Johannes Daniel Falk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Johannes Daniel Falk

Data i miejsce urodzenia	28 października 1768 Gdańsk, Korona Królestwa Polskiego
Data i miejsce śmierci	14 lutego 1826 Weimar, Wielkie Księstwo Saksonii-Weimar-Eisenach
Zawód, zajęcie	teolog, pisarz

Johannes Daniel Falk (ur. 28 października 1768 w Gdańsku, zm. 14 lutego 1826 w Weimarze) – teolog luterański, pisarz i filantrop.

Był synem ubogiego perukarza i wbrew jego woli, z pomocą rozmaitych dobroczyńców ukończył miejscowe gimnazjum. Już tam zaznaczyły się jego uzdolnienia lingwistyczne i cięte poczucie humoru skierowane przeciwko anomaliom życia społecznego i religijnego. Osobista pobożność kierowała go jednak również w stronę krytyki przerostów filozofii oświeceniowej. Dzięki stypendium Rady Miasta Gdańska udał się do Halle na studia teologiczne, by powrócić jako pastor, jednak studiów nie ukończył. Osiadł w Weimarze, w którego intelektualnej atmosferze działał jako publicysta, wydając szereg pism satyrycznych. W latach 1797–1806 wydawał "Taschenbuch für Freunde des Scherzes und der Satyre", w 1817 opublikował zebrane w 7 tomach "Satirische Werke".

Po zajęciu Weimaru przez wojska francuskie w 1806, pełnił funkcje administracyjne, zmierzające do zmniejszenia ciężarów okupacji.

W pierwszej połowie 1813 założył charytatywne chrześcijańskie "Stowarzyszenie Przyjaciół w Potrzebie" (niem. Gesellschaft der Freunde in der Not), które w wyniku Bitwy Narodów pod Lipskiem i jej następstw stało się centrum pracy socjalnej w Weimarze. Działalność i publicystyka Falka w tym okresie była skierowana przede wszystkim na pracę z młodzieżą, pozbawioną przez wojnę domów. Po śmierci czworga z siedmiorga własnych dzieci wskutek epidemii tyfusu, założył dom opieki dla młodocianych "Lutherhof" (późniejszy Falksches Institut). Kładł nacisk na zawodowe wykształcenie podopiecznych, połączone z wychowaniem religijnym. W tym czasie opublikował szereg pism, utrzymanych w duchu pietystycznym.

Na Boże Narodzenie 1816 podyktował dzieciom "Pieśń na 3 główne święta" (niem. Allerdreifeiertagslied), wysławiającą kolejno w poszczególnych zwrotkach, rozpoczynających się słowami "O du fröhliche" (O błogosławiony...), Narodzenie Pańskie, Wielkanoc i Zesłanie Ducha Świętego. W 1829 r. po przeróbce przez Heinricha Holzschuhera (1798-1847), który pozostawił pierwszą zwrotkę oryginału i dodał do niej dwie swoje, pieśń ta stała się jedną z najpopularniejszych w świecie kolęd. Śpiewana jest – w kościołach protestanckich i katolickich – na melodię prawdopodobnie sycylijską, katolickiego hymnu maryjnego O Sanctissima, w opracowaniu Johanna Gottfrieda Herdera z 1807.

Współczesny polski przekład 1. zwrotki brzmi: O błogosławiony, radością natchniony, Pełen łaski godowy czas! Na ten świat zgubiony Chrystus narodzony; Cieszcie, cieszcie się, chrześcijanie wraz! (Śpiewnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego..., wyd. 2, Warszawa 1966)

Mniej popularna jest jego pieśń o Opatrzności Bożej, Wie mit grimmgem Unverstand Wellen sich bewegen!.

Falk wywarł wpływ na działalność Johanna Hinricha Wicherna i jego hamburski zakład opiekuńczy "Rauhe Haus". Imię Jana Daniela Falka nosi szereg przedsięwzięć o charakterze socjalnym, m.in.:

• Johannes-Falk-Haus w Eisenach
• Johannes-Falk-Haus w Hiddenhausen
• Johannes-Falk-Haus w Stuttgarcie

• Historia Gdańska, t. 3/2, 1793 – 1815, pod red. Edmunda Cieślaka, Gdańsk, Miasto Gdańsk, 1993, ISBN 83-215-3257-5
• Johannes Demandt, Johannes Daniel Falk. Sein Weg von Danzig über Halle nach Weimar (1768 – 1799), Göttingen, Vandenhoeck und Ruprecht, 1999. (Arbeiten zur Geschichte des Pietismus, 36), ISBN 3-525-55820-1

• Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (Bautz). bautz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-27)].
• JOHANNES FALK e.V. – Gesellschaft der Freunde in der Not
• Gesangbuch Online. gesangbuch-online.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-08)].
• The Cyber Hymnal. cyberhymnal.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-22)].