Macedonio Melloni – Wikipedia, wolna encyklopedia

Macedonio Melloni
Ilustracja
Portret (ok. 1830)
Data i miejsce urodzenia

11 kwietnia 1798
Parma

Data i miejsce śmierci

11 sierpnia 1854
Portici

Zawód, zajęcie

fizyk

Narodowość

włoska

Uczelnia

Università degli Studi di Parma
Uniwersytet w Montpellier

Stanowisko

profesor

Multimedia w Wikimedia Commons
Parma w ok. 1880 roku

Macedonio Melloni (ur. 11 kwietnia 1798 w Parmie, zm. 11 sierpnia 1854 w Portici) – włoski fizyk, profesor Uniwersytetu w Parmie, pionier w dziedzinie badań promieniowania cieplnego (wł. calorico raggiante), twórca pierwszych przyrządów umożliwiających pomiary w długofalowym zakresie widma (w tym IR), oparte na zjawisku termoelektrycznym, odznaczony w roku 1834 Medalem Rumforda.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Parmie. Po studiach w Politechnice Paryskiej wrócił do rodzinnego miasta, gdzie w roku 1824 został mianowany profesorem fizyki w Università degli Studi di Parma[1][2].

Jako przeciwnik absolutyzmu uczestniczył w ruchach powstańczych (zob. Giuseppe Mazzini, Giuseppe Garibaldi, Młode Włochy, Risorgimento, Karbonariusze), wskutek czego został w roku 1831[3][2] (lub 1830[4]) zmuszony do ucieczki do Francji[3][5], gdzie mieszkał do roku 1839 bez stałego stanowiska[4]. Prowadził badania w Uniwersytecie Montpellier[5] oraz w Genewie[1].

Uzyskane wyniki były podstawą przyznania mu przez Royal Society w roku 1834 Medalu Rumforda (na wniosek Faradaya). W następnym roku komisja, w której skład wchodzili François Arago, Jean-Baptiste Biot i Siméon Denis Poisson, przyznała mu tytuł członka korespondenta Instytutu Francji[1]. W roku 1839 został członkiem zagranicznym Royal Society[3].

W tymże roku Alexander von Humboldt, przyjaciel Melloniego i wybitny geolog, zaproponował na dworze Burbonów jego kandydaturę na dyrektora organizowanego wówczas obserwatorium Wezuwiusza (Osservatorio Vesuviano)[1][6]. Kandydatura została zaakceptowana przez Ferdynanda II. Melloni wrócił do Włoch i zamieszkał w Neapolu[3]. Kierował „Konserwatorium Sztuk i Rzemiosł”[5] oraz Osservatorio Vesuviano[1][6] do roku 1848 (formalnie do 6 listopada 1849[6]). W tym roku za udział w ruchu liberalnym został pozbawiony wszystkich funkcji publicznych. W uznaniu osiągnięć naukowych przebywał na „wygnaniu” w Villa Moretta w Portici, gdzie kontynuował badania właściwości promieniowania cieplnego[1].

Zmarł na cholerę w Portici w wieku 56 lat[3][7][5].

Zakres badań

[edytuj | edytuj kod]
Barwa i natężenie światła emitowanego przez lawę wulkaniczną zależy od jej temperatury

Badania promieniowania cieplnego, wykonane przez Melloniego, poprzedzały o ponad 20 lat sformułowanie przez Kirchoffa jego prawa promieniowania, według którego zdolność emisyjna ciała doskonale czarnego zależy w stanie równowagi wyłącznie od jego temperatury (pojęcie ciała doskonale czarnego Kirchhoff wprowadził w roku 1862). Poprzednikami Melloniego, z których osiągnięć korzystał, byli m.in. Carl Scheele, Pierre Prévost, John Leslie[8] (zob. chronologia termodynamiki) oraz Thomas Johann Seebeck – odkrywca zjawiska termoelektrycznego, zjawiska Seebecka (podstawa działania termopar) i Johann Schweigger (1779–1857) – wynalazca miernika prądu stałego, nazwanego na cześć Luigi Galvaniego galwanometrem. W czasie pobytu w Paryżu jego współpracownikiem był inny włoski fizyk, Leopoldo Nobili (1784–1835), wynalazca nowego typu galwanometru[9][10][11].

