Ludwik Bociański – Wikipedia, wolna encyklopedia
pułkownik | |
Data i miejsce urodzenia | 24 sierpnia 1892 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 7 lutego 1970 |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Ludwik Bociański (ur. 24 sierpnia 1892 w Pleszewie, zm. 7 lutego 1970 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, wojewoda wileński i poznański II RP.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Działalność niepodległościowa i służba w WP
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Wojciecha i Wiktorii ze Stefaniaków[1]. Jego brat Jan[2] był dyplomatą, a siostra Maria Bociańska-Radomska – uczestniczką powstania wielkopolskiego i działaczką społeczną.
Uczył się w Królewskim Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim oraz w gimnazjum w Kępnie, gdzie w 1913 zdał maturę[3]. Był twórcą drużyny skautowskiej[4].
W 1914 powołany do wojska niemieckiego, służył jako podporucznik artylerii na froncie zachodnim, był ranny pod Verdun, został też odznaczony i kilkukrotnie awansowany[4]. W sierpniu 1917 z powodu choroby trafił do szpitala i nie powrócił już na front, pełnił służbę w Wielkopolsce[4]. Był członkiem POW zaboru pruskiego. Był jednym z głównych organizatorów konspiracji powstańczej w Wielkopolsce[4].
Od początku wziął czynny udział w powstaniu, najpierw w Poznaniu, a następnie na południu Poznańskiego, walcząc na czele zorganizowanego przez siebie batalionu strzelców pleszewskich, z którym m.in. wyzwolił Ostrów Wielkopolski[4]. Zorganizował 8 wielkopolski pułk piechoty (przemianowany w 1920 na 62 pułk piechoty wielkopolskiej). Początkowo dowodził w nim I batalionem, następnie całym pułkiem[5].
W 1919 przystąpił do organizacji Grudziądzkiego pułku strzelców. Pułkiem, w międzyczasie przemianowanym na 64 Grudziądzki pułk piechoty, dowodził do 28 października 1921. Walczył z bolszewikami nad Bugiem[5]. W składzie 16 Dywizji Piechoty brał udział w bitwie warszawskiej[5].
W październiku 1921 został powołany na roczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W 1922 po ukończeniu kursu otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i przydzielony został do Biura Ścisłej Rady Wojennej na stanowisko referenta w Oddziale IIIa[5]. W okresie tym miał również mniej znany epizod jego życia – występy w drużynie piłkarskiej Polonii Bydgoszcz (na pozycji lewoskrzydłowego)[6].
Od lutego 1924 roku zajmował stanowisko szefa Wydziału Wywiadowczego Oddziału II-go Sztabu Generalnego[5][7]. W przewrocie majowym 1926 roku opowiedział się zdecydowanie po stronie Piłsudskiego[8], który docenił jego lojalność i pozostawił go na dotychczasowym stanowisku. W marcu 1927 roku mianowany został dowódcą 86 pułku piechoty w Mołodecznie[9]. Tamże z jego inicjatywy wybudowany został imponujący pomnik poległych żołnierzy w kształcie łuku z kaplicą Matki Boskiej na szczycie, zwany później Ostrą Bramą Mińską[8]. Poświęcenia dokonał biskup Władysław Bandurski w obecności prezydenta Mościckiego. Od 1 lipca 1930 do 7 listopada 1934 był komendantem Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie. Właśnie tam Bociański wprowadził do ceremoniału mianowania na pierwszy stopień oficerski pasowanie szablą, który to zwyczaj utrzymał się aż do czasów współczesnych[3]. Podchorążowie z jego szkoły, ubrani w historyczne mundury zaciągali wartę honorową przed Belwederem w rocznicę Nocy Listopadowej. Następnie wyznaczony został na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach[10].
We wniosku orderowym generał Kazimierz Fabrycy napisał o nim:
Płk Bociański na każdem zajmowanem stanowisku wyróżniał się wybitną inicjatywą i jako wybitnie ideowy oficer pracą swą przyniósł dla wojska b. wielkie korzyści[11].
W służbie cywilnej
[edytuj | edytuj kod]W wyborach w listopadzie 1930 został wybrany posłem na Sejm III kadencji z okręgu wyborczego nr 37 (Ostrów Wielkopolski), jednak już w styczniu 1931 zrezygnował z mandatu poselskiego[2]. Od końca 1935 był wojewodą wileńskim. Był krytykowany przez mniejszości narodowe i opozycję, a także część powojennej emigracji[12]. Między innymi, 11 lutego 1936 wydał memoriał zakładający ograniczenie praw mniejszości litewskiej i białoruskiej (dokument ten w 1939 roku opublikowała drukarnia w Kownie)[13][14]. Ingerował w stosunki wyznaniowe, próbował wyrugować białoruskich oo. marianów z Drui poprzez zainicjowanie erygowania nowej parafii rzymskokatolickiej; w końcu wysiedlił ich nie czekając na decyzję hierarchii duchownej[15][16].
