Henryk Krzeczkowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Henryk Krzeczkowski
Imię i nazwisko

Herman Gerner

Data i miejsce urodzenia

19 kwietnia 1921
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

28 grudnia 1985
Warszawa

Zawód, zajęcie

tłumacz, pisarz, publicysta

Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Krzeczkowski, urodzony jako Herman Gerner (ur. 19 kwietnia 1921 w Stanisławowie, zm. 28 grudnia 1985 w Warszawie) – polski tłumacz, pisarz, publicysta, działacz opozycji demokratycznej w PRL.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

1921–1957

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Stanisławowie w rodzinie żydowskiej jako Herman Gerner, syn Marka Gernera i Amelii z Szafferów[1]. Był absolwentem Gimnazjum Koedukacyjnego Żydowskiego Towarzystwa Szkół Ludowych w Stanisławowie (matura 1939). Po ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 ewakuował się w głąb ZSRR. Od lutego 1942 przebywał we wsi Orłowka w Kirgizji, gdzie poślubił Irmę Martens, matkę Anny German. Dzięki temu małżeństwu Irma Martens i jej córka mogły po wojnie przyjechać do Polski i otrzymać polskie obywatelstwo[2]. W 1943 wstąpił do 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, gdzie ukończył kurs podoficerski. W 1944 roku był zastępcą dowódcy kursu w Centrum Szkolenia Piechoty w Riazaniu. W 1945 w szkole oficerskiej w Rembertowie. We wrześniu 1945 został skierowany do Wydziału Zagranicznego Sztabu Generalnego WP jako referent do spraw anglosaskich. W marcu 1946 zdemobilizowany, podjął pracę jako naczelnik wydziału personalnego w Państwowym Zjednoczeniu Przemysłu Cukierniczego w Zabrzu. W listopadzie 1946 ponownie został przyjęty do wojska i skierowany do II Oddziału Sztabu Generalnego (wywiad). Z ramienia wywiadu pracował przede wszystkim we Włoszech, sprawował również funkcję dyrektora naukowego Ośrodka Szkoleniowego II Oddziału Sztabu Generalnego. W 1948 wysłany na Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, gdzie występował jako Henryk Meysztowicz. W tym samym roku zmienił imię i nazwisko na Henryk Krzeczkowski[3]. W 1951 został usunięty ze Sztabu Generalnego, podjął pracę jako kierownik Studium Wojskowego przy Szkole Ekonomicznej w Krakowie, a następnie pracował w dziale zagranicznym Polskiego Radia, skąd został zwolniony w 1953. W tym samym roku został usunięty z PZPR. Wielokrotnie podejmowano próby zwerbowania go do współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa, które zawsze spotykały się z jego odmową[4].

1957–1985

[edytuj | edytuj kod]

Po odejściu z armii poświęcił się literaturze i związał z warszawskim kręgiem literackim (m.in. Pawłem Hertzem, Stefanem Kisielewskim, Zygmuntem Mycielskim, Juliuszem Żuławskim, Zygmuntem Kubiakiem)[5]. W 1957 roku uczestniczył w organizowaniu miesięcznika „Europa”[6].

Głównym jego zajęciem stało się tłumaczenie literatury światowej z języków angielskiego, niemieckiego i włoskiego na język polski. Tłumaczył m.in. Byrona, Conrada, Frazera, Gravesa, Goethego. W 1974 otrzymał nagrodę polskiego PEN Clubu za przekłady z literatury obcej na język polski. Oprócz przekładu zajmował się publicystyką literacką, historiozoficzną i polityczną.

W końcu lat 60. zaczął publikować w „Tygodniku Powszechnym”. Zachęcał do współpracy z tygodnikiem młodych niezależnych publicystów, m.in. Wojciecha Karpińskiego i Marcina Króla. Owocem tej współpracy był tom esejów dotyczących polskiej myśli politycznej Sylwetki polityczne XIX wieku[7]. W latach 80. został członkiem redakcji tego pisma. W 1969 opublikował po raz pierwszy tekst w paryskiej „Kulturze” (pod pseudonimem Mikołaj Sawulak)[8]. Współpracował także z „Nową Kulturą”, „Życiem Literackim”, „Twórczością”. Ogłosił książki: Po namyśle, O miejsce dla roztropności i Polskie zmartwienia. Pośmiertnie ukazał się zbiór jego esejów Proste prawdy.

W 1978 roku po długich staraniach otrzymał paszport i kilkakrotnie wyjeżdżał na Zachód, głównie do Anglii i USA. Był stypendystą uniwersytetu w Cambridge, a także współpracownikiem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu[9].

