Sobór Świętych Borysa i Gleba w Czernihowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sobór Świętych Borysa i Gleba
Борисоглібський собор
	nr rej. 74-101-0002
	muzeum
	; Widok ogólny; na dalszym planie widoczny sobór Przemienienia Pańskiego
Państwo	Ukraina
Obwód	czernihowski
Miejscowość	Czernihów
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego
Wezwanie	Świętych Borysa i Gleba
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1120
Data zakończenia budowy	1123
Aktualne przeznaczenie	muzeum
Data zniszczenia	1941–1943
Data odbudowy	1952–1958
Dane świątyni
Styl	staroruski
Świątynia; • materiał bud.; • wysokość	; • kamień, cegła; 25 m
Kopuła; • liczba kopuł	; 1
Liczba naw	1
	Położenie na mapie Ukrainy Sobór Świętych Borysa i Gleba
	Położenie na mapie obwodu czernihowskiego Sobór Świętych Borysa i Gleba
	Położenie na mapie Czernihowa Sobór Świętych Borysa i Gleba
	51°29′21″N 31°18′25″E/51,489167 31,306944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sobór Świętych Borysa i Gleba – prawosławny sobór w Czernihowie z XII wieku, obecnie (XXI w.) stanowiący siedzibę muzeum architektury.

Historia

Sobór został wzniesiony w latach 1120–1123 w typowym dla architektury staroruskiej stylu, na miejscu wcześniejszej budowli z XI wieku. Jest to cerkiew krzyżowo-kopułowa, oparta na sześciu kolumnach, zwieńczona pojedynczą kopułą, o łącznej wysokości 25 metrów. Od strony prezbiterium budynek zamknięty jest trzema absydami, boczne fasady rozdzielają półkolumny. Okna świątyni są wąskie i półkoliste. We wnętrzu znajdował się zespół fresków, które nie przetrwały. Cerkiew była pierwotnie główną świątynią monasteru Świętych Borysa i Gleba.

Sobór Świętych Borysa i Gleba znajduje się w sąsiedztwie starszego soboru Przemienienia Pańskiego będącego nekropolią Olegowiczów. Jest od niego młodszy o ok. 100 lat i został posadowiony na fundamentach starszej, XI-wiecznej budowli. Budowę soboru rozpoczął książę Dawid Światosławicz z Czernihowa. O tym, że cerkiew miała służyć jako świątynia-grobowiec dla dynastii Dawidowiczów świadczą głębokie nisze znajdujące się w ścianach północnej i południowej^[1]. Pochówki mogły odbywać się w niezachowanych emporach przybudówki (obecnie wyprowadzono fundamenty na powierzchnię) oraz pod posadzką naw bocznych katedry.

W 1611 roku świątynia uległa zniszczeniu w wyniku pożaru^[1]. Około 1627 roku opuszczony i zrujnowany sobór objął zakon dominikanów z przeorem Wacławem Grotowskim. Budynek został następnie adaptowany na kościół katolicki^[2]. Rozebrano stare zrujnowane apsydy i zastąpiono je większymi. Po wojnie domowej w Rzeczypospolitej (powstanie Chmielnickiego) toczącej się w latach 1648-1654 sobór powrócił do Cerkwi prawosławnej. Około 1672 roku do zachodniej części świątyni dobudowano ośmioboczną rotundę-narteks pod barokową kopułą latarniową z wysoką iglicą (rozebrana podczas renowacji po 1945 roku). W latach 1700–1702 Podczas kolejnej przebudowy w katedrze pojawiła się dzwonnica i kolegium.

W 1857 roku podczas remontu katedry rozebrano XVII-wieczne barokowe absydy i na ich miejscu zbudowano nowe, budynek powiększono w kierunku wschodnim o nową absydę, zmieniono także kształt szczytów^[3].

Sobór został praktycznie zniszczona podczas II wojny światowej - podczas bombardowań pękły sklepienia, pożary zniszczyły wszystkie drewniane podłogi^[3].

W latach 1952–1958 według projektu M. Chołosteńki przeprowadzona została rekonstrukcja obiektu w jego początkowej formie. Znajdujący się w soborze ikonostas nie przetrwał; częścią muzealnej ekspozycji w budynku są jedynie należące do niego królewskie wrota, ufundowane na początku XVIII w. przez Iwana Mazepę.

Sobór jest częścią rezerwatu architektoniczno-historycznego, w którym chronione są zabytki Czernihowa. Stale mieszczą się w nim wystawy fresków przeniesionych z różnych cerkwi w mieście oraz wystawa zabytków architektury i rzemiosła XI–XIII w.