Badania właściwości promieniowania cieplnego Melloni wykonywał, korzystając z zaprojektowanego przez siebie zestawu pomiarowego, przypominającego współczesne urządzenie nazywane „ławą optyczną”[12]. Na metrowej długości szynie mosiężnej umieszczał źródło promieniowania, detektor i ok. 50 innych elementów, np. płytki z materiałów, dla których określał parametry przewodzenia i odbicia promieni cieplnych[7][13][14][15].

1
Galwanometr Leopolda Nobiliego
2
„Die gesammten Naturwissenschaften” 1873, s. 444–445

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Wśród licznych publikacji Melloniego[16] znajdują się m.in. pozycje dostępne w Internet Archive[17]:

  • Mémoire sur la transmission libre de la chaleur rayonnante par différens corps solides et liquides présenté à l'Académie des Sciences le 4 fevrier 1833 par M. Melloni
  • Parere de' socii M. Melloni e F. de Luca intorno alla memoria del loro collega sig. E. Capocci presentata all'Accademia il dì 23 aprile 1844, sotto il titolo Su di un nuovo cromatico nella luce crepuscolare,
  • Cenni storici ed analitici sulle correnti elettriche indotte dal magnetismo terrestre letti alla R. Accademia delle scienze, nella tornata del 3 giugno 1845 Macedonio Melloni,
  • Memoria sull'abbassamento di temperatura prodotto alla superficie terrestre durante le notti placide e serene e sui fenomeni che ne risultano nelle basse regioni dell'atmosfera letta alla r. Accademia delle scienze di Napoli nelle tornate de' 23 febbraio, 9 e 16 marzo 1847 dal suo socio ordinario Macedonio Melloni,

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Północna strona Palazzo di Riserva przy Via Melloni w Parmie

Naukowy dorobek Macedonio Melloniego jest tematem wielu artykułów i omawiany w przeglądowych opracowaniach książkowych, np.[18]:

  • Luigi Pinto, Della vita e delle opere di Macedonio Melloni, 1872
  • Maria Francesca Bonetti, Monica Maffioli, Fratelli Alinari spa, 2003 – 276L’Italia d’argento: 1839–1859: storia del dagherrotipo in Italia, 2003
  • F. Melchiorri, Y. Rephaeli, Background Microwave Radiation and Intracluster Cosmology, 2006
  • Catherine Curzon, The Scientific Life of Macedonio Melloni[19].

Imię Meloniego nosi Istituto Tecnico Economico Statale, I.T.E. w Parmie[20] i Szpital w Mediolanie, położony przy Via Macedonio Melloni 52[21]. Nazwę Via Macedonio Melloni nadano również jednej z ulic w Parmie. Kolekcja jego wynalazków jest przechowywana i udostępniana przez Università degli Studi di Parma[22].