W latach 80. skupiał wokół siebie grupę ówczesnej prawicowej młodzieży z opozycji, do grona jego słuchaczy należeli m.in. Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Wiesław Walendziak, Kazimierz Michał Ujazdowski, Tomasz Wołek[10]. Pisał do wydawnictw podziemnych pod pseudonimami XYZ i Mikołaj Sawulak.

Został pochowany na tynieckim cmentarzu parafialnym.

Grób Henryka Krzeczkowskiego na cmentarzu w Tyńcu

W 2016 ukazała się książka Wojciecha Karpińskiego, Henryk (Zeszyty Literackie, Warszawa, 2016, ISBN 978-83-64648-35-9).

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Tłumaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Twórczość własna

[edytuj | edytuj kod]
  • Po namyśle, wyd. Znak, Kraków 1977
  • Henryk Krzeczkowski, O miejsce dla roztropności, pod ps.: XYZ, Londyn: wyd. Odnowa, 1979, ISBN 0-903705-24-9, OCLC 69282874.
  • Polskie zmartwienia, pod ps.: Mikołaj Sawulak, wyd. Odnowa, Londyn 1981, ISBN 0-903705-34-6.
  • Henryk Krzeczkowski, Proste prawdy: szkice wybrane. Wybór tekstów i redakcja Waldemar Gasper, Paweł Hertz. Waldemar Gasper (red.), Paweł Hertz (red.), Warszawa: Ararat, 1996, ISBN 83-903180-2-4, OCLC 69293884.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: słownik biobibliograficzny. T. IV. Red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan. Warszawa, WSiP, 1996.
  2. ↑ Wojciech Karpiński, Henryk. Wyd. II poszerzone, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016, s. 147–176. Irma Martens zmieniła pierwszą literę nazwiska swojego męża (z Gerner na Berner) i utrzymywała, że nie spotkała go po wojnie (opisała to we wspomnieniach Człowieczy los, Warszawa, Znaki Czasu, 2014, s. 111, 115), mimo iż według dzienników Henryka Krzeczkowskiego (Hermana Gernera) spotkała się z nim w Polsce w 1946 (por. Wojciech Karpiński, Henryk, wyd. II, s. 149).
  3. ↑ Rozkaz personalny nr 883 z dnia 30 XI 1948 podpisany przez marszałka Michała Rolę-Żymierskiego; pełna treść rozkazu zob. Wojciech Karpiński, Henryk, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016, s. 98.
  4. ↑ Wojciech Karpiński, Henryk, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016.
  5. ↑ Na temat środowiska przyjaciół Henryka Krzeczkowskiego zob.: Sposób życia. Z Pawłem Hertzem rozmawia Barbara N. Łopieńska, Warszawa, PIW, 1997; Zygmunt Mycielski, Niby-Dziennik; Dziennik 1950–1959; Dziennik 1960–1969; Niby-Dziennik ostatni, Warszawa, Iskry, 1998, 1999, 2001, 2012; Stefan Kisielewski Dzienniki, Warszawa, Iskry, 2001; Juliusz Żuławski, Przy wspólnych pracach w: Henryk Krzeczkowski, Proste prawdy, Szkice wybrane. Wybór tekstów i redakcja Waldemar Gasper, Paweł Hertz. Warszawa, Ararat, 1996.
  6. ↑ Europa. Miesięcznik literacki. Reedycja numeru. Wstęp Marcin Król, Warszawa, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2007.
  7. ↑ Wojciech Karpiński, Marcin Król, Sylwetki polityczne XIX wieku, Kraków, Znak, 1971 (wydanie ocenzurowane); Wojciech Karpiński, Marcin Król, Od Mochnackiego do Piłsudskiego. Sylwetki polityczne XIX wieku, Warszawa, Świat Książki, 1997 (wydanie pełne), tamże we wstępie opisana rola Henryka Krzeczkowskiego w powstaniu książki.
  8. ↑ Mikołaj Sawulak, Anna Kowalska (1903–1969), „Kultura” 1969 nr 7–8 (dostępny online).
  9. ↑ Wojciech Karpiński, Henryk, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016; Na temat problemów z paszportem por. Paweł Hertz / Anna i Jarosław Iwaszkiewiczowie, Korespondencja. T. II. Oprac. Agnieszka i Robert Papiescy. Red. Marek Zagańczyk, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2015.
  10. ↑ Henryk Krzeczkowski, Proste prawdy. Szkice wybrane. Wybór tekstów i redakcja Waldemar Gasper, Paweł Hertz. Warszawa, Ararat, 1996.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Krzeczkowski&oldid=71762468”