French
DeutschRepublika Krymu (jednostka administracyjna Rosji) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| republika | |||||
 | |||||
| |||||
| Hymn: Гимн Автономной Республики Крым | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Zarządzający | |||||
| Powierzchnia | 26 081 km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 72,99 os./km² | ||||
| Tablice rejestracyjne | 82 | ||||
| Strefa czasowa | +3:00 | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie Rosji | |||||
| Strona internetowa | |||||
Republika Krymu (ros. Республика Крым, trb. Riespublika Krym; ukr. Республіка Крим, trb. Respublika Krym; krymskotat. Къырым Джумхуриети, trb. Kyrym Dżumchurieti), Krym (ros. Крым, trb. Krym; ukr. Крим, trb. Krym; krymskotat. Къырым, trb. Kyrym) – jednostka administracyjna Rosji (terytorium okupowanej Ukrainy), która zajmuje większą część Półwyspu Krymskiego, na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. Stolicą republiki jest Symferopol. Większość społeczności międzynarodowej skupionej w Organizacji Narodów Zjednoczonych nie uznaje Krymu jako części terytorium Rosji, ponieważ został jednostronnie anektowany[3][4]. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję potępiającą referendum na Krymie z 16 marca 2014 i aneksję półwyspu przez Rosję.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]
Republika Krymu ma powierzchnię 26081 km². Teren ten obejmuje niemal cały obszar Półwyspu Krymskiego (oprócz obszaru miasta wydzielonego Sewastopola i północnego fragmentu Mierzei Arabackiej).
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Republika Krymu składa się z 14 rejonów oraz 11 miast wydzielonych. W skład rejonów wchodzi 56 osiedli typu miejskiego i 957 wsi.
- rejon bakczysarajski
- rejon biłohirski
- rejon dżankojski
- rejon kirowski
- rejon krasnogwardijski
- rejon krasnoperekopski
- rejon leniński
- rejon niżniohirski
- rejon perwomajski
- rejon rozdolnieński
- rejon sacki
- rejon symferopolski
- rejon sowiecki
- rejon czornomorski
- m. Ałuszta
- m. Armiańsk
- m. Dżankoj
- m. Eupatoria
- m. Kercz
- m. Krasnoperekopsk
- m. Saki
- m. Symferopol
- m. Sudak
- m. Teodozja
- m. Jałta
Miasta
[edytuj | edytuj kod]Prawa miejskie posiada 16 miejscowości: Symferopol (stolica i największe miasto), Kercz, Eupatoria, Jałta, Teodozja, Dżankoj, Ałuszta, Bakczysaraj (dawna stolica Chanatu Krymskiego), Krasnoperekopsk, Saki, Armiańsk, Sudak, Biłohirśk, Szczołkine, Stary Krym, Ałupka.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Zachodzące zmiany polityczne w ZSSR pod koniec lat 80. XX wieku i groźba jego rozpadu, zapoczątkowały rozmowy między RFSSR a USSR co do przyszłości Krymu.
Rozważano różne rozwiązania – od autonomii w ramach Ukraińskiej SRR, do włączenia go w skład Rosyjskiej FSRR lub jako republiki związkowej w ramach ZSRR, a nawet jego pełnej niepodległości. Ostatecznie na sesji Obwodowej Rady Deputatów Krymu w Symferopolu, w dniu 12 listopada 1989, uchwalono deklarację, nadającą narodom Krymu prawo do utworzenia własnej państwowości w formie Krymskiej ASRR jako podmiotu Związku Radzieckiego[5].
Decyzję tę potwierdzono w referendum, zorganizowanym, 20 stycznia 1990 w którym zadano pytanie: „Czy jesteś za odtworzeniem Krymskiej ASRR jako podmiotu ZSRR i uczestnika związkowej umowy?”, Wzięło w nim udział 1 441 019 osób (81,37% ogółu uprawnionych), spośród których odpowiedzi na „Tak” udzieliło 1 343 255 (92,26% głosujących)[5].
W rezultacie 12 lutego 1990 Rada Najwyższa Ukraińskiej SRR uchwaliła prawo „Про відновлення Кримської Автономної Радянської Соціалістичної Республіки”, na mocy którego miały powstać na Krymie miejscowe organy władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Umowa, jaką 19 listopada 1990 zawarły obie radzieckie republiki: rosyjska i ukraińska, zawierała punkt 6, który mówił, że umawiające się strony uznają wzajemnie swoją terytorialną całość w ramach istniejących obecnie w ZSRR granic wewnętrznych – nie dotyczą gdyby USSR wyszła z ZSRR i uzyskała niepodległość. Już w Rosji, 23 stycznia 1992 Rada Najwyższa podjęła uchwałę o zbadaniu konstytucyjności przekazania Krymu Ukraińskiej SRR w 1954. Ostatecznie 21 maja 1992 przyjęła uchwałę, w której uznała decyzję o przekazaniu Krymu z RFSRR do USRR, podjętą 5 lutego 1954, za nieważną od momentu jej podjęcia[5].
