Tomasz Turowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tomasz Turowski
(Orsom, Ritter)

Tomasz Turowski (2022)
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1948 Sosnowiec
Rodzaj działalności	oficer wywiadu PRL i III RP dyplomata
Ambasador RP na Kubie
Okres urzędowania	od 2001 do 2005
Poprzednik	Wojciech Barański
Następca	Marzenna Adamczyk
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Tomasz Tadeusz Turowski^[1] (ur. 1 maja 1948 w Sosnowcu) – oficer wywiadu PRL i III RP, w latach 1975–1984 działający jako kleryk w zakonie jezuitów, dyplomata i pisarz.

Jego ojciec, Stanisław, był prawnikiem, a matka lekarzem okulistą^[2]. Absolwent rusycystyki na Uniwersytecie Jagiellońskim i Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie^[1]. W młodości wydał dwa tomiki poezji, współpracował z krakowską Piwnicą pod Baranami^[1][3].

Od 1972 związany z polskim wywiadem^[4][5], od 1973 oficer Wydziału XIV Departamentu I MSW PRL, a następnie Zarządu Wywiadu Urzędu Ochrony Państwa i Agencji Wywiadu.

W 1975 otrzymał misję przeniknięcia do zakonu jezuitów w Watykanie^[5][6] (zakonnicy działają jako kapelani wojsk NATO^[4][7]). Wpierw miał zgłosić się do zakonu w Krakowie, gdzie nie został przyjęty, następnie przyjęto go w Warszawie (prowincja północna zakonu), krótkotrwale przebywał w nowicjacie w Kaliszu, po czym w 1974 został wysłany do Rzymu^[7]. Formalnie do zakonu miał wstąpić we włoskim mieście Fiumicino^[8]. Został klerykiem^[4][9], przyjęty przez o. Antoniego Mruka, który powierzał mu tłumaczenia poufnych dokumentów, z uwagi na jego wykształcenie i znajomość języka rosyjskiego^[10][11].

Był pracownikiem Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego^[a][1]. Działał jako „nielegał”, tj. szpieg niepełniący żadnych funkcji dyplomatycznych, ze specjalnie spreparowanym życiorysem, wysyłanym na specjalne misje wywiadowcze^[4]. Działał pod numerami „10682” i „9596” (w sporządzanych meldunkach)^[12], pod kryptonimami „Orsom”^[11] i „Ritter” (w wewnętrznej dokumentacji Departamentu I), używał także nazwiska legalizacyjnego Dzierżoń^[13].

W Rzymie ukończył filozofię na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim^[1]. Dzięki wcześniejszej znajomości z okresu studiów z kardynałem Karolem Wojtyłą^[b] przed wyjazdem do Włoch otrzymał od niego oraz od biskupów zajmujących się polską emigracją w Rzymie listy polecające. Studiując w Rzymie, mieszkał w domu zakonnym i pracował w sekcji wschodniej Radia Watykańskiego. Po wyborze Karola Wojtyły na papieża wielokrotnie kontaktował się z nim podczas nagrywania jego wystąpień dla radia.

W 1980 został przeniesiony w zakonie jezuitów z Rzymu do Paryża i rozpracowywał opozycję polską we Francji. W tym czasie wykładał w Meudon Centre Russe, jezuickim ośrodku zajmującym się nauczaniem języka i kultury rosyjskiej, był także współpracownikiem redakcji wydawnictwa Editions Spotkania^[5][14], wówczas zaznajomił się z jego szefem, Piotrem Jeglińskim^[15]. W Paryżu tworzył i współpracował przy emigracyjnym piśmie „Libertas”^[1]. Absolwent jezuickiej uczelni Centre Sèvres w tym mieście^[1]. W tym czasie, mimo przeniesienia do Francji, nadal bywał w Watykanie^[16]. W 1984 nagle opuścił Francję, przed końcem 10-letniego okresu poprzedzającego nadanie święceń^[11][17] odmówił ich przyjęcia i wystąpił z zakonu^[6].

Powrócił do Polski, rozpoczął współpracę ze Stronnictwem Demokratycznym^[13], został redaktorem wydawanych przez SD pism „Epoka” i „Myśl Demokratyczna”^[4][14]. Jego biogram w tygodniku „Polityka” podaje, iż w latach 1970–1989 był publicystą w periodykach „Chrześcijanin w świecie”, „Życie Literackie” i „Tygodnik Demokratyczny”^[1]. Pracował przy publikacjach książkowych, był autorem haseł w Filozoficznej Encyklopedii Uniwersalnej Presses Universitaires de France, wydanej w Paryżu w latach 1989–1990^[1].

