Octotemnus mandibularis – Wikipedia, wolna encyklopedia

	Octotemnus mandibularis
	(Gyllenhal, 1813)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	czarnuchy
Rodzina	czerwikowate
Podrodzina	Ciinae
Rodzaj	Octotemnus
Gatunek	Octotemnus mandibularis
Synonimy
	Cis mandibularis Gyllenhal, 1813; Cis inaequidens Chevrolat, 1835;
	Cis mandibularis Gyllenhal, 1813; Cis inaequidens Chevrolat, 1835;
	Systematyka w Wikispecies

Octotemnus mandibularis – gatunek chrząszcza z rodziny czerwikowatych.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1813 roku przez Leonarda Gyllenhala pod nazwą Cis mandibularis^[1].

Morfologia

Chrząszcz o wydłużonym, prawie równoległobocznym ciele długości od 1,9 do 2,4 mm, z wierzchu połyskującym i porośniętym delikatnymi, odstającymi szczecinkami, najlepiej widocznymi na opadających częściach pokryw. Ubarwienie ma brązowe do czarnobrązowego z jednolicie żółtymi czułkami oraz żółtawymi żuwaczkami i odnóżami^[2]. Czułki zbudowane z ośmiu członów, z których trzy ostatnie formują buławkę^[2]^[3]. U samca żuwaczki są zmodyfikowane, silnie wystające, niesymetryczne – lewa zopatrzona jest w mocny róg na grzbietowej stronie, dobrze widoczny patrząc od boku. Powierzchnia przedplecza jest płytko mikrorzeźbiona, pokryw zaś stosunkowo grubo punktowana^[2]. Przedpiersie jest wąskie i pozbawione wyrostka międzybiodrowego^[2]^[3].

Ekologia i występowanie

Owad saproksyliczny. Przechodzi rozwój w owocnikach hub, głównie z rodzajów wrośniak i szaroporka^[2]^[4], rosnących na drzewach liściastych, szczególnie bukach, dębach, brzozach, wierzbach i wiązach. Ponadto bytuje w murszejącym drewnie, dziuplach, próchnowiskach i przegrzybiałych, omszałych pniach^[4].

Gatunek palearktyczny, znany z Hiszpanii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny oraz europejskiej i syberyjskiej części Rosji^[5].

W Polsce stwierdzono go na kilku stanowiskach w XIX wieku i na początku wieku XX^[4]^[6]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek przypuszczalnie wymarły (EX?)^[7]. Podobnie na „Czerwonej liście chrząszczy województwa śląskiego” ma status prawdopodobnie regionalnie wymarłego (RE?)^[8]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został jako gatunek krytycznie zagrożony wymarciem (CR)^[9].

Przypisy

↑ L. Gyllenhal: Insecta Suecica descripta. Classis I. Coleoptera sive Eleutherata. Volume 1 Pars III. Leverentz: Scaris, 1813, s. 717.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Von Arved Lompe: Gattung: Octotemnus Mell.. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-28].
↑ ^a ^b Von Arved Lompe: Familie Ciidae (Cisidae). [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-29].
↑ ^a ^b ^c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. Warszawa: 1987.
↑ J. Jelínek: Ciidae. W: Catalogue of Palaearctic Coleoptera Volume 5. Tenebrionoidea. I. Löbl, A. Smetama (red.). Wyd. Apollo Books. Stenstrup: 2008, s. 55–62.
↑ Roman Królik: gatunek: Octotemnus mandibularis (L. Gyllenhal, 1813). [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-02-29].
↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88–110. ISBN 83-901236-8-1.
↑ Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37–70, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[Gyllenhal-1] L. Gyllenhal: Insecta Suecica descripta. Classis I. Coleoptera sive Eleutherata. Volume 1 Pars III. Leverentz: Scaris, 1813, s. 717.

[ke1-2] Von Arved Lompe: Gattung: Octotemnus Mell.. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-28].

[ke2-3] Von Arved Lompe: Familie Ciidae (Cisidae). [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-29].

[Burakowskietal-4] B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. Warszawa: 1987.

[cpc-5] J. Jelínek: Ciidae. W: Catalogue of Palaearctic Coleoptera Volume 5. Tenebrionoidea. I. Löbl, A. Smetama (red.). Wyd. Apollo Books. Stenstrup: 2008, s. 55–62.

[biomap-6] Roman Królik: gatunek: Octotemnus mandibularis (L. Gyllenhal, 1813). [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-02-29].

[clz-7] Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88–110. ISBN 83-901236-8-1.

[Greń-8] Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37–70, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.

[Farkacetal-9] Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]