Sułtanat Ifatu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sułtanat Ifatu
سلطنة عفت
1285-1403/1415
Ustrój polityczny

monarchia

Stolica

Zajla, następnie Harar

Data likwidacji

1403 lub 1415[1]

Władca

Sa'ad ad-Din II

Powierzchnia

120 tys. km²

Waluta

dinar i dirham[2]

Język urzędowy

somalijski, harari, arabski, afar, argobba

Religia dominująca

islam

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Sułtanat Ifatu”
8,570285°N 39,606547°E/8,570285 39,606547

Sułtanat Ifatu[3] (arab. سلطنة عفت) – państwo sunnickie istniejące od roku 1285 do 1403 lub do 1415[4][5][6], położone na terenach dzisiejszej Etiopii[7][8][9][1], Erytrei, Dżibuti i nieuznawanego Somalilandu[10]. Ifat był rządzony przez dynastię Uelasma[4][11]; według etiopskiego historyka Asmy Giyorgisa, członkowie tej dynastii posługiwali się językiem arabskim[12]. W arabskich tekstach Ifat jest wspominany jako Wafāt (وافات) lub Awfāt (عوفات)[13][14].

Żyjący w XIV wieku syryjski historyk Ibn Fadlallah al-Umari podał, że Ifat mógł mieć powierzchnię około 120 tys. km², natomiast Richard Pankhurst uznał te dane za zawyżone[15].

Podczas około 130-letniej historii państwa, Ifat był okresowo podporządkowany pogańskiemu Królestwu Damot oraz chrześcijańskiemu Cesarstwu Etiopii[4], dla którego Ifat stanowił poważne zagrożenie[16][17].

Lokalizacja

[edytuj | edytuj kod]
Granice Ifatu (ok. 1300 r.)

Granice państwa rozciągały się od wulkanu Zuqualla do miasta portowego Zajla, będącego jednocześnie stolicą Ifatu[18].

Południowa i wschodnia granica Ifatu opierała się na rzece Auasz[19], zachodnia znajdowała się na wschód od rzeku Dżamma, północna natomiast opierała się na rzekach Adabaj i Mofar[20].

W granice Ifatu wchodziły regiony jak Fatagar, Dawaro i Bale. Położona bezpośrednio nad Zatoką Adeńską pierwsza stolica państwa[21], Zajla, była wówczas ważnym miastem portowym[19], do którego prowadził ważny szlak handlowy[22], oraz jednym z ważniejszych ośrodków islamu na terenie Rogu Afryki[23]. Sam Ifat był na tym terenie najbardziej wysuniętym na północ państwem muzułmańskim, będący również buforem między państwami chrześcijańskimi a muzułmańskimi[4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Konflikt z Etiopią

[edytuj | edytuj kod]

Konflikt ten był poprzedzony sporem wywołanym przez mameluckiego sułtana Al-Nasira Muhammada, prowadzącego politykę prześladowania Koptów; etiopski cesarz Amde Tsyjon I wysłał do Egiptu posłańca w celu powiadomienia sułtana, że w przypadku kontynuowania tej polityki, Etiopia rozpocznie prześladowania ludności muzułmańskiej[24].

W wyniku tego sporu, sułtan Ifatu Hak ad-Din I wypowiedział wojnę Etiopii[25]; wojska ifackie zaatakowały region Amhary, gdzie spaliły znajdujące się kościoły oraz zmusiły ludność do zrzeczenia się chrześcijaństwa[24]. W odpowiedzi wojska etiopskie zaatakowały zamieszkiwaną głównie przez ludność muzułmańską Szewę[26].

Według chrześcijańskich kronik, siły ifackie dowodzone przez syna sułtana, Dadadera Hak ad-Dina, stoczyły na południu regionu Marra Biete bitwę z wojskami etiopskimi dowodzonymi przez cesarza Amde Tsyjona I;, mimo że siły Ifatu były w stanie otoczyć Etiopczyków, zostały one pokonane, a ich dowódca zginął w tej bitwie[26][24].

Próba przejęcia władzy w Etiopii przez Sabra ad-Dina I

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1322 sułtan Ifatu Sabr ad-Din I planował przejąć władzę w Etiopii z zamiarem jej islamizacji poprzez przymusowe nawracanie etiopskich chrześcijan na islam oraz stawianie meczetów w miejsce kościołów; w planach również było mianowanie cesarza Amde Tsyjona I na namiestnika jednego z etiopskich prowincji w przypadku jego przejścia na islam[27].

W celu realizacji swojego planu, sułtan podzielił swoją armię na trzy części; pierwsza została wysłana na północny zachód w celu ataku na Amharę, druga na region Angot znajdujący się na północy, trzecia byładowodzona przez samego sułtana, który wraz ze swoimi siłami wyruszył na znajdującą się na zachodzie Szewę[28]. By zmobilizować swoich żołnierzy, sułtan obdarował ich złotem, srebrem oraz szatami; okazało się to bezskuteczne, wielu żołnierzy postanowiło nie brać udziału w walce z powodu niekorzystnego, suchego klimatu[29]. Wojska etiopskie zajęły oraz spustoszyły Zajlę oraz odniosły zdecydowane zwycięstwo nad siłami Ifatu, następnie zniszczyli jeden z ifackich obozów wojskowych[28].

Po porażkach armii, Sabr ad-Din zaproponował stronie etiopskiej pokój, który został jednak odrzucony; w konsekwencji sułtan się poddał[28]. Na dworze cesarza Etiopii zabiegano o karę śmierci dla ifackiego władcy, który ostatecznie został uwięziony[30]. Uważano, że działania wojenne Sabra ad-Dina miały charakter dżihadu[28].

