Teresa Zofia Orłoś – Wikipedia, wolna encyklopedia

Teresa Zofia Orłoś (ur. 20 lutego 1930 we Lwowie, zm. 11 listopada 2009 w Krakowie)^[1][2] – polska językoznawczyni, slawistka-bohemistka^[3], profesor zwyczajny doktor habilitowany, autorka prac z dziejów języka czeskiego, frazeologii, leksykografii, pozornej ekwiwalencji międzyjęzykowej, wzajemnych wpływów polsko-czeskich i historii bohemistyki. Animatorka polsko-czeskich kontaktów naukowych i wychowawczyni dwóch pokoleń slawistów w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego^{[potrzebny przypis]}. Promotor wielu prac doktorskich i magisterskich.

Urodziła się 20 lutego 1930 roku^[3][2] we Lwowie^[2]. Jej ojciec był chemikiem, matka – farmaceutką^[2]. Oboje rodzice, a także starsza siostra Teresy Zofii Orłoś zginęli podczas II wojny światowej^[2]. Ona sama przedostała się do Warszawy, a po wojnie zamieszkała u wujostwa w Pradze, gdzie ukończyła jedno z tamtejszych gimnazjów ogólnokształcących^[2]. W 1950 zdała maturę i powróciła do Polski, gdzie rozpoczęła studia w nowo otwartej katedrze filologii słowiańskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim^[2]. Już w czasie studiów kierownik katedry prof. Tadeusz Lehr-Spławiński zaproponował jej pracę naukową w prowadzonej przez niego jednostce^[2]. Początkowo była zastępcą asystenta, a na piątym roku studiów została tzw. asystentem kontraktowym^[2]. Magisterium obroniła 10 czerwca 1955^[2].

Po studiach pozostała pracownicą swojej almae matris, początkowo jako adiunkt, a po roku 1977 jako docent^[2]. Jako naukowiec zajmowała się początkowo na historii czeskiego języka literackiego^[2]. W 1964 roku na podstawie pracy na temat zapożyczeń z języka polskiego w Słowniku Jungmanna uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych^[2]. Pracę tę wydano w 1967 pod tytułem Zapożyczenia polskie w słowniku Jungmanna^[4]. W 1972 przyznano jej habilitację na podstawie pracy Zapożyczenia słowiańskie w czeskiej terminologii botanicznej i zoologicznej^[5][2]. Opublikowana w formie książkowej praca dwa lata później została uhonorowana Nagrodą Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki^[2]. W tym czasie opublikowała także szereg prac bohemistycznych, w szczególności eksplorujących wzajemne relacje językowe między polszczyzną a językiem czeskim^[2]. Odkryła również i opisała kilka nieznanych wcześniej rękopisów staroczeskich pochodzących m.in. z tzw. depozytu berlińskiego Biblioteki Jagiellońskiej oraz zbiorów seminarium duchownego w Tarnowie^[2]. Tworzyła także pozycje popularno-naukowe^[2]. W późniejszym okresie swojej aktywności naukowej skupiała się przede wszystkim na frazeologii współczesnej czeszczyzny^[2].

W 1987 została profesorem nadzwyczajnym, a w 1993 – profesorem zwyczajnym^[2]. Jednocześnie w latach 1988-1991 była wicedyrektorką instytutu, a w latach 1994-2001 kierowała nowo utworzoną Katedrą Filologii Czeskiej i Łużyckiej^[2]. W 2000 roku przeszła na emeryturę, ale jeszcze przez kilka lat pracowała na uczelni, a aktywna zawodowo pozostała niemal do śmierci^[2]. Działała m.in. w Komisji Językoznawstwa i Komisji Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk i Komisji Środkowoeuropejskiej Polskiej Akademii Umiejętności^[2].

Zmarła 11 listopada 2009 w Krakowie^[3][1], pochowana została na cmentarzu Salwatorskim^[1].

Autorstwo

• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z., Zapożyczenia polskie w słowniku Jungmanna, Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie. Prace Komisji Słowianoznawstwa, nr. 11, Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, OCLC 6754001 . Brak numerów stron w książce
• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z., Zapożyczenia słowiańskie w czeskiej terminologii botanicznej i zoologicznej, „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 291, Prace językoznawcze, zesz. 39, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, OCLC 2320682 . Brak numerów stron w czasopiśmie
• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z., Studia bohemistyczne, Seria Select, t. 1 i 2, Kraków: Universitas, 1992, ISBN 978-83-7052-045-8, OCLC 29705100 . Brak numerów stron w książce
• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z., Tysiąc lat czesko-polskich związków językowych = Tisíc let česko-polských jazykových vztahů, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", 1993, ISBN 83-7052-199-1  (pol. • cz.). Brak numerów stron w książce
• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z., Czeskie odrodzenie narodowe i językowe, Nauka dla Wszystkich, Kraków: Wydaw. Oddziału PAN, 2000, ISBN 83-86726-95-4 . Brak numerów stron w książce

Prace redagowane

• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z. (red.), Czesko-polska pozorna ekwiwalencja językowa: materiały pomocnicze dla studentów, polskich bohemistow i czeskich polonistów, Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004, ISBN 83-233-1823-9 . Brak numerów stron w książce
• HalinaH. Mieczkowska HalinaH., Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z. (red.), Odrodzenie narodowe w Czechach i na Słowacji: księga ku czci profesora Zdzisława Niedzieli, Varia / [Uniwersytet Jagielloński], Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999, ISBN 83-233-1143-9  (pol. • cz. • słow. • biał.). Brak numerów stron w książce
• Teresa ZofiaT.Z. Orłoś Teresa ZofiaT.Z. (red.), Czesko-polski słownik zdradliwych wyrazów i pułapek frazeologicznych, Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, ISBN 83-233-1732-1 . Brak numerów stron w książce

Studia z filologii słowiańskiej ofiarowane profesor Teresie Zofii Orłoś, pod red. Henryka Wróbla, Kraków 2000.