Katedra w Merseburgu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Katedra śś. Jana i Wawrzyńca
Dom St. Johannes und St. Laurentius
Merseburger Dom
	; Widok z południowego zachodu
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Saksonia-Anhalt
Miejscowość	Merseburg
Adres	Domplatz 7, 06217 Merseburg
Wyznanie	protestanckie
Kościół	Ewangelicki Niemiec Środkowych
Imię	śś. Jana Chrzciciela; i Wawrzyńca z Rzymu
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1015
Data poświęcenia	1 października 1021
Ważniejsze przebudowy	XVI wiek
Dane świątyni
Styl	gotycki
Wieża kościelna; • liczba wież	; 4
Liczba naw	3
	Położenie na mapie Saksonii-Anhaltu Katedra śś. Jana i Wawrzyńca
	Położenie na mapie Niemiec Katedra śś. Jana i Wawrzyńca
	51°21′31″N 12°00′04″E/51,358611 12,001111
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Katedra śś. Jana i Wawrzyńca (niem. Dom St. Johannes und St. Laurentius, znana powszechnie jako Merseburger Dom) – luterańska(inne języki) świątynia znajdująca się w niemieckim mieście Merseburg, w stylu gotyckim z zachowanymi elementami romańskimi. Dawna siedziba rzymskokatolickiej diecezji merseburskiej.

Historia

Diecezja Merseburga została powołana w 968 roku przez Ottona I Wielkiego, zgodnie z obietnicą złożoną przez cesarza przed bitwą nad rzeką Lech w 955 roku. Patronem biskupstwa został św. Wawrzyniec. Diecezję rozwiązano w 981 roku i przywrócono w roku 1004. Kamień węgielny pod budowę katedry wmurował w 1015 roku biskup i kronikarz Thietmar z Merseburga. Konsekracja miała miejsce 1 października 1021 w obecności cesarza Henryka II Świętego. 29 czerwca 1042 konsekrowano prezbiterium, zachodnie wieże i kryptę^[1]. Około 1150 od południa dobudowano czteroskrzydłowy klasztor^[2], w okolicach roku 1260 powstały trzy wczesnogotyckie okna nad portalem głównym^[1]. Około 1500 roku świątynia stała się południowym skrzydłem sąsiedniego zamku(inne języki), a w XVI wieku katedrę przebudowano i rozbudowano kosztem północnego skrzydła klasztornego^[2], konsekracja miała miejsce w 1517 roku^[3]. Kazania wygłaszał tu Marcin Luter, w 1561 katedra przeszła w ręce luteran^[2], a w 1565 administrację nad diecezją przejęli protestanccy książęta Saksonii z dynastii Wettynów^[4]. W 1841 w bibliotece kapituły katedralnej odkryto pogańskie zapiski z X wieku, zwane Zaklęciami Merseburskimi, przetłumaczone następnie z języka staro-wysoko-niemieckiego i rozpowszechnione przez Jacoba Ludwiga Karla Grimma^[5]. Katedra ucierpiała podczas II wojny światowej wskutek nalotu bombowego, chociaż w znacznie mniejszym stopniu niż sąsiedni zamek^[6]. W latach 1964–1971 zabezpieczono ściany i wyremontowano dach, a w latach 1972–1974 odrestaurowano wnętrze kościoła^[7].

Architektura i wyposażenie

Zachodnia część katedry reprezentuje wczesny gotyk, a reszta korpusu nawowego – późny gotyk^[1]. Fragmenty transeptu, wież zachodnich i krypta zawierają detale romańskie^[8]. Sklepienia sieciowe w nawie powstały w XVI wieku. Część zachodnia ma układ bazylikowy, a wschodnia – halowy^[1]. Ołtarz główny pochodzi z roku 1668, wmontowano w niego dwa obrazy – dolny przedstawia Chrystusa ukrzyżowanego adorowanego przez księcia Chrystiana I i księżną Chrystianę, fundatorów ołtarza, a górny – Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Autor nie jest znany. Ołtarz usunięto z prezbiterium w latach 80. XIX wieku i zastąpiono nowym, neoromańskim, lecz w 1914 roku wrócił na swoje miejsce^[9]. Wnętrze zdobi również m.in. romańska chrzcielnica z wizerunkami apostołów i proroków. Renesansową ambonę^[10] wykonano z drewna dębowego ok. 1520 roku, zdobią ją wizerunki: Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Wawrzyńca oraz ewangelistów ze swoimi atrybutami. Przy ścianie północnej nawy ustawiono epitafium Heinricha von Bili, ufundowane przez Katharinę, wdowę po zmarłym, w 1584 roku. Dekorują ją rzeźbione postacie Heinricha i Kathariny, oraz płaskorzeźby przedstawiające ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa, sceny wniebowstąpienia, sądu ostatecznego, ofiarowania Izaaka, wywyższenia węża miedzianego na pustyni, zwycięstwa Dawida nad Goliatem oraz Jonasza i wieloryba. W prezbiterium pochowano księcia Rudolfa Szwabskiego, którego wizerunek widnieje na XI-wiecznej płycie nagrobnej. Rudolfowi przypisywana jest również dłoń przechowywana w XVI-wiecznej szkatule w katedralnym skarbcu^[1]. Organy wykonał w latach 1853–1855 Friedrich Ladegast, składają się z 5687 piszczałek zgrupowanych w 81 głosów^[11]. W podziemiach świątyni urządzono kryptę^[1]. Na wieżach katedry zawieszonych jest łącznie dziewięć dzwonów oraz dwa gongi zegarowe^[12]. Najstarszy instrument pochodzi z XI wieku^[13], a najmłodszy dzwon wykonano w odlewni Sächsisches Metallwerk we Freibergu w 2021 roku na pamiątkę tysiąclecia konsekracji kościoła^[12]. Na południowo-zachodniej wieży ulokowano platformę widokową^[13].