W Ifacie wybuchły bunty przeciwko Amde Tsyjonowi I, które zostały stłumione przez wojska etiopskie[30].

Podczas panowania w Ifacie Haka ad-Dina II (1366-1376) przeniesiono stolicę z Zajli do Hararu[31]. Sułtan w latach 1370-1376 stoczył ponad dwadzieścia bitew z wojskami etopiskimi; sam zginął w trakcie jednej z nich[32].

Upadek państwa

[edytuj | edytuj kod]

W 1376 roku nowym sułtanem Ifatu został Sa'ad ad-Din II, brat Haka ad-Dina; kontynuował on ataki na Etiopię. Siły ifackie zostały ostatecznie pokonane na początku XV wieku w okolicy regionu Hararu[33]. Sam sułtan opuścił walkę oraz wycofywał się w kierunku Zajli[34][35]; na południu tego miasta został zabity przez ścigających go etiopskich żołnierzy.

Rok śmierci ostatniego sułtana oraz upadku Ifatu nie jest pewny. Według egipskiego średniowiecznego historyka Al-Makriziego, wydarzenia te miały miejsca w 1403 roku, za panowania Dawida I na etiopskim tronie; jego wojska miały również splądrować Zajlę. Brytyjski islamoznawca John Spencer Trimingham podał rok 1415, cesarzem Etiopii był wówczas Izaak[4][36][37].

Wojsko

[edytuj | edytuj kod]

Ifat miał dysponować siłami 20 tys. żołnierzy piechoty oraz 15 tys. żołnierzy kawalerii[potrzebny przypis]. Na strukturę etniczną armii składali się głównie Argobbowie oraz Somalowie[38].

Struktura etniczna

[edytuj | edytuj kod]

Według izraelskiego historyka Nehemii Levtziona, na strukturę etniczną Ifatu składały się grupy etniczne, jak Somalowie, Afarowie[16][17], Wardżihowie, Hararowie, Argobbowie i Harlowie; pierwsze trzy podane grupy etniczne przeszły na islam w XIII wieku[39][10].

Władcy Ifatu[40]

[edytuj | edytuj kod]
Władca Okres panowania
od do
Umar Uelasma 1285 1304
Baziwi (lub Jaziwi) 1304 1321
Hak ad-Din I 1321 1328
Husajn 1328 1330
Nasr I 1330 1331
Al-Mansur 1331 1335
Dżamal ad-Din 1335 1337
Abud 1337 1343
Zubair 1343 1344
Ma’at Lajla 1344 1352
Sabr ad-Din 1352 1354
Kat-’Ali ibn Sabir ad-Din 1354 1360
Ahmad Harbi Ar’ed 1360 1366
Hak ad-Din II 1366 1373
Sa’ad ad-Din 1373 1415

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Ifat. concise.britannica.com. [dostęp 2007-03-14]. (ang.).
  2. Zakeria 1991 ↓, s. 23-46.
  3. Silva 2009 ↓.
  4. a b c d e Ifat, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
  5. Melton, Baumann ↓, s. 2663.
  6. Jalata ↓, s. 3-4.
  7. Ullendorff 1966 ↓, s. 601.
  8. Østebø 2011 ↓, s. 56-57.
  9. Pankhurst 1997 ↓, s. 39.
  10. a b Shinn, Ofcansky 2013 ↓, s. 225.
  11. Ifat, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-01-05].
  12. Giyorgis 1999 ↓, s. 257.
  13. Trimingham 1952 ↓, s. 58.
  14. أوفات. arab-ency.com. [dostęp 2015-06-06]. (arab.).
  15. Pankhurst 1997 ↓, s. 46.
  16. a b Ethiopia Growth of Regional Muslim States. workmall.com, 1991. (ang.).
  17. a b Growth of Regional Muslim States. countrystudies.us. (ang.).
  18. Arabic Inscriptions in Southern Ethiopia. cambridge.org, 2015-01-02. (ang.).
  19. a b Gieorgij Giennadziewicz Cypkin(Георгий Геннадьевич Цыпкин): ЙИФА́Т. bigenc.ru. (ros.).
  20. Huntingford 1989 ↓, s. 76.
  21. Somalija. enciklopedija.hr. (chorw.).
  22. Wielka Encyklopedia Radziecka 1986 ↓, s. 596.
  23. Tamrat 1972 ↓, s. 83-84.
  24. a b c Triminghan 1952 ↓, s. 70-71.
  25. Pankhurst 1997 ↓, s. 40.
  26. a b Pankhurst 1997 ↓, s. 41.
  27. Pankhurst 1967 ↓, s. 15.
  28. a b c d Pankhurst 1997 ↓, s. 43.
  29. Pankhurst 1967 ↓, s. 16.
  30. a b Pankhurst 1997 ↓, s. 44.
  31. The Cambridge History of Africa 1975 ↓, s. 150.
  32. Pankhurst 1997 ↓, s. 49-50.
  33. Fage 1975 ↓, s. 154.
  34. Pankhurst 1997 ↓, s. 50-52.
  35. Wagner 1991 ↓, s. 376-386.
  36. Trimingham 1952 ↓, s. 74.
  37. Encyclopedia of African History and Culture ↓, s. 138.
  38. Mohammed Hassen: THE OROMO OF ETHIOPIA, 1500-1850 : WITH SPECIAL EMPHASIS ON THE GIBE REGION. eprints.soas.ac.uk, 1983. (ang.).
  39. Levtzion 2000 ↓, s. 228.
  40. East Africa. my.raex.com. [dostęp 2009-08-28]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]