Teremiski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Teremiski

wieś
Teremiski
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Białowieża
Liczba ludności (2011)	81[2][3]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-230[4]
Tablice rejestracyjne	BHA
SIMC	0023219[5]
Położenie na mapie Polski Teremiski
Położenie na mapie województwa podlaskiego Teremiski
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Teremiski
Położenie na mapie gminy Białowieża Teremiski
52°43′55″N 23°45′59″E/52,731944 23,766389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Teremiski – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Białowieża^[5][6].

Podczas Spisu Powszechnego 2011 miejscowość zamieszkiwało 81 osób^[3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

W miejscowości znajduje się Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego, jest to nieformalna uczelnia, której współtwórcą był Jacek Kuroń. Mieszkańcem wsi jest dziennikarz Adam Wajrak. W Teremiskach urodził się Borys Nikitiuk historyk, dziennikarz prasowy i radiowy.

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Mikołaja w Białowieży, a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii św. Jana Chrzciciela w Narewce^[7].

Pierwsi mieszkańcy sprowadzeni do Puszczy, zwani tu budnikami, musieli sobie dopiero wyrobić w lesie miejsce na osadę, trzebiąc las. Stąd poszła nazwa, pierwotnie zapewne w formie Tieriebiski → Tieriemiski → (Teremyski) Teremiski, od czasownika tieriebiti = trzebić^[8].

Historia wsi Budy, Teremiski i Pogorzelce jest ściśle związana z przebiegiem zasiedlania i użytkowania Puszczy Białowieskiej. Wraz z wejściem Puszczy w 1589 r. w skład królewskich dóbr stołowych zaczęło się kontrolowane użytkowanie Puszczy poprzez „wchody”, czyli prawo użytkowania lasu. Systematyczna eksploatacja Puszczy rozpoczęła się w XVII w. Jej gruntowną reformę wprowadził w XVII w. Antoni Tyzenhauz. Uruchomił on nowe ośrodki dostarczające przetworzone produkty leśne np. węgiel drzewny, smołę drzewną, dziegieć, potaż. Wówczas wewnątrz puszczy powstały osady przemysłowe Budy, Pogorzelce i Teremiski. Do pracy w przemyśle leśnym sprowadzono specjalnie ludność z Mazowsza. Osady puszczańskie zakładane były na ziemiach królewskich w dobrach stołowych. Mieszkańcy byli zwolnieni z odrabiania pańszczyzny. Ich zajęciem poza pracą w lesie był udział w polowaniach monarszych (za tę pracę dostawali dodatkowe wynagrodzenie).

Historia i współczesność wszystkich puszczańskich osad jest podobna. Wszystkie trzy pojawiały się na mapach w XVIII w. Systematycznie rozrastały się do początku XX w. W czasie pierwszej wojny światowej wszyscy mieszkańcy opuścili domy by ruszyć w głąb Rosji za wycofującą się armią carską w ramach tzw. bieżeństwa. Po powrocie w latach 1918–1924 odbudowali spalone siedliska. W okresie międzywojennym większość z nich znalazła zatrudnienie w przemyśle leśnym. Według Powszechnego Spisu Ludności przeprowadzonego w 1921 roku wieś liczyła 29 domostw, które zamieszkiwało 255 osób. 128 z nich zadeklarowało wyznanie prawosławne, zaś pozostałe 127 rzymskokatolickie. Jednocześnie 137-u mieszkańców Teremisek podało polską przynależność narodową, a pozostałych 118-u białoruską. W owym czasie miejscowość nosiła nazwę Teremyski i znajdowała się na terenie gminy i powiatu Białowieża^[9].

W 1941 r. wszystkie wsie leżące wewnątrz Puszczy zostały spacyfikowane przez Niemców: domostwa spalono a mieszkańców wysiedlono poza obszar leśny. Pacyfikacja Teremisek nastąpiła w dniach 25-27 lipca 1941 r. i została dokonana przez 322 batalion policji niemieckiej. Mieszkańcy powrócili po wojnie by ponownie odbudować gospodarstwa. W 1948 roku z inicjatywy Ministerstwa Leśnictwa przygotowano plan przesiedlenia mieszkańców Bud, Teremisek i Pogorzelc na ziemie poniemieckie, w okolice Gołdapi. Opróżnione w ten sposób polany puszczańskie miały zostać zalesione. Wobec braku zainteresowania ze strony mieszkańców w 1949 z akcji przesiedleńczej zrezygnowano^[10].

Współczesne siedliska lokowane są w nawiązaniu do dawnych wzorów: w centrum polany, po obu stronach przecinającej ją drogi. Wsie mają układ szeregówki (utrzymano porządek przestrzenny z XVIII w.). Otoczone są polami uprawnymi i współczesnymi łąkami. Zaprzestano użytkowania wielu działek rolniczych. Zachodzi na nich proces sukcesji wtórnej i naturalnego zarastania lasem.

• Osady należące do Straży Hajnowskiej

• Muzeum Teremiszczańskie. muzeum.teremiski.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-28)].
• Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego
• Stodoła z Kulturą
• Dąbrowa w Teremiskach
• Strona internetowa Uniwersytetu Powszechnego im. Jana Józefa Lipskiego
• Oficjalna strona internetowa Urzędu Gminy Białowieża
• Wystawa Archiwum Państwowego w Białymstoku poświęcona m.in. planom wysiedlenia trzech wsi puszczańskich