Dipsocoromorpha |
| ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Enicocephalomorpha |
| ||||||||||||||
Pluskwiaki półwodne |
| ||||||||||||||
Leptopodomorpha |
| ||||||||||||||
Pluskwiaki wodne właściwe |
| ||||||||||||||
Cimicomorpha |
| ||||||||||||||
Pentatomomorpha |
|
czerwce |
| ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
koliszki | |||||||||||||||||
mączliki | |||||||||||||||||
mszyce |
| ||||||||||||||||
incertae sedis |
Plataspidae | |||
Dallas, 1851 | |||
Okres istnienia: eocen–dziś | |||
Pawęża ziołówka | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Gromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
Nadrodzina | |||
Rodzina | pawężowate | ||
Synonimy | |||
|
Pawężowate[1] (Plataspidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny tarczówek. Obejmuje około 530 opisanych gatunków. Mają krępe i silnie wypukłe ciała. Zamieszkują wszystkie kontynenty półkuli wschodniej, głównie w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Żywią się sokami roślin. Niektóre gatunki notowane są jako szkodniki, głównie roślin strączkowych. W zapisie kopalnym znane są od eocenu.
Pluskwiaki o jajowatym lub niemal kolistym w obrysie, krępym, silnie wypukłym z wierzchu ciele długości od 2 do 20 mm[1][2][3]. U licznych gatunków jest ono tak szerokie jak długie lub wręcz szersze niż dłuższe[2]. Ogólnym wyglądem przywodzą na myśl chrząszcze[1][2]. Brzegi ciała pozbawione są długich szczecinek i włosków[1]. W ich ubarwieniu występują głównie: czerń, różne odcienie żółcieni i brązu oraz czerwień. Głowa jest spłaszczona i zaopatrzona w kil. U niektórych gatunków afrykańskich obecne są także, powstałe z przekształcenia płytek żuwaczkowych, rogi, które bywają bardzo długie lub rozwidlone. Czułki osadzone są na wzgórkach położonych poniżej bocznych krawędzi głowy i wskutek tego niewidocznych patrząc od góry. Czułki budują cztery człony, ale podział pomiędzy drugim a trzecim jest słabo zaznaczony. U części gatunków kłujka ma drugi człon workowato powiększony i spłaszczony, a wówczas spoczywa w nim sprężynowato skręcona część szczeci kłujących[2].
Tułów ma tarczkę bardzo silnie rozwiniętą i przykrywającą cały lub niemal cały odwłok[1][2][3]. Półpokrywy są znacznie dłuższe od ciała. Tylna para skrzydeł zaopatrzona jest w poprzeczne przewężenia, pozwalające na składanie jej pod ogromną tarczką[2]. Odnóża wszystkich par mają dwuczłonowe stopy[1][2][3].
Odwłok cechuje obecność dwóch bruzd na bokach sternitów. U larw grzbietowe gruczoły zapachowe odwłoka uchodzą między tergitami trzecim i czwartym, czwartym i piątym oraz piątym i szóstym, przy czym ujścia tych pierwszych bywają mocno zredukowane[2]. Dziewiąty segment odwłoka ma połączone błoną gonokoksyty oraz stykające się ze sobą i przynajmniej częściowo zakrywające segment dziesiąty laterotergity[4].
Wszystkie gatunki o poznanych preferencjach pokarmowych są fitofagami ssącymi soki roślin[1][2]. Najczęściej występuje polifagizm i oligofagizm. W Europie większość gatunków żeruje na bobowatych[1]. W przypadku gatunków tropikalnych o bardzo długich szczeciach kłujących sugeruje się mykofagię lub ssanie soków roślinnych przez grubą korę. U kilku gatunków stwierdzono wchodzenie w symbiozę z mrówkami – pluskwiaki dzielą się z nimi spadzią w zamian za ochronę[2].
W przeciwieństwie do większości tarczówek występujących w Europie pawężowate zimują na tym kontynencie jako larwy (zwykle III i IV stadium), natomiast owady dorosłe żyją dość krótko i spotyka się je od czerwca do sierpnia[1]. W północnej Australii owady zapadają w estywację, niekiedy tworząc na ten czas olbrzymie agregacje na roślinach żywicielskich[2]. W klimacie umiarkowanym na świat przychodzi jedno pokolenie w ciągu roku[1].
Pawężowate w Chinach porażane są przez parazytoidalną błonkówkę z rodzaju Enarsiella z rodziny oścowatych[5].
Rodzina ta zasiedla wszystkie kontynenty półkuli wschodniej. Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej krain: orientalnej, etiopskiej i australijskiej. W krainie palearktycznej występują one głównie w części azjatyckiej i reprezentowane są przez ponad 100 gatunków. W Europie występuje tylko rodzaj Coptosoma, ograniczony na tym kontynencie głównie do stanowisk kserotermicznych. W Polsce reprezentuje go tylko pawęża ziołówka (C. scutellatum)[1].
Takson ten wprowadzony został w 1851 roku przez Williama Dallasa[6]. Carl Stål w 1864 roku klasyfikował go jako podrodzinę w obrębie tarczówkowatych[7]. Do rangi osobnej rodziny wyniósł je w 1952 roku Dennis Leston[8]. R.H. Cobben w pracy z 1978 roku upatrywał w tarczówkowatych grupy siostrzanej dla pawężowatych[9]. Victor dela Paz Gapud w 1991 roku jako grupę siostrzaną dla pawężowatych wskazał Lestoniidae[10]. Molekularno-morfologiczna analiza filogenetyczna Jocélii Grazii i innych z 2008 wsparła monofiletyzm pawężowatych i umieściła je jako trzecią najbardziej bazalną rodzinę tarczówek po Urostylididae i Saileriolidae[4].
Najwcześniejszym gatunkiem znanym z zapisu kopalnego tej rodziny jest eoceńska Coptosoma eocenica[11].
Do 2012 roku opisano około 530 gatunków z tej rodziny[1]. Klasyfikuje się je w 65 rodzajach[12]:
W krainie orientalnej i australijskiej niektóre gatunki notowane są jako groźne szkodniki roślin strączkowych[1], np.: Megacopta cribraria – wspięgi pospolitej w Pakistanie i Indiach, Coptosoma nubila – nikli indyjskiej, Brachyplatys testudonigra – gliricidii, a Coptosoma punctatissimum – fasoli nerkowatej i soi warzywnej w Japonii. Ponadto przedstawicieli rodzaju Coptosoma notuje się jako szkodniki trzciny cukrowej, batatów, ryżu i sandałowca białego[5].