Nieustannie wznawiane są książki autorstwa Melloniego. W roku 2012 ukazała się np. książka Considerazioni Ed Esperienze Intorno Al Magnetismo Delle Rocce: Memoria I, Sulla Polarit Magnetica Delle Lare E Rocce Affini, reprodukcja wersji wydanej przed rokiem 1923[23] (w roku 2009 udostępniono wersję cyfrową wydania z roku 1853[24]).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Macedonio Melloni. [w:] Strona internetowa Osservatorio Vesuviano [on-line]. Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia. [dostęp 2014-09-05]. (wł.).
  2. ↑ a b La storia dell'Università di Parma. [w:] Strona internetowa Università Degli Studi di Parma [on-line]. unipr.it. [dostęp 2014-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-09)]. (wł.).
  3. ↑ a b c d e Macedonio Melloni. [w:] Notable Names Database [on-line]. Soylent Communications. [dostęp 2014-09-05]. (ang.).
  4. ↑ a b Jed Z. Buchwald: Melloni, Macedonio. [w:] Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. Encyclopedia.com, 2008. [dostęp 2014-09-05]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Mellóni, Macedonio. [w:] Enciclopedie on line [on-line]. treccani.it. [dostęp 2014-09-05].
  6. ↑ a b c Storia dell'Osservatorio Vesuviano. [w:] Strona internetowa Osservatorio Vesuviano [on-line]. Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia. [dostęp 2014-09-05]. (wł.).
  7. ↑ a b James David Forbes: Macedonio Melloni; Transmission and Refraction of Heat. [w:] A Review of the Progress of Mathematical and Physical Science (1858) [on-line]. todayinsci.com. [dostęp 2014-09-05]. (ang.).
  8. ↑ An Experimental Inquiry Into the Nature and Propagation of Heat; Leslie's cube
  9. ↑ Jed Z. Buchwald: Nobili, Leopoldo. [w:] Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. encyclopedia.com, 2008. [dostęp 2014-09-06]. (ang.).
  10. ↑ Autor (autorzy) nieznany. Biografia di Leopoldo Nobili. „Il Cimento”. 2 (1), s. 277–283, 1844. DOI: 10.1007/BF02584385. ISSN 1827-5672. (ang.). 
  11. ↑ Astatic Galvanometer. [w:] Strona internetowa Kenyon College (Department of Physics) [on-line]. physics.kenyon.edu. [dostęp 2014-09-07]. (ang.).
  12. ↑ ława optyczna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-09-06].
  13. ↑ Banco di Melloni. [w:] www.phys.uniroma1.it [on-line]. Università degli Studi di Roma. [dostęp 2014-09-06]. (wł.). (Lampada di Locatelli., Spirale di platino., Lamine di rame.)
  14. ↑ Macedonio Melloni e lo studio della radiazione infrarossa. [w:] www.phys.uniroma1.it [on-line]. Università degli Studi di Roma. [dostęp 2014-09-06]. (wł.).
  15. ↑ Silvia Trapanese: Gli esperimenti di Macedonio Melloni. [w:] Strona internetowa 'Museo del Dipartimento di Fisica Università „La Sapienza” Roma ' [on-line]. phys.uniroma1.it. [dostęp 2014-09-05]. (wł.).
  16. ↑ inauthor:"Macedonio Melloni”. [w:] google.books [on-line]. [dostęp 2014-09-05].
  17. ↑ Search Results for: Macedonio Melloni. [w:] Internet Archive [on-line]. [dostęp 2014-09-05]. (ang.).
  18. ↑ Search dla 'Macedonio+Melloni'. [w:] books.google [on-line]. [dostęp 2014-09-07].
  19. ↑ Catherine Curzon: The Scientific Life of Macedonio Melloni. [w:] A Covent Garden Gilflurt's Guide to Life [on-line]. madamegilflurt.com. [dostęp 2014-09-05]. (ang.).
  20. ↑ Istituto Tecnico Economico Statale. [w:] Strona internetowa ITE [on-line]. [dostęp 2014-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-07)]. (wł.).
  21. ↑ Azienda Ospedaliera Fatebenefratelli e Oftalmico - Milano. [w:] Strona internetowa szpitala [on-line]. fbfmilano.com. [dostęp 2014-09-07]. (wł.).
  22. ↑ Technical museum M. Melloni. stay.com. [dostęp 2014-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-07)]. (ang.).
  23. ↑ Considerazioni Ed Esperienze Intorno Al Magnetismo Delle Rocce: Memoria I, Sulla Polarit Magnetica Delle Lare E Rocce Affini (Italian Edition). [w:] Strona internetowa abebooks.com [on-line]. [dostęp 2014-09-07]. (ang.).
  24. ↑ Macedonio Melloni: Considerazioni ed esperienze intorno al magnetismo delle rocce: Memoria I, sulla polarità magnetica delle lare e rocce affini. Bawarska Biblioteka Państwowa, 1853.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Laureaci Medalu Rumforda
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Macedonio_Melloni&oldid=71777851”