Józefa i Józef Dmoch – Wikipedia, wolna encyklopedia

Józef Dmoch
Data urodzenia

1896

Data śmierci

15 lipca 1943

Przyczyna śmierci

rozstrzelanie

Miejsce spoczynku

okolice Radzymina

Zawód, zajęcie

rolnik, rymarz

Miejsce zamieszkania

Helenów

Narodowość

Polak

Małżeństwo

Józefa Dmoch

Dzieci

7

Józefa Dmoch
Data urodzenia

1898

Data śmierci

15 lipca 1943

Przyczyna śmierci

rozstrzelanie

Miejsce spoczynku

okolice Radzymina

Zawód, zajęcie

rolniczka

Miejsce zamieszkania

Helenów

Narodowość

Polka

Małżeństwo

Józef Dmoch

Dzieci

7

Józefa Dmoch (ur. 1898, zm. 15 lipca 1943[1]) i Józef Dmoch (ur. 1896, zm. 15 lipca 1943[1]) – polscy rolnicy, straceni za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Józef Dmoch wraz z żoną Józefą i siódemką dzieci (jedno przedwcześnie zmarło) mieszkał we wsi Helenów na Mazowszu. Rodzina utrzymywała się z niewielkiego gospodarstwa. Józef nadto zajmował się rymarstwem. Wraz z synem Janem grał w orkiestrze dętej w okolicznym kościele[1].

Do wybuchu wojny rodzina Dmochów miała regularne kontakty z członkami lokalnej społeczności żydowskiej, ponieważ często sprzedawali swoje produkty na targu w Stanisławowie[1].

Po wprowadzeniu niemieckiej okupacji w 1939 w gminie Ręczaje, do której należała wtedy wieś Helenów, aktywny był ruch oporu. Zaangażowany weń był także najstarszy syn Dmochów – Jan. Z kolei w samym Stanisławowie utworzono getto. Po jego likwidacji, części Żydom udało się zbiec. Dmochowie ukryli w swoim gospodarstwie około dziesięciorga Żydów. Żydzi za dnia przebywali w kryjówce w oborze, powyżej miejsca, gdzie znajdowały się zwierzęta. Wychodzili jedynie, kiedy było ciemno[1].

W lipcu 1943 kryjówka została odkryta przez niemiecką ekspedycję. Część Żydów zastrzelono podczas próby ucieczki z obory. Sześciu udało się zbiec. Dzieci Dmochów wydostały się przez okna i ukryły się w lesie oraz w zbożu. Niemcy wtargnęli do gospodarstwa i przeszukali je. Małżeństwo Dmochów przewieziono do siedziby Gestapo w Radzyminie. Po drodze aresztowano także podsołtysa Jana Kowalskiego i jego żonę Ludwikę za to, że nie poinformowali o tym, że Dmochowie ukrywają Żydów[1].

Schwytanych Żydów zastrzelono bez sądu. Małżeństwa Dmochów i Kowalskich poddano przesłuchaniom i torturom. Po kilku dniach Dmochów oraz Jana Kowalskiego skazano na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano 15 lipca 1943. Ich ciała zakopano we wspólnym grobie w lesie pod Radzyminem[1]. Ludwikę Kowalską, dzięki wstawiennictwu Józefy Dmoch, zwolniono z aresztu[2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

14 czerwca 2022 w Poświętnem z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą małżeństwo Dmochów oraz Jana Kowalskiego w ramach projektu Zawołani po imieniu[2]. W wydarzeniu uczestniczyli między innymi wnuk Jana Kowalskiego – Wojciech Kowalski oraz wnuczka Józefa i Józefy Dmochów – Grażyna Prostko[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g Józef Dmoch [online], Instytut Pileckiego [dostęp 2023-04-02].
  2. a b Upamiętnienie Józefy i Józefa Dmochów oraz Jana Kowalskiego - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl, 2022 [dostęp 2023-04-02] (pol.).
  3. W Poświętnem Instytut Pileckiego upamiętnił kolejnych Polaków zamordowanych za pomoc Żydom [online], dzieje.pl, 16 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-02].