Z powodu jego interwencji, za emisję audycji z piosenkami białoruskimi zwolniono z pracy Czesława Miłosza[17]. Z tego też powodu Bociański został przez poetę wspomniany (w negatywnym świetle) w utworze Toast[18]. Od 25 maja 1939 pełnił urząd wojewody poznańskiego[19].
Przez Leona Chajna wymieniany pośród masonerii[20].
Kampania wrześniowa
[edytuj | edytuj kod]Podczas kampanii wrześniowej opuścił Poznań. 6 września 1939 został powołany na stanowisko naczelnego kwatermistrza rządu[21]. 17 września 1939 na moście granicznym na Czeremoszu w Kutach zastąpił drogę Naczelnemu Wodzowi Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, zamierzającemu opuścić kraj. Wobec fiaska perswazji w proteście targnął się na swoje życie. Próba okazała się nieudana, ciężko ranny Bociański został przewieziony do Rumunii[22], gdzie został internowany. Po okresie internowania, przedostał się do zachodniej Europy. Pomimo prób, nie uzyskał przydziału do Polskich Sił Zbrojnych[23].
Dalsze losy
[edytuj | edytuj kod]W 1947 osiadł w Wielkiej Brytanii[23]. Podczas życia na emigracji nie angażował się w życie polityczne kręgów emigracyjnych, ale utrzymywał kontakty z organizacjami kombatanckimi i pisał artykuły okolicznościowe[23]. Przekazał bibliotece Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie kilkadziesiąt tomów wydawnictw naukowych z zakresu filologii polskiej, antropologii, archeologii i historii wojskowości[24].
Zmarł 7 lutego 1970 w Londynie i został pochowany na cmentarzu Gunnersbury[23]. W 2009 z inicjatywy starosty pleszewskiego Michała Karalusa prochy płk. Ludwika Bociańskiego – zgodnie z jego ostatnią wolą – zostały sprowadzone do rodzinnego Pleszewa i z honorami wojskowymi złożone w kwaterze powstańców wielkopolskich na cmentarzu przy ul. Kaliskiej[25].
Nie założył rodziny[2].
Awanse
[edytuj | edytuj kod]- kapral – 1915[4]
- wicewachmistrz – 1916[4]
- chorąży – 1916[4]
- podporucznik – 1917[4]
- major - 1921[26]
- podpułkownik – 1923[27]
- pułkownik – 1929[28]
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 1560 (19 lutego 1922)[29]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[30]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (17 września 1932)[31]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)[32]
- Krzyż Walecznych (przed 1923)[33]
- Złoty Krzyż Zasługi (29 kwietnia 1925)[34]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[35]
- Krzyż Żelazny II klasy (Prusy, przed 1918)[4]
- Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, wręczono 1928)[36]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, przed 1928)[37]
- Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, przed 1928)[37]
- Krzyż Komandorski Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, wręczono 1927)[38][37]
- Krzyż Oficerski Orderu Białego Orła (Jugosławia, przed 1928)[37]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, przed 1928)[37]
Oryginalne ordery i odznaczenia Ludwika Bociańskiego są na stałe przytwierdzone do cokołu rzeźby Matki Boskiej Kozielskiej w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie, gdzie były złożone jako wota dziękczynne[25].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Imię Ludwika Bociańskiego noszą szkoły: Zespół Szkół Publicznych w Komorowie oraz Technikum i Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Marszewie, a także osiedle w Pleszewie i ulica w Komorowie;
- Tablice pamiątkowe na cześć Ludwika Bociańskiego zawieszono: na gmachu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w galerii „Wielkich Polaków”, na ścianie frontowej Starostwa Powiatowego w Pleszewie[39] oraz w budynku Szkoły Podstawowej w Komorowie.
- W 2012 roku ukazała się wydana w Pleszewie książka Tomasza Wojtali BOCIUN. Płk dypl. Ludwik Bociański (1892–1970).
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- O posunięciach władz administracji ogólnej w stosunku do mniejszości litewskiej w Polsce oraz o zamierzeniach w tym względzie na przyszłość – ściśle tajny materiał przeznaczony dla Ministra Spraw Wewnętrznych, ukazał się drukiem w Kownie w 1939 roku[14]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Antoni Gąsiorowski, Wiesława Albrecht-Szymanowska, Wielkopolski słownik biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 62.
- ↑ a b c „Parlamentarzyści RP – pełny opis rekordu. 000000116”. bs.sejm.gov.pl. [dostęp 2011-07-16].
