Johann Joseph Fux – Wikipedia, wolna encyklopedia

Johann Joseph Fux

Data i miejsce urodzenia	1660 Hirtenfeld (Styria)
Pochodzenie	Austriackie
Data i miejsce śmierci	13 lutego 1741 Wiedeń
Gatunki	muzyka poważna, muzyka barokowa
Zawód	kompozytor, pedagog, teoretyk muzyki
Multimedia w Wikimedia Commons

Johann Joseph Fux (ur. 1660 w Hirtenfeld (Styria), zm. 13 lutego 1741 w Wiedniu)^[1] – austriacki kompozytor, teoretyk muzyki^[1] i pedagog, przedstawiciel późnego baroku.

Skomponował wiele mszy, oratoriów, oper i psalmów, jednak najbardziej jest znany jako teoretyk muzyki i nauczyciel innych kompozytorów, a także jako autor podręcznika kompozycji-rozprawy o kontrapunktcie z 1725 roku: Gradus ad Parnassum, w którym dokładnie omówił technikę kontrapunktu w stylu renesansowego mistrza Palestriny i innych kompozytorów wcześniejszych.

Fux urodził się w Hirtenfeld w Styrii w rodzinie chłopskiej. Stosunkowo niewiele wiemy o czasach jego młodości. Prawdopodobnie wyruszył do pobliskiego Grazu, by otrzymać wykształcenie muzyczne. W 1680 roku rozpoczął studia na [[Uniwersytet w Grazu|tamtejszym uniwersytecie]], gdzie mógł się wykazać jako muzyk. Później uczył się też na Uniwersytecie w Ingolstadt (1683 do 1687). Szybko został organistą w kościele św. Maurycego w Ingolstadt i pozostał nim do roku 1688. W tych czasach odwiedził Włochy, gdzie na jego styl duży wpływ wywarł Arcangelo Corelli i kompozytorzy bolońscy.

Około roku 1690 był w Wiedniu, gdzie cesarz Leopold I wyraził się pochlebnie o stworzonych przez kompozytora mszach. Od tego momentu cesarz popierał karierę muzyczną Fuxa. W 1698 roku Fux został nadwornym kompozytorem, ale dopiero w 1711 roku został oficjalnym Musikdirektor des Hofes. Fux znów pojechał do Włoch w 1700, by studiować w Rzymie. Tam poznał dzieła renesansowego mistrza Palestriny, którego podziwiał odtąd przez całe życie. Większość życia Fux jednak spędził w Wiedniu, gdzie pracował w katedrze św. Szczepana (od 1701 roku) i na dworze cesarskim.

Jego najsłynniejsza opera Costanza e Fortezza została wystawiona w roku 1723 w Pradze z okazji koronacji Karola VI na króla Czech.

Fux służył dwóm następcom Leopolda: Józefowi I i Karolowi VI. Karol VI powierzał mu wysokie stanowiska na dworze. Pod koniec życia widział, że muzyka barokowa ustępuje początkom pre-klasycyzmu. Jednak jego dzieło teoretyczne Gradus ad Parnassum (1725) było chwalone przez kompozytorów wiedeńskiego klasycyzmu. Korzystał z niego Haydn, który polecił je Beethovenowi, sam Beethoven i Mozart, który posiadał własny egzemplarz dzieła.

Bezpośrednio Fux nauczał takich kompozytorów, jak Georg Christoph Wagenseil, Gottlieb Muffat i Jan Dismas Zelenka. Gradus ad Parnassum był właśnie podręcznikiem stosowanym przez mistrza w czasie lekcji kompozycji. Wawrzyniec Krzysztof Mitzler de Kolof, uczeń Bacha i słynny pisarz saski, przetłumaczył w 1745 roku traktat muzyczny Fuxa z łaciny na niemiecki.

Po śmierci żony 8 czerwca 1731 roku (z którą się ożenił w 1696), Fux poświęcił się komponowaniu muzyki religijnej.

Fux zmarł 13 lutego 1741 roku w Wiedniu^[1].

• Missa, Kyrie cum Gloria, Credo, Sanctus et Agnus
• Missa canonica, Kyrie cum Gloria, Credo, Sanctus et Agnus
• Missa Beatissimae Virginis Immaculatae conceptionis, Kyrie cum Gloria, Credo, Sanctus et Agnus
• Missa pro solemn. fest. Kyrie cum Gloria, Credo, Sanctus et Agnus
• Missa brevis, Kyrie cum Gloria, Credo, Sanctus et Agnus
• Missa pro defunctis (1697)
• Requiem skompozowane na pogrzeb żony Lepolda I cesarzowej Eleonory.
• Keiserrequiem (oratorium – Wiedeń 1720)
• Motet Ad te, Dominem, levari animam mea
• Psalm II Confitebor tibi, Domine a quattro voci, due violini, due oboi, due viole, violoncello e organo.
• Missa in contrappunto nel terzo tono:
• Libera me, Domine
• Salve Regina
• Missa col titolo d’alternazione a quattro voci ed organo (Fux zamieścił partyturę w Gradus ad Parnassum)
• Missa de vicissitudinis quatuor vocum et organo (Fux zamieścił partyturę w Gradus ad Parnassum)
• Missa in fletu solatium quatuor vocum et organo
• Missa credo in unum Deo quatuor vocum et organo
• Missa Constantiae a quattro voci, due violini, viole, tre tromboni ed organo
• Ave Maria a quattro voci, senz’organo
• La deposizione della croce di Gesù Cristo (oratorio, 1728)

• La clemenza di Augusto (Wiedeń, 1702)
• Offendere per amare, ovvero la Telesilla (Wiedeń, 1702)
• Julo Ascanio, re d'Alba (Wiedeń, 1708)
• Decima fatica di Ercole, ovvero la sconfitta di Gerione in Spatna (Wiedeń, 1710)
• Elisa
• Angelica vincitrice di Alcina (Wiedeń, 1716)
• Psyche (1719)
• La corona d'Arianna (1726)
• Costanza e fortezza (Praga, 1726)
• Enea negli Elisi (Wiedeń, 1731)

• concentum musico-instrumentalem w 7 partitas divisus (Norymberga, 1701)
• Sei ouvertures per due violini, viola, basso, due oboi e un contrabbasso
• Trii per due violini e basso

• Article Johann Joseph Fux, in The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. 20 vol. London, Macmillan Publishers Ltd., 1980. ISBN 1-56159-174-2.
• Johann Joseph Fux, The Study of Counterpoint (Gradus ad Parnassum). Tr. Alfred Mann. New York, W.W. Norton & Co., 1965. ISBN 0-393-00277-2.
• Knud Jeppesen, Counterpoint: The Polyphonic Vocal Style of the Sixteenth Century. New York, Dover Publications, 1992 (Original 1931). ISBN 0-486-27036-X.

• Johann Joseph Fux – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Brief biography and music samples