michálka. Widząc jednak, że ruch protestancki słabnie, postanowił zmienić stronę. Pojmawszy husytów, wydał ich biskupowi wrocławskiemu, uzyskując przebaczenie^[1][3][5].

Von Tschirnowie wrócili do rabowania. Operując z zamku Gromnik napadali na karawany, wioski i przedmieścia miasteczek. W szczególności upodobali sobie dobra biskupie - splądrowali m.in. zamek w Otmuchowie i przedmieścia Brzegu^[1]. Stało się to przyczyną kolejnej wyprawy wojsk mieszczańskich i biskupich przeciwko nim w 1443 roku, wskutek której zdobyto i spalono gromnicki zamek. Braci zbiegli tymczasem pod opiekę Elżbiety Legnicko-Brzeskiej. Ta ponownie wstawiła się za nimi, wskutek czego pozwolono im w 1445 roku na legalny zakup Strzelina, a w 1446 roku - odbudowę zamku na Gromniku^[6]. Zakupili również zamek w Przewornie^[1]. Wkrótce potem ich napady znowu dały się we znaki w okolicy.

Według legendy, kres zbójeckiej działalności położył incydent z dostawą wina dla Gunzela von Schweinichen, pana zamku Świny. W 1455 roku von Tschirnowie obrabowali przeznaczone dla niego wozy. W odwecie von Schweinichen napadł na zamek Niesytno, gdzie ucztowano, racząc się zdobycznym alkoholem. Bracia zostali pojmani. Według jednej z wersji, Hans zginął wówczas z ręki Gunzela^[1][7]. Według innej - został przekazany w ręce wrocławskich i świdnickich mieszczan, którzy powiesili von Tschirna.

• Według jednej z legend, Hans von Tschirn zawdzięczał powiedzenie w napadach i rabunkach temu, że zaprzedał duszę diabłu. Ponoć, gdy pakt wygasł, czart przyszedł po swoje. Rycerz postanowił ratować się, proponując diabłu grę w kręgle. Grano w wąwozach, ciągnących się od Samborowiczek w stronę Gromnika. Gra toczyła się po myśli czarta - po kolejnym rzucie przewrócił on wszystkie kręgle za wyjątkiem jednego. Wówczas to von Tschirn rozpaczliwym ruchem wyrwał z ziemi głaz i cisnął nim, przewracając ostatni kręgiel. W ten sposób miał ocalić życie i duszę^[8].
• Duch Hansa von Tschirn ma błąkać się po podziemiach gromnickiego zamku, pokutując za swe zbrodnie^[1].

• Postać Hansa von Tschirn (Hayna von Czirne) pojawia się w powieści Narrenturm Andrzeja Sapkowskiego (Trylogia husycka).
• W ramach strzelińskiego Szlaku Historycznego, w 2021 roku przy ul. Kościuszki w Strzelinie umieszczono figurkę rycerza^[9].

• Maciej Molczyk: Historia Wrocławia: Hans von Tschirn - rozbójnik. wroclaw.naszemiasto.pl, 2009-11-09. [dostęp 2024-09-10].