Park im. Tadeusza Kościuszki w Radomiu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Park im. Tadeusza Kościuszki
	nr rej. 800/A z 14.10.1972 oraz 212/A/83 z 02.05.1983
	; Altana w park im. Tadeusza Kościuszki
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Radom
Dzielnica	Śródmieście
Powierzchnia	7,66 ha
Data założenia	1866–1867
	Położenie na mapie Polski Park im. Tadeusza Kościuszki
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Park im. Tadeusza Kościuszki
	Położenie na mapie Radomia Park im. Tadeusza Kościuszki
	51°23′56,0″N 21°09′30,2″E/51,398900 21,158400
	Multimedia w Wikimedia Commons

Park im. Tadeusza Kościuszki – zabytkowy park miejski w Śródmieściu Radomia.

Lokalizacja

Park usytuowany jest w centralnej części radomskiego śródmieścia i zajmuje obszar o powierzchni ok. 7 ha, ograniczony ulicami Mickiewicza, Sienkiewicza, Słowackiego i Żeromskiego. Główną osią założenia parkowego jest aleja im. bp. Jana Chrapka łącząca dwa charakterystyczne gmachy Radomia – znajdujący się przy ulicy Żeromskiego klasycystyczny Pałac Sandomierski oraz negotycki budynek katedry^[1]^[2]^[3].

Historia

Urządzenie w Radomiu nowego parku spacerowego związane było z realizacją założeń planu regulacyjnego z 1822 roku. Na ogród miejski przeznaczono teren naprzeciw ukończonego w 1827 roku gmachu ówczesnej sandomierskiej komisji wojewódzkiej. Ze względu na brak wystarczających środków finansowych prace budowlane rozpoczęto dopiero w 1866 roku z polecenia ówczesnego gubernatora radomskiego Dmitrija Anuczina. Ukończonemu w 1867 roku ogrodowi nadano formę angielskiego parku krajobrazowego, uzupełnionego elementami geometrycznymi. Ozdobą założenia były dodawane sukcesywnie elementy architektoniczne, tj. sztuczne, romantyczne ruiny (1870) wkomponowane w sztuczne wzgórze, altana (prawdopodobnie pierwszy w Radomiu budynek o konstrukcji żelbetowej, 1912), budynek kawiarniany (lata 20. XX wieku) i in. Jedynym obiektem architektonicznym znajdującym się na terenie parku powstałym przed 1867 rokiem jest budynek rogatki lubelskiej ukończony w 1840 roku. W latach 1881–1883 cały obszar otoczono parkanem z kutego żelaza. W 1909 roku ogród oświetliły pierwsze latarnie elektryczne. Wygląd parku nie zmienił się zasadniczo aż do końca II wojny światowej. Po 1945 roku nastąpił szereg negatywnych zmian, które poskutkowały degradacją całego założenia. W 1963 roku rozebrano ogrodzenie oraz sztuczne ruiny. Zubożeniu uległa też szata roślinna. Jedną z nielicznych inwestycji z okresu PRL było wybudowanie w latach 50. muszli koncertowej (obiekt spłonął w latach 80.). Gruntowną renowację przeszedł park dopiero w 2010 roku. Wówczas m.in. odbudowano sztuczne ruiny (w zmienionym kształcie), zrezygnowano jednak z odtworzenia parkanu^[1]^[3]^[4]. W grudniu 2015 roku zakończyła się budowa nowej muszli koncertowej. Inwestycja zyskała dofinansowanie z rezerwy budżetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów^[5].

Nazwy

Aż do nadania obecnej nazwy w 1916 roku (rocznica przysięgi Tadeusza Kościuszki na rynku krakowskim) funkcjonowały różne określenia parku^[3]^[6]:

Ogród Anuczinowski (w nawiązaniu do postaci gubernatora Dmitrija Anuczina, z którego polecenia urządzono park),
Nowy Ogród (w celu odróżnienia od istniejącego już Starego Ogrodu),
Ogród Saski (określenie popularne w czasie powstania ogrodu, nawiązujące do warszawskiego pierwowzoru).

Pomniki

Od końca XIX w. w parku im. Kościuszki ustawiono pięć pomników^[7]^[4] ^[8]:

Pomnik Tadeusz Kościuszki (1889) – pomnik w formie krzyża, ustawiony z inicjatywy władz gubernialnych jako wotum dziękczynne dla cara Aleksandra II z okazji 25 rocznicy uwłaszczenia chłopów. W 1917 roku zmieniono jego przeznaczenie poświęcając go Tadeuszowi Kościuszce.
Tablica pamiątkowa poświęcona Tadeuszowi Kościuszce (1916) – pierwotnie umieszczona na jednym z filarów bramy wejściowej od strony ulicy Sienkiewicza. W 1993 roku replikę tablicy wkomponowano w głaz umieszczony w pobliżu pierwotnej lokalizacji.
Pomnik Żołnierzy Radzieckich (1945) – pomnik w formie obelisku, umieszczony w miejscu pochówku żołnierzy radzieckich poległych w styczniu 1945 roku. W 1990 roku przeniesiony na cmentarz prawosławny przy ul. Warszawskiej. Równolegle przeprowadzono ekshumację ciał.
Pomnik Chopina (1980) – pomnik w formie brązowego popiersia umieszczonego na cokole wykonanym z czerwonego piaskowca. Autorem rzeźby jest Ryszard Kozłowski.
Pomnik Jana Kochanowskiego (2006) – pomnik w formie posadowionej na niskim cokole rzeźby przedstawiającej poetę wraz z córką. Autorem rzeźby jest Jan Kucz.