W odpowiedzi na to, w dniu 29 kwietnia 1992 r. Rada Najwyższa w Kijowie przyjęła prawo „О статусе Автономной Республики Крим”, w którym poważnie ograniczono jego samodzielność.
30 lipca 1992 doszło jednak do wypracowania kompromisu w postaci przyjęcia prawa „О разграничении полномочий между органами государственной власти Украины и Республики Крым”, w którym Krym uzyskał dużą niezależność od kijowskiego centrum[5].
W styczniu 1994 wybory prezydenckie na Krymie wygrał Jurij Mieszkow, związany politycznie z Blokiem Rosja i Republikańską Partią Krymu. Z jego inicjatywy, Rada Najwyższa Krymu postanowiła wrócić do wariantu konstytucji w brzmieniu sprzed uzgodnionych ze stroną ukraińską poprawek. Nowo wybrany ukraiński prezydent, Leonid Kuczma, zdecydowanie jednak wystąpił przeciwko tym zmianom. Z jego inicjatywy 17 marca 1995, Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła dwie ustawy: o zmianie konstytucji i niektórych ustaw. Zgodnie z ich postanowieniami, Republika Krymu nabywała status administracyjno-terytorialnej autonomii, w ramach Ukrainy, a krymska konstytucja musiała być zatwierdzona przez Radę Najwyższą w Kijowie. Miasto Sewastopol otrzymało status administracyjnej jednostki, wydzielonej ze składu autonomii Krymu, a podległej bezpośrednio władzy centralnej w Kijowie[5].
Kolejne decyzje prezydenta Kuczmy, dążącego do realnego ograniczenia autonomii Krymu, 28 czerwca 1996 doprowadziły do uchwalenia nowej konstytucji Ukrainy, w której zawarto zasady funkcjonowania Półwyspu Krym. Powstała administracyjna jednostka pod nazwą Autonomiczna Republika Krym. Posiadała ona swój parlament – Radę Najwyższą oraz Rząd na czele z premierem[5].
Powstanie Republiki Krymu jako jednostki administracyjnej Rosji związane jest z protestami na Ukrainie i wynikłego z nich kryzysu krymskiego. W wyniku tego kryzysu i interwencji wojskowej Rosji – dwie jednostki administracyjne Ukrainy – Republika Autonomiczna Krymu i miasto Sewastopol – zapowiedziały secesję i przyłączenie się do Rosji. Oderwanie się od Ukrainy i tak zwane utworzenie państwa nastąpiło 11 marca 2014, kiedy to połączone zgromadzenie radnych Rady Najwyższej Republiki Autonomicznej Krymu i Rady Miejskiej Sewastopola przyjęło deklarację niepodległości Republiki Krymu. W deklaracji powołano się wprost na przypadek Kosowa i wyrok z 22 lipca 2010, w którym Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał, że jednostronna deklaracja niepodległości Kosowa nie narusza prawa międzynarodowego[6][7].
17 marca 2014 Rada Najwyższa Republiki Autonomicznej Krymu przyjęła postanowienie o niepodległości Krymu, co było konsekwencją referendum, w którym za przyłączeniem Krymu z Sewastopolem do Rosji zagłosowało 96,57% uczestników przy frekwencji 84% (wyniki te są kwestionowane). Tego samego dnia niepodległość Krymu uznała Rosja[8]. 18 marca 2014 podpisano umowę między Rosją a Republiką Krymu i miastem wydzielonym Sewastopol o włączeniu Krymu do Rosji[9][10]. Umowa ta weszła w życie z dniem ratyfikacji, co nastąpiło 21 marca 2014[11]. Tego samego dnia dokonano odpowiednich zmian w Konstytucji Rosji dopisując do niej dwa nowe podmioty federacji – Republikę Krymu i miasto federalnego znaczenia Sewastopol[2], które włączono do nowo utworzonego Krymskiego Okręgu Federalnego[12].
Ukraina oraz większość społeczności międzynarodowej uznaje Republikę Krymu nadal za część Ukrainy jako Republikę Autonomiczną Krymu. Republikę Krymu i Sewastopol za część Federacji Rosyjskiej uznały oficjalnie (de iure): Afganistan[13], Kuba[14], Nikaragua[15], Korea Północna[16], Rosja[17], Syria[18] i Wenezuela. Prezydent Białorusi Alaksandr Łukaszenka uznał aneksję Krymu de facto[19]. 27 marca 2014 Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 68/262 uznała przyłączenie Krymu za sprzeczne m.in. z Deklaracją Zasad Prawa Międzynarodowego z 24 października 1970[20] czy Aktem Końcowym KBWE z 1 sierpnia 1975[21]. Za rezolucją uznającą referendum krymskie za nielegalne opowiedziało się 100 państw – członków Organizacji Narodów Zjednoczonych, 11 było przeciw[22], 58 wstrzymało się od głosu, 24 nie wzięło udziału w głosowaniu[23].