Pozostał w służbie wywiadu PRL, a po jej upadku przeszedł pozytywnie weryfikację w 1990^[4][5]. Na początku lat 90. był doradcą przy prywatyzacji stoczni w Szczecinie^[1]. 3 maja 1993 został zatrudniony w Ministerstwie Spraw Zagranicznych^[5][14]. Pracował jako naczelnik wydziału rosyjskiego, od 30 grudnia 1994 do 30 listopada 1995 był wicedyrektorem w Departamencie Europa II^[4][14]. Następnie funkcjonował jako radca i minister pełnomocny^[11] Ambasady RP w Moskwie (1996–2001). W 1998 rosyjska „Niezawisimaja Gazieta” wymieniła go wśród 19 pracowników ambasady polskiej w Moskwie, którzy mieli pełnić „funkcje wychodzące poza ramy działalności dyplomatycznej”^[4][18] (na liście był urzędnikiem o najwyższej randze^[19]).

1 września 2001 prezydent Aleksander Kwaśniewski, na wniosek ministra spraw zagranicznych Władysława Bartoszewskiego, mianował Tomasza Turowskiego ambasadorem nadzwyczajnym i pełnomocnym Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Kuby^[14][20]. Funkcję tę pełnił przez pełną kadencję od 12 września 2001 do 31 sierpnia 2005^[14][21]. W tym czasie nawiązywał kontakty z opozycją kubańską^[22][23].

Jednocześnie pracował jako oficer służb III RP: najpierw dla Zarządu Wywiadu Urzędu Ochrony Państwa, a potem do 2007 dla Agencji Wywiadu^[4][5] (według ustaleń dziennikarzy „Gazety Wyborczej” praca dyplomaty na etacie ministerialnym miała być przykrywką dla jego drugiej działalności agenta wywiadu^[6]).

W 2005 wrócił do Polski. 1 lutego 2007 minister spraw zagranicznych Anna Fotyga mianowała Turowskiego na stopień ambasadora tytularnego^{[5][6][14][24]}. Od tego czasu do 11 maja 2007 w tej funkcji pracował w Departamencie Strategii i Planowania Polityki Zagranicznej^[14]. Po odejściu z dyplomacji w 2007 założył prywatną spółkę^[4]. Po ukończeniu 60. roku życia, w 2007, zgodnie z przepisami odszedł na emeryturę z Agencji Wywiadu (w służbie miał stopień pułkownika)^[5][25], po czym rozpoczął działalność w AW jako współpracownik^[4]. Następnie był zatrudniony m.in. w Wyższej Szkole Gastronomii i Hotelarstwa w Poznaniu^[24].

Na przełomie 2009/2010 działał w Federacji Rosyjskiej jako minister pełnomocny w Ambasadzie RP w Moskwie^[26]. 15 lutego 2010 mianowany na stanowisko kierownika tamtejszego wydziału politycznego^[4][14]. W 2010 był wymieniany jako jeden z kandydatów do objęcia w przyszłości funkcji ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej^[27]. W kwietniu 2010 współorganizował wizytę prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego w Smoleńsku^[6]. W czasie katastrofy smoleńskiej 10 kwietnia 2010 przebywał na terenie lotniska Siewiernyj^[14], jako reprezentant polskiej ambasady w Moskwie był na miejscu katastrofy^[28]. W pierwszych dniach po katastrofie pełnił obowiązki gospodarza w ambasadzie RP w Moskwie^[29]. 6 maja 2010 uczestniczył w Rosji w spotkaniu rosyjskich i polskich śledczych poświęconym badaniu tej katastrofy^[30]. 5 lutego 2011 z uwagi na proces lustracyjny zrezygnował z pracy dyplomaty w Rosji^[6][14][31].

W lipcu 2009 Tomasz Turowski złożył oświadczenie lustracyjne, w którym podał, że nie pracował w służbach specjalnych PRL^[14]. 17 grudnia 2010 Oddziałowe Biuro Lustracyjne IPN w Warszawie wystąpiło o jego lustrację^[6] w związku z zatajeniem przez Turowskiego, że był tzw. nielegałem wywiadu PRL^[32]. 10 października 2011 Sąd Okręgowy w Warszawie uznał oświadczenie za niezgodne z prawdą i uznał Tomasza Turowskiego kłamcą lustracyjnym^[14][33]. W lutym 2012 prawomocnie oczyszczony z zarzutu kłamstwa lustracyjnego^[6]. W marcu 2013 Sąd Najwyższy oddalił kasację wniesioną na niekorzyść Tomasza Turowskiego przez prokuratora generalnego^[14].

