Niżny Nowogród – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nie mylić z: Nowogród Wielki. Zobacz też: Nowogród.

Nie mylić z: Gorki Leninskije (do 1924 Gorki). Zobacz też: Gorki.

Niżny Nowogród

Нижний Новгород

Herb Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	niżnonowogrodzki
Burmistrz	Jurij Szałabajew
Powierzchnia	410,68[1] km²
Wysokość	200 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	1 244 254[2] 3029,74 os./km²
Nr kierunkowy	831
Kod pocztowy	603000 – 603999
Tablice rejestracyjne	52
Położenie na mapie Rosji Niżny Nowogród
Położenie na mapie Europy Niżny Nowogród
Położenie na mapie obwodu niżnonowogrodzkiego Niżny Nowogród
Położenie na mapie Niżnego Nowogrodu Niżny Nowogród
56°19′37″N 44°00′27″E/56,326944 44,007500
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Niżny Nowogród (ros. Нижний Новгород, Niżnij Nowgorod; w latach 1932–1990 Gorki) – miasto wydzielone w Rosji, stolica Nadwołżańskiego Okręgu Federalnego i obwodu niżnonowogrodzkiego, położone nad Wołgą, u ujścia Oki; wielki ośrodek przemysłowy w regionie Wołżańsko-Wiackim, port lotniczy.

Ośrodek przemysłowy, głównie samochodowy (GAZ), maszynowy, chemiczny, metalurgiczny, stoczniowy.

Założony został w 1221 jako gród obronny księstwa włodzimierskiego. Stał się dużym ośrodkiem handlowo-kulturowym. Od 1350 roku stał się stolicą księstwa suzdalsko-niżnonowogrodzkiego, w 1392 roku włączony został do państwa moskiewskiego. Na początku XVII w. stał się jednym z najbogatszych miast Rosji. W latach 1611–1613 był punktem oporu Rosjan w walce z Rzeczpospolitą w wojnie moskiewskiej. W 1777 roku stał się stolicą guberni, a od 1825 roku był siedzibą generała-gubernatora powołżskiego. W 1902 w mieście miała miejsce wielka demonstracja robotników przedstawiona w powieści Matka Maksyma Gorkiego. W grudniu 1905 r. w osiedlach robotniczych Sormowo i Kanawino doszło do zbrojnego powstania, którym kierowali niżnonowogrodzcy działacze bolszewiccy i mienszewiccy^[3].

W roku 1917 był jednym z ośrodków bolszewików. W 1932 roku miasto zostało nazwane Gorki, dla uczczenia powrotu z Włoch do Moskwy na zaproszenie Józefa Stalina pisarza Maksyma Gorkiego. W 1936 roku miasto Gorki zostało stolicą obwodu.

Od 1929 roku zbudowano w mieście wielkie zakłady samochodowe GAZ – Gorkowskij Awtomobilnyj Zawod (po rosyjsku: Горьковский Автомобильный Завод) we współpracy z amerykańskim Fordem. Powstała nowa modelowa dzielnica mieszkaniowa oraz fabryka. Wielu amerykańskich robotników zgłosiło się do pracy w tych zakładach, kierując się swoimi lewicowymi sympatiami. Reakcja na kontrast ich wyobrażeń o ZSRR z rzeczywistością na miejscu oznaczała dla szeregu z nich zesłanie na Syberię.

Obok samochodów terenowych (jak znany w Polsce „gazik”) i ciężarówek, jednym z modeli samochodów wyprodukowanych przez GAZ był GAZ-M20 Pobieda, samochód na którego licencji rozpoczęto produkcję samochodów osobowych w FSO na Żeraniu w Warszawie pod nazwą Warszawa M20.

W 1930 roku w mieście rozpoczęto budowę jednych z największych w ZSRR zakładów lotniczych. W zakładach tych produkowano przede wszystkim samoloty biura konstrukcyjnego MiG. Obecnie zakłady noszą nazwę Zakłady Lotnicze Sokoł.

W czasie II wojny światowej do miasta ewakuowano fabryki z Kijowa i Leningradu, wraz z ich pracownikami. W ten sposób powstała m.in. fabryka motocykli GMZ – Gorkowskij Motocikletnyj Zawod (ros. Горьковский Мотоциклетный Завод).

W mieście w czasie II wojny światowej montowano ciężarówki przysyłane z USA w ramach pomocy land-lease. W czerwcu 1943 roku fabryka GAZ była bombardowana przez Luftwaffe.

Tamtejsza stocznia (obecna nazwa: AO Stocznia „Krasnoje Sormowo” – Niżnij Nowgorod) specjalizuje się m.in. w budowie okrętów podwodnych. Jednym z nich był wybudowany w 1954 r. dla marynarki ZSRR okręt podwodny S-265, w późniejszych latach służący w polskiej Marynarce Wojennej jako ORP „Orzeł”^[4]. Stocznia ta budowała także atomowe okręty podwodne, np. okręty podwodne projektu 945^[5].

W 1990 roku przywrócono tradycyjną nazwę miasta – Niżny Nowogród.

• Kreml niżnonowogrodzki (budowa 1500–1511) – dzieło ruskiej architektury obronnej, broniony 13 basztami^[6];
• Sobór św. Michała Archanioła (połowa XVII w.);
• Cerkiew Uspieńska (pw. Zaśnięcia Matki Bożej, XVII w.);
• Barokowe zabudowania mieszkalne (XVII w.);
• Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Niżnym Nowogrodzie^[7];
• Cerkiew Narodzenia Pańskiego z dzwonnicą (XVII–XVIII w.);
• Cerkiew św. Eliasza;

 Z tym tematem związana jest kategoria: Cerkwie Niżnego Nowogrodu.

• Teatr (XIX/XX w.);
• Popiersie Aleksandra Puszkina.

Panorama Niżnego Nowogrodu.

W mieście znajduje się Niżegorodzka Szkoła Teatralna im. Jewgienija Jewstigniejewa^[8].

W mieście znajduje się stacja kolejowa Dworzec Moskiewski oraz port lotniczy.

Miasto posiada metro, tramwaje, trolejbusy.

Działa także Kolej linowa Niżny Nowogród – Bor.

• Gubiernija Niżny Nowogród – klub siatkarski
• Dinamo Gorki – klub piłkarski
• FK Niżny Nowogród – klub piłkarski
• Lokomotiw-NN Niżny Nowogród – klub piłkarski
• Spartak Niżny Nowogród – klub piłkarski
• Torpedo Niżny Nowogród – klub hokejowy
• Torpedo-Wiktorija Niżny Nowogród – klub piłkarski
• Kompleks skoczni narciarskich w Niżnym Nowogrodzie

• Jan Olaf Chmielewski – polski urbanista,
• Katarzyna Doherty – kanadyjska Służebnica Boża Kościoła katolickiego,
• Zofia Garlicka – polska lekarka i działaczka społeczna,
• Maksim Gorki – rosyjski pisarz,
• Jadwiga Hryniewiecka – polska tancerka i choreograf,
• Janina Karasiówna – major Armii Krajowej, współzałożycielka Służby Zwycięstwu Polski,
• Zdzisław Lubomirski – polski prawnik, polityk i działacz społeczny; prezydent Warszawy, członek Rady Regencyjnej,
• Nikołaj Łobaczewski – rosyjski matematyk,
• Dienis Korniłow – rosyjski skoczek narciarski,
• Pawieł Karielin – rosyjski skoczek narciarski,
• Tadeusz Szturm de Sztrem – polski działacz niepodległościowy,
• Wasyl IV Szujski – car Rosji 1606–1610,
• Daniił Trifonow – rosyjski pianista, laureat III nagrody XVI Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego,
• Natalja Wodianowa – rosyjska modelka.

• 
  Kreml niżnonowogrodzki
• 
  Sobór św. Aleksandra Newskiego
• 
  Sobór Archangielski
• 
  Planetarium
• 
  Most Kanawinski
• 
  cerkiew Matki Bożej Smoleńskiej
• 
  cerkiew Rożdiestwieńska
• 
  cerkiew Uspieńska
• 
  Urząd obwodowy
• 
  Przystań wodna
• 
  Teatr dramatyczny zimą

• Oficjalna strona miasta Niżny Nowogród