Zieleń

Park im. Tadeusza Kościuszki posiada zabytkowy drzewostan. Wśród rzadkich gatunków drzew występujących na obszarze parku wymienić warto m.in. tulipanowce amerykańskie, modrzewie japońskie oraz lipy krymskie. Innymi powszechnie występującymi gatunkami drzew są klony, wiązy, jawory oraz kasztanowce, których szpalery zdobią główną aleję założenia. Po renowacji w 2010 roku istniejące dotychczas nasadzenia uzupełniono m.in. o nowe partery kwiatowe (sezonowe i wieloletnie)^[1]^[3]^[4].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c red. W. Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979, s. 156
↑ BIP UM Radom, Uchwała nr 330/2012 w sprawie podziału Radomia na obszary Systemu Informacji Miejskiej
↑ ^a ^b ^c ^d red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 214
↑ ^a ^b ^c Dokumentacja konserwatorska dla Parku im. Tadeusza Kościuszki w Radomiu.
↑ Muszla koncertowa gotowa.
↑ red. A. Apanowicz, S. Witkowski, Radom – dzieje miasta w XIX i XX wieku, Warszawa 1985
↑ red. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 214, 234
↑ Chopin wrócił z wygnania. cozadzien.pl, 23.04.2013.

[W._Kalinowski,_1979-1] red. W. Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979, s. 156

[2] BIP UM Radom, Uchwała nr 330/2012 w sprawie podziału Radomia na obszary Systemu Informacji Miejskiej

[M._Olifirowicz,_2009-3] red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 214

[autonazwa1-4] Dokumentacja konserwatorska dla Parku im. Tadeusza Kościuszki w Radomiu.

[5] Muszla koncertowa gotowa.

[6] red. A. Apanowicz, S. Witkowski, Radom – dzieje miasta w XIX i XX wieku, Warszawa 1985

[7] red. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 214, 234

[8] Chopin wrócił z wygnania. cozadzien.pl, 23.04.2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Strona nieparzysta	Park im. Kościuszki
Strona parzysta	Biurowiec ZEOW Budynek Miejskiej Szkoły Rzemiosł (nr 66) Park Leśniczówka Gmach Dyrekcji Lasów Państwowych (nr 68) Budynek Stacji Pomp

Hasła przekrojowe	Historia Żydów w Radomiu
Radom do 1795	Konfederacja radomska (1767) Nihil novi (1505) Piotrówka Puszcza Radomska Statut Łaskiego (1505) Trybunał Skarbowy Koronny (1613–1764) Unia wileńsko-radomska (1401) Zamek Królewski i Dom Starościński (1370)
Radom pod zaborami	2 BS (?–1914) 3 ppl (1819–1820) 4 phuz (1803–1804) 5 ppl (1815–1831) Cm. ewangelicki (1833) Cm. rzymskokatolicki (1812) Cm. żydowski (1831) Cyrkuł radomski (1795–1809) Departament radomski (1810–1815) Dziennik Departamentowy Radomski Dz.Urz. Guberni Radomskiej (1845–1866) Dz.Urz. Guberni Sandomierskiej (1838–1844) Gubernia radomska (1844–1915) Gubernia sandomierska (1837–1844) Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska Komisja Szkolna Ziemi Radomskiej (1915–1917) Obwód radomski (1816–1842) Synagoga (1884) Park im. Tadeusza Kościuszki (1827) Stary Ogród (1820) Teatr Rozmaitości (1809) województwo sandomierskie (1816–1837) Wiadomości Gubernialne Guberni Radomskiej
Radom od 1918	2 dappanc (1945–1949) 2 pal (1948) 24 pp (1918) 60 lpsz (1958–2000) 72 pp (1922–1939) 93 pp (1939) Biało-Czerwone Iskry (1969) Dystrykt radomski (1939–1945) Dzień Dobry Ziemi Radomskiej (1934–1939) Fabryka Broni „Łucznik” Getto radomskie Głos Radomski Kocioł radomski (1939) MUBP Radom (1945–1954) Obwód Radom AK Orlik (1998) Radomer Cajtung Radomer-Kielcer Cajtung Radomer Leben Radomer-Kielcer Leben Radomer Sztyme Radomer Wochenblat Radomskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Radoskór” strajk w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu (1981) województwo radomskie (1976–1998) „W Służbie Narodu” wydarzenia radomskie (1976) „Życie Robotnicze”