W październiku 2013 nakładem wydawnictwa spółki Agora ukazała się książka wywiad-rzeka z Tomaszem Turowskim pt. Kret w Watykanie autorstwa Wojciecha Czuchnowskiego i Agnieszki Kublik^[34][35]. Od 2020 na łamach „Dziennika Trybuna” publikuje artykuły poświęcone historii polskiego wywiadu^[36].

Jest autorem kilku książek sensacyjnych wydanych przez wydawnictwa Melanż i Fundację Oratio Recta (wydawcę tygodnika „Przegląd”). Każda z książek posiada posłowie, w którym wyjaśnia geopolityczny kontekst sensacyjnej fabuły^[37]. Opisuje ciemne strony światowej polityki i wskazuje na niebezpieczeństwa, które zagrażają światowemu porządkowi, edukując i zachęcając czytelników do refleksji nad mechanizmami rzeczywistości^[37].

W 2021 roku nakładem wydawnictwa Fundacja Oratio Recta ukazała się jego książka Oko smoka, pierwszy tom trylogii „Zabij pożyczonym mieczem”. W 2023 roku ukazały się dwa kolejne tomy, na które złożyły się Chichot hieny i Wzrok cerbera^[38]

• Dżungla we krwi. Roślina świętej śmierci (Wydawnictwo Melanż, 2015; ISBN 978-83-643-7823-2)
• Moskwa nie boi się krwi. Szalone lata dziewięćdziesiąte (Wydawnictwo Melanż, 2016; ISBN 978-83-643-7837-9)
• Krwawiące serce Azji. Korzenie kalifatu (Wydawnictwo Melanż, 2016; ISBN 978-83-643-7829-4)
• Egzekucja. Odrąbać łeb wielkiego szatana (Wydawnictwo Melanż, 2018; ISBN 978-83-643-7860-7)
• Oko smoka. Zabij pożyczonym mieczem (Fundacja Oratio Recta, 2021; ISBN 978-83-64407-89-5)

Po powrocie z Francji w połowie lat 80. zawarł związek małżeński z obywatelką Hiszpanii Marią de Dios^[1][14][39]. Ma dwie córki^[1].

• Zaraza w Watykanie. Kim pan jest, panie Turowski?. W: Cezary Gmyz: Zawód: dziennikarz śledczy. Warszawa: Fronda, 2013. ISBN 978-83-62268-27-6.
• Wojciech Czuchnowski. Wyznania szpiega PRL w Watykanie. „Gazeta Wyborcza”, s. 20–21, 2013-09-27. Warszawa. 
• Ks. Adam Boniecki znał Turowskiego już w latach 80.?. niezalezna.pl, 2013-05-13. [dostęp 2013-09-28].
• Magdalena Uchaniuk: Turowski na lotnisku w Smoleńsku. gazetawnet.pl, 2013-05-12. [dostęp 2013-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-10)].
• O Turowskim, TW Marlena i lustracji polityków – rozmowa z prokuratorem Jackiem Wygodą. niezalezna.pl, 2013-05-01. [dostęp 2013-09-28].
• Sąd odrzucił pozew Turowskiego przeciwko Gmyzowi. niezalezna.pl, 2013-06-24. [dostęp 2013-09-28].
• Lustrowany ma prawo kłamać? Turowski pod specjalną ochroną. niezalezna.pl, 2013-03-20. [dostęp 2013-09-28].
• Witold Gadowski. Zabójcy z PRL, czyli operacja „Vidal”. „W Sieci”. Nr 46 (50), s. 38, 18–24 listopada 2013. 
• TomaszT. Turowski TomaszT., AgnieszkaA. Kublik AgnieszkaA., WojciechW. Czuchnowski WojciechW., Kret w Watykanie, Warszawa: Agora, 2013, ISBN 978-83-268-1265-1, OCLC 863091939 . Brak numerów stron w książce
• TomaszT. Turowski TomaszT., Oko smoka, Warszawa: Fundacja Oratio Recta, 2021, ISBN 978-83-7700-156-1, OCLC 978-83-64407-89-5 . Brak numerów stron w książce