28 lipca 2016 prezydent Rosji Władimir Putin na mocy dekretu zlikwidował Krymski Okręg Federalny, a republikę włączył w skład Południowego Okręgu Federalnego[24][25].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-16] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04].
- ↑ a b Федеральный конституционный закон «О принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов – Республики Крым и города федерального значения Севастополя», одобренному Государственной Думой 20 марта 2014 года, Советом Федерации 21 марта 2014 года. Администрация Президента РФ, 2014-03-21. [dostęp 2014-03-21].
- ↑ „Rezolucję poparło 100 spośród 193 krajów członkowskich. 11 było przeciw, a 58 wstrzymało się od głosu. Projekt jest podobny do tego, którego przyjęcie przez Radę Bezpieczeństwa ONZ zablokowała 19 marca Rosja, mająca w Radzie prawo weta. (...)11 przeciwnych rezolucji państw to: Armenia, Białoruś, Boliwia, Korea Północna, Kuba, Nikaragua, Rosja, Sudan, Syria, Wenezuela i Zimbabwe”. Zgromadzenie Ogólne ONZ potępia aneksję Krymu.
- ↑ Backing Ukraine’s territorial integrity, UN Assembly declares Crimea referendum invalid, UN News Centre 27 March 2014.
- ↑ a b c d e f Andrzej Gil, Kwestia krymska w relacjach ukraińsko-rosyjskich przed 2014 rokiem. Uwarunkowania i konteksty., „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 2019, ISSN 1732-1395 [dostęp 2023-10-09].
- ↑ PAP, arb: Trybunał w Hadze zdecydował: niepodległość Kosowa jest legalna. wprost.pl, 2010-07-22. [dostęp 2014-07-27].
- ↑ Рада Криму прийняла „декларацію про незалежність”. Unian, 2014-03-11. [dostęp 2014-03-11].
- ↑ Подписан Указ о признании Республики Крым. Администрация Президента РФ, 2014-03-17. [dostęp 2014-03-17].
- ↑ Подписан Договор о принятии Республики Крым в Российскую Федерацию. Администрация Президента РФ. [dostęp 2014-03-19].
- ↑ Договор между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов. Администрация Президента РФ. [dostęp 2014-03-19].
- ↑ Федеральный закон «О ратификации Договора между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов», принятому Государственной Думой 20 марта 2014 года, одобренному Советом Федерации 21 марта 2014 года. Администрация Президента РФ, 2014-03-21. [dostęp 2014-03-21].
- ↑ Указ Президента Российской федерации «Об образовании Крымского федерального округа». Администрация Президента РФ, 2014-03-21. [dostęp 2014-03-21].
- ↑ Afghan president Hamid Karzai backs Russia’s annexation of Crimea.
- ↑ Visiting Russia, Fidel Castro’s Son Scoffs at U.S. Sanctions Over Crimea.
- ↑ Nicaragua recognizes Crimea as part of Russia.
- ↑ КНДР одобрила присоединение Крыма к России.
- ↑ Russian Federation Council ratifies treaty on Crimea’s entry to Russia.
- ↑ Gunmen Seize Government Buildings in Crimea.
- ↑ President of the Republic of Belarus Alexander Lukashenko answers questions of mass media representatives on 23 March 2014.
- ↑ Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 2625(XXV), 24 października 1970.
- ↑ Opinia Doradczego Komitetu Prawnego przy Ministrze Spraw Zagranicznych RP w sprawie przyłączenia Półwyspu Krymskiego do Federacji Rosyjskiej w świetle prawa międzynarodowego 22 czerwca 2014.
- ↑ 11 przeciwnych rezolucji państw to: Armenia, Białoruś, Boliwia, Korea Północna, Kuba, Nikaragua, Rosja, Sudan, Syria, Wenezuela i Zimbabwe.Zgromadzenie Ogólne ONZ potępia aneksję Krymu. Przeciw m.in. Korea Północna i Syria.
- ↑ Zgromadzenie Ogólne ONZ potępia aneksję Krymu. Przeciw m.in. Korea Północna i Syria.
- ↑ Crimea becomes part of vast Southern federal district of Russia.
- ↑ Крым, который лопнул. Как Путин снова обманул полуостров.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Górecki. Półwysep, czyli wyspa. Krym w trzecim roku po aneksji. „Punkt Widzenia OSW”. nr 61. Ośrodek Studiów Wschodnich. wersja elektroniczna
