Leksykografia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Leksykografia (gr. leksikón „słownik” + gráphõ „piszę”), także: słownikarstwo^[1]^[2] – dział językoznawstwa zajmujący się teorią i praktyką tworzenia różnego rodzaju słowników. Jest ściśle związany z leksykologią^[3]. Zakres badawczy leksykografii obejmuje metodologię gromadzenia i opracowania materiałów słownikowych, typologię słowników oraz teorię słownika jako materiału językoznawczego i wytworu kulturalnego^[4].

Tradycje słownikarskie rozwinęły się u różnych narodów wraz z rozwojem piśmiennictwa, gdy istniała potrzeba definiowania znaczeń obcojęzycznych słów. Najstarszym sposobem wyjaśnienia sensu nieznanych wyrażeń były tzw. glosy w tekście lub pomiędzy segmentami ksiąg rękopiśmiennych. Później zaczęto tworzyć większe lub mniejsze zbiory słów (np. nazwy roślin leczniczych), tzw. glosariusze^[3]. Leksykografia wyodrębniła się jako samodzielna dyscyplina badawcza i teoretyczna w połowie XX wieku^[4].

Tradycje leksykograficzne były obecne już u starożytnych Greków i Rzymian, ale do dzisiejszych czasów przetrwało niewiele ich dorobku. Osiągnięcia w leksykografii miały również orientalne ośrodki naukowe: chińskie i indyjskie, dokonania te nie miały jednak wpływu na rozwój słownikarstwa europejskiego^[4]. Nowoczesna leksykografia formująca się w epoce odrodzenia umotywowana była przede wszystkim wynalazkiem druku, koniecznością przekazania elicie europejskiej słownictwa języków klasycznych oraz ambicjami kształtujących się nowożytnych narodów^[4]. Słownikarstwo nowożytne zaczęło się od słowników dwu- i wielojęzycznych: już w 1477 został wydany w Wenecji pierwszy dwujęzyczny słownik języków nowożytnych: Vocabolista italiano-tedesco. W XVII w. pojawiły się słowniki jednojęzyczne definicyjne, pierwsze inicjatywy w tym zakresie należały do Włochów, którzy sporządzili opis normatywny języka włoskiego^[5]. Wielki rozwój leksykografii nastąpił w XIX i XX wiekach, pojawiły się wówczas słowniki etymologiczne, historyczne i frekwencyjne; upowszechniły się również słowniki rzeczowe (tematyczne)^[6].