Trasiwulos Tsakalotos – Wikipedia, wolna encyklopedia

Trasiwulos Tsakalotos

Θρασύβουλος Τσακαλώτος

generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1897 Preweza
Data i miejsce śmierci	15 sierpnia 1989 Ateny
Przebieg służby
Lata służby	1916–1952
Siły zbrojne	Armia Helleńska
Stanowiska	Szef sztabu korpusu, dowódca akademii wojskowej, dowódca brygady, dowódca grupy wojsk, generalny inspektor sił zbrojnych, szef sztabu generalnego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna grecko-turecka, II wojna światowa, wojna domowa w Grecji
Późniejsza praca	Ambasador Królestwa Grecji w Jugosławii

Trasiwulos Tsakalotos (hebr. ‏Θρασύβουλος Τσακαλώτος‎, ur. 3 kwietnia 1897 w Prewezie, zm. 15 sierpnia 1989 w Atenach) – generał greckiej armii walczący w I i II wojnie światowej oraz w greckiej wojnie domowej po stronie sił rojalistycznych.

Wyróżnił się talentem dowódczym, w trakcie wojny grecko-włoskiej, w Albanii. Komendