Pasmanteria – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pasmanteria, wyroby pasmanteryjne, wyroby szmuklerskie, dawniej pasamony, wyroby pasamoniczne (z wł. passamano) – wyroby włókiennicze używane, jako ozdoba, wzmocnienie lub ochrona brzegów, do obszywania brzegów ubiorów, tkanin dekoracyjnych, obić tapicerskich. Ich wytwarzaniem zajmowali się szmuklerze, zwani też pasamonikami.

Do pasmanterii zalicza się:

• borty (l.poj. borta) – taśmy pasmanteryjne do obszywania brzegów różnych wyrobów; lamówki, obszywki^[1].
• taśmy tkane (gładkie i wzorzyste)^[2] oraz tasiemki czyli wąskie taśmy
• strzępce – wąskie taśmy jedwabne, z jednego brzegu zakończone krótkimi frędzelkami, stosowane do wykończenia partii haftu lub odzieży^[2]
• ozdobne sznury
• wisiory (chwasty) – plecione ze sznurka lub nici metalowych
• gimpy – sznurki skręcone z pasm jedwabiu, wełny lub bawełny, usztywnione wewnątrz np. drutem, stosowane do wyrobu sznurów, frędzli itp.^[3]
• galony – taśmy z nici metalowych lub blaszki, najczęściej srebrnych lub złotych^[4]
• frędzle – taśmy jedwabne lub z nici metalowych, z luźno zwisającymi nitkami z jednej strony^[4]
• sutasz – taśma pleciona z krzyżujących się skośnie nici^[5]
• lacet – tasiemka pleciona stosowana na sznurowadła i do haftowania^[2]
• krajki
• pompony
• gurty – mocne taśmy stosowane w tapicerce meblowej^[3]
• koronki
• wstążki – jedwabne i półjedwabne pasy tkaniny, tkane na małych krosienkach, używane do ozdabiania włosów, ubrań, obuwia, kapeluszy itp.^[4]
• kutasy
• splatane ze sznurka guziki i guzy^[2]
• troczki z koralików
• pętlice – taśmy plecione lub tkane z jedwabiu i nici metalowych, stosowane jako zapięcia, głównie jako część szamerunku^[2].

Pasamony wyrabiano już w starożytności, ale szczególne znaczenie miały w Cesarstwie Bizantyjskim^[2]. We wczesnym średniowieczu zaczęto używać pasamonów do obszywania ubiorów liturgicznych i uroczystych świeckich strojów^[4], od XVII wieku także przy obiciach meblowych^[4]. Stały się popularnym elementem ubiorów świeckich, duchownych, wojskowych, w tym liberii^[4]. Moda na ozdabianie ubiorów i wnętrz powróciła w XIX wieku^[2]. Także dziś istnieje duży asortyment wyrobów pasmanteryjnych, zwłaszcza dzięki zmechanizowaniu ich produkcji^[2].

Tkano je techniką tabliczkową, później na specjalnych krosienkach pasamonicznych lub innymi technikami, na przykład koronkarskimi. Jako materiał do ich wyrobu służy najczęściej jedwab i nici metalowe, czasami wełna, len i bawełna^[4].

Ozdoby pasmanteryjne nazywano dawniej także potrzebami, a używane w strojach wojskowych obszlegami^[4][2].