- ↑ a b Andrzej Krzak: PUŁKOWNIK DYPLOMOWANY LUDWIK BOCIAŃSKI – OFICER I WOJEWODA. [w:] Rocznik archiwalno-historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego Nr 3/32 z 2010 r. [on-line]. caw.wp.mil.pl. s. 311. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Krzak: PUŁKOWNIK DYPLOMOWANY LUDWIK BOCIAŃSKI – OFICER I WOJEWODA. [w:] Rocznik archiwalno-historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego Nr 3/32 z 2010 r. [on-line]. caw.wp.mil.pl. s. 312. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ a b c d e Andrzej Krzak: PUŁKOWNIK DYPLOMOWANY LUDWIK BOCIAŃSKI – OFICER I WOJEWODA. [w:] Rocznik archiwalno-historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego Nr 3/32 z 2010 r. [on-line]. caw.wp.mil.pl. s. 313. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ Sławomir Wojciechowski: Zapomniane Pokolenie. Polonia Bydgoszcz 1920–1949. Bydgoszcz: 2011, s. 13, 43.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 7 lutego 1924 roku, s. 49.
- ↑ a b Andrzej Krzak: PUŁKOWNIK DYPLOMOWANY LUDWIK BOCIAŃSKI – OFICER I WOJEWODA. [w:] Rocznik archiwalno-historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego Nr 3/32 z 2010 r. [on-line]. caw.wp.mil.pl. s. 315. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 31.03.1927 r.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 14 z 22.12.1934 r., s. 254.
- ↑ Andrzej Krzak: PUŁKOWNIK DYPLOMOWANY LUDWIK BOCIAŃSKI – OFICER I WOJEWODA. [w:] Rocznik archiwalno-historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego Nr 3/32 z 2010 r. [on-line]. caw.wp.mil.pl. s. 316. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ Michał K. Pawlikowski: Wojna i sezon. [w:] Nasz Czas 3/2007 (697) [on-line]. pogon.lt. [dostęp 2016-04-24].
- ↑ Konflikty polsko-litewskie w latach 1918–45, Koło Naukowe Studentów Socjologii UKSW. [dostęp 2008-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-22)].
- ↑ a b Tekst dokumentu
- ↑ „Biełaruskaja Krynica” w latach 1929–1937, s. 252–253
- ↑ Zenowiusz Ponarski, Władysław Tołoczko – ostatni obywatel Wielkiego Księstwa Litewskiego, Białoruskie Zeszyty Historyczne nr 8, Kamunikat. [dostęp 2012-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-09)].
- ↑ Alwida A. Bajor, W 80. rocznicę powstania Rozgłośni Wileńskiej Polskiego Radia, Magwil. [dostęp 2008-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
- ↑ Adam Michnik: Umysł wyzwolony – Adam Michnik o Czesławie Miłoszu. wyborcza.pl, 17 sierpnia 2004. [dostęp 2011-05-03].
- ↑ Woj. poznański p. Bociański objął urzędowanie. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 118 z 27 maja 1939.
- ↑ Leon Chajn, Polskie wolnomularstwo: 1920–1938, „Czytelnik”, 1984, ISBN 83-07-00952-9, s. 163.
- ↑ A. K. Kunert, Z. Walkowski, Kronika kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo Edipresse Polska, Warszawa 2005, ISBN 83-60160-99-6, s. 28.
- ↑ Dariusz Baliszewski: Most honoru. [w:] Wprost Nr 38/2004 (1138) [on-line]. wprost.pl. [dostęp 2011-05-03].
- ↑ a b c d Andrzej Krzak: PUŁKOWNIK DYPLOMOWANY LUDWIK BOCIAŃSKI – OFICER I WOJEWODA. [w:] Rocznik archiwalno-historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego Nr 3/32 z 2010 r. [on-line]. caw.wp.mil.pl. s. 318. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie, 1982, s. 96.
- ↑ a b Informacje na stronie starostwa pleszewskiego
- ↑ Dziennik Personalny R.3, nr 1 (26 stycznia 1922), s. 47.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924, Warszawa 1924, s. 343.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932, Warszawa 1932, s. 17.
- ↑ Dekret Naczelnika Państwa z 19 lutego 1922 r. L. 11429/V.M. Adj. Gen. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 10, s. 321)
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie państwowej”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 217, poz. 249 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 295 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923, s. 69.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 438 „za zasługi około organizacji armji”.
- ↑ Zidentyfikowano na podstawie zdjęcia.Zdjęcie 013. Płk Ludwik Bociański, komendant Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie w latach 1930–1934. Oddział IPN w Rzeszowie. [dostęp 2021-11-21].
- ↑ Order „Białego Lwa” na piersiach polskich oficerów. „Polska zbrojna. Pismo codzienne”. s. 4.
- ↑ a b c d e Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928, s. 100.
- ↑ Odznaczenie orderem finlandzkiem, Kurier Wileński, Rok 4, Nr 10, 14 stycznia 1927 r., s. 1
- ↑ Powrót płk. Ludwika Bociańskiego. 27grudnia.pl. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2009)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Księga chwały piechoty, praca zbiorowa, Warszawa 1992, reprint wydania z 1939 r.
- Marek Jeleniewski, Bydgoskie obrazki, Bydgoszcz, s. 26 (2006).