Jakubskie Przedmieście – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jakubskie Przedmieście

Część urzędowa Torunia
Fragment zabudowy wielorodzinnej przy ulicy Prądzyńskiego
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miasto	Toruń
Populacja (2016) • liczba ludności	8 872[1]
Strefa numeracyjna	(+48) 56
Kod pocztowy	87-100
Położenie na mapie Torunia
53°01′12,72″N 18°38′04,20″E/53,020200 18,634500
Multimedia w Wikimedia Commons

Jakubskie Przedmieście (również Przedmieście św. Jakuba) – część urzędowa Torunia położona na wschód od śródmieścia. Główną ulicą osiedla jest Traugutta, przechodząca później w Lubicką^[2]. Północną granicę Jakubskiego Przedmieścia wyznacza tor kolejowy między pl. Pokoju Toruńskiego a ul. Wschodnią, południową ulice: Traugutta, Lubicka oraz skarpa powyżej ulicy Winnica, zachodnią ul. Skrzyńskiego, a wschodnią ul. Wschodnia^[3].

Jakubskie Przedmieście powstało w II poł. XVII wieku. Jego nazwa wywodzi się od parafii św. Jakuba Apostoła. Obszar ten był pozbawiony zwartej zabudowy, na wschód od Bramy św. Jakuba rozciągały się ogrody. Obok willi patrycjuszy toruńskich i domów letnich mieściły się tu stocznia rzeczna i składy drewna. Przed bramą zlokalizowano składy soli. Podczas wojen napoleońskich przedmieście zostało zniszczone^[2]. Od co najmniej 1723 roku mieścił się tutaj cmentarz żydowski^[4]. Następnie obszar zajęły wojska pruskie, budując w tym miejsce umocnienia forteczne (m.in. Fort św. Jakuba w latach 1828–1833)^[2][5].

W XIX wieku powstało Nowe Przedmieście Jakubskie, obejmujące obszar w obrębie ulic: Pułaskiego-Targowa^[2]. Nowe Przedmieście było zdominowane przez zabudowę robotniczą (tzw. mur pruski)^[6]. W latach 40. XIX wieku rozpoczęto budowę gazowni. Pracę rozpoczęła w grudniu 1859 roku^[2]. 2 lipca 1884 roku otworzono rzeźnię miejską, późniejszy Tormięs^[7]. W latach 1929–1934 wybudowano ul. Traugutta, łączącą Przedmieście z centrum Torunia. Według ówczesnych planów zagospodarowania przestrzennego Przedmieście miało stać się dzielnicą przemysłową^[2]. W okresie międzywojennym wzniesiono krochmalnię (od 1994 roku Cereal Partners Poland Toruń Pacific) oraz rozpoczęto budowę nowej gazowni^[2][8]. Budowę gazowni dokończyły okupacyjne władze niemieckie^[2].

W 1931 roku Jakubskie Przedmieście zamieszkiwało 5 300 osób, a w 1938 roku 7 815^[9].

Po 1945 roku w sąsiedztwie rzeźni i w obrębie ulic: Szosa Lubicka, Targowa, Marii Skłodowskiej-Curie i Wschodniej wybudowano takie zakłady jak: Apator, Kopernik, Metron, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych^[10]. W 1999 roku zamknięto Tormięs^[2].

Do lat 90., głównie za sprawą Tormięsu, XX wieku Jakubskie Przedmieście miało charakter przemysłowy, od lat 90. XX wieku przekształca się w osiedle mieszkaniowe^[2][10]. Na tym obszarze mieszczą się również zabudowania koszarowe^[11]. Według raportu z 2017 roku na Jakubskim Przedmieściu znajduje się 40 obiektów wybudowanych w konstrukcji szkieletowej^[12]. Zabudowa militarna pochodzi XIX i XX wieku. Pomimo zmniejszenia powierzchni, jaką zajmowały obiekty wojskowe, zabudowa militarna do dzisiaj determinuje charakter przedmieścia^[10]. Teren dawnego poligonu między ulicami Sobieskiego i Waryńskiego oraz rzeźni przekształcono w osiedla mieszkaniowe^[13].

• Podział administracyjny Torunia

• Gmina Miasta Toruń, Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025 [online], 2021 [dostęp 2024-10-19] .
• AnnaA. Hildebrandt-Fijorek AnnaA., Świadomość zamieszkania w przestrzeni i czasie – teren dawnej Rzeźni Miejskiej w kontekście przemian, [w:] KatarzynaK. Kluczwajd, MichałM. Pszczółkowski (red.), Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruńskie miejsca do mieszkania i (za)pamiętania: domy, pomniki, cmentarze, Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2019, ISBN 978-83-953155-4-1 .
• MagdalenaM. Niedzielska MagdalenaM., Toruńskie cmentarze, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992, ISBN 83-85196-66-8 .
• KazimierzK. Przybyszewski KazimierzK., Rozbudowa Miasta Torunia w latach 1920-1939, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, 74, 1977 [dostęp 2024-10-19] .