Obóz jeniecki na Glinkach w Toruniu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Obóz jeniecki na Glinkach
Odpowiedzialny

 III Rzesza (1940–styczeń 1945)
 ZSRR (luty 1945–1947)

Rozpoczęcie działalności

1939

Zakończenie działalności

ok. 1947

Terytorium

Polska

Miejsce

Toruń

Liczba więźniów

ok. 55 tys. (1940–styczeń 1945), ok. 30 tys. (luty 1945–1947)

Narodowość więźniów

m.in. Rosjanie, Brytyjczycy, Australijczycy, Holendrzy (1940–styczeń 1945), Niemcy, Polacy (luty 1945–1947)

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Obóz jeniecki na Glinkach”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Obóz jeniecki na Glinkach”
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, blisko dolnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Obóz jeniecki na Glinkach”
Ziemia52°58′07″N 18°33′17″E/52,968611 18,554722

Obóz jeniecki na Glinkach w Toruniu (do 1945 Stammlager 312/XX C) – niemiecki obóz jeńców wojennych, głównie Rosjan, w Toruniu zbudowany po 1940 roku, lutym 1945 roku przejęty przez wojska sowieckie[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Obóz niemiecki

[edytuj | edytuj kod]

Budowę obozu rozpoczęto w 1940 roku[2], materiały pod budowę przewożono za pomocą kolei wąskotorowej[1][3]. Baraki i wieżyczki wartownicze budowali jeńcy brytyjscy oraz torunianie[2].

W obozie byli więzieni żołnierze ze Związku Radzieckiego, Wielkiej Brytanii, Francji, Australii, Włoch (głównie schwytanych członków podziemnych organizacji monarchistycznych[4]), Kanady, Norwegii, Belgii i Jugosławii[5][6]. Pierwsze transporty jeńców radzieckich przybyły jesienią 1941 roku[2][4].

Obóz dzielił się na trzy sektory: radziecki, angielski oraz włoski[2][4]. Jeńcy francuscy byli lokowani na terenie poligonu na Podgórzu[2]. Budowę sektora radzieckiego rozpoczęto w drugiej połowie 1941. Na te cele przeznaczono rozległy niezagospodarowany obszar 92 hektarów w pobliżu wsi Glinki. 14 sierpnia 1941 oficjalnie rozpoczął pracę M. Stammlager 312/XX C, podporządkowany komendantowi Stalagu XX C. Nieoficjalnie hitlerowcy określali część obozu przeznaczoną dla żołnierzy armii radzieckiej Sowietheide[4]. Przez krótki czas w części przeznaczonej dla żołnierzy radzieckich przebywała też grupa jeńców włoskich. Ich transport został przywieziony jesienią 1943 roku, ku konsternacji zarządu obozu, który nie wiedział, co z nimi zrobić, po siedmiu tygodniach odesłał ich do innego obozu na terenie III Rzeszy[4].

Sytuacja jeńców była zróżnicowana. Jeńcy angielscy początkowo znajdowali się w trudnej sytuacji, jednak z czasem zaczęli otrzymywać paczki z Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Jeńcy z Wielkiej Brytanii prowadzili chór, teatr i zespoły jazzowe, uprawiali aktywność fizyczną. Jeńcy radzieccy nie byli chronieni przez Konwencje genewskie i nie otrzymywali paczek z żywnością. Wszystkich jeńców kierowano do budowy stacji kolejowej Toruń Kluczyki[2].

Do wkroczenia wojsk radzieckich przez obóz przeszło ok. 55 tys. jeńców, z czego zmarło około 10-15 tysięcy z nich[5][7]. Większość ofiar stanowili jeńcy radzieccy[1], ich liczba została oszacowana na ok. 21 tys.[8]. Zmarli z wycieńczenia jeńcy z ZSRR byli chowani na cmentarzu w Małej Nieszawce[2] oraz przy drodze wylotowej w kierunku Bydgoszczy i Poznania[9].

Według relacji północno-wschodnia część obozu została podpalona w styczniu 1945 roku[10].

Obóz radziecki

[edytuj | edytuj kod]

W styczniu 1945 roku jeńcy zostali ewakuowani na Zachód[2]. 1 lutego 1945 roku obóz został przejęty przez wojska sowieckie[6], następnie trafił on pod nadzór NKWD[2]. Po lutym 1945 roku w obozie przetrzymywano żołnierzy Wehrmachtu oraz Polaków[11]. Jeńcy niemieccy byli kierowani do różnych prac porządkowo-budowlanych[2]. Liczba więźniów pochodzenia polskiego jest nieznana, według szacunków Polskiego Czerwonego Krzyża z 1945 roku w obozie mogło przebywać co najmniej 430 osób pochodzenia polskiego[12]. Nieznana jest również dokładna liczba przetrzymywanych żołnierzy Wehrmachtu. Niemieccy historycy Hans-Peter Range i Clemens Range oszacowali, że przez obóz przeszło ok. 30 tys. niemieckich żołnierzy, 8 tys. z nich miało tam zginąć[13]. Polski historyk-regionalista Marcin Orłowski oszacował liczbę jeńców niemieckich do maksymalnie 18 tys[14]. Wielu jeńców niemieckich wywieziono na Syberię[2].

Obóz zamknięto ok. 1947 roku. Baraki zostały rozebrane przez mieszkańców wsi sąsiadujących z Toruniem. Na przestrzeni lat na terenie dawnego obozu wzniesiono m.in. Zakłady Drobiarskie „Drosed” (nieodbudowane po pożarze ze stycznia 2008 roku)[15] oraz osiedle mieszkaniowe[2][16].

Pomniki upamiętniające jeńców

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Orłowski 2019 ↓, s. 31.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Opis i rys historyczny [online], 19 lipca 2012 [dostęp 2024-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-14].
  3. ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 157.
  4. ↑ a b c d e M. Rochniński, Obóz jeńców wojennych w Toruniu cz. 1 [online], 1bmt.pl [dostęp 2024-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2007-05-17].
  5. ↑ a b Kluczwajd 2018 ↓, s. 121, 157.
  6. ↑ a b Orłowski 2019 ↓, s. 21.
  7. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 21, 31.
  8. ↑ Fort XI [online], torun.dmkhosting.com [dostęp 2024-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2008-04-19].
  9. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 43.
  10. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 33.
  11. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 22.
  12. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 38.
  13. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 29, 182.
  14. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 30–31.
  15. ↑ Drosed opuszcza Toruń [online], nowosci.com.pl, 6 lutego 2009 [dostęp 2024-11-08].
  16. ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 44–45.
  17. ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 121.
  18. ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 45.
  19. ↑ Obelisk pamięci brytyjskich jeńców. torun.pl, 2009-09-04. [dostęp 2024-03-12].
  20. ↑ c, Toruń upamiętnił ofiary obozu jenieckiego na Glinkach [ZDJĘCIA] [online], torun.wyborcza.pl, 9 maja 2019 [dostęp 2024-11-07].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Katarzyna Kluczwajd, Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018, ISBN 978-83-7729-452-9.
  • Marcin Orłowski, „Niech ci ziemia lekką będzie”, czyli rozważania toruńskie o zalewaniu przeszłości betonem zapomnienia, [w:] Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.), Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruńskie miejsca do mieszkania i (za)pamiętania: domy, pomniki, cmentarze, Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2019, ISBN 978-83-953155-4-1.
  • Antoni Ziółkiewicz, Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie, Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009, ISBN 978-83-88219-32-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Obóz_jeniecki_na_Glinkach_w_Toruniu&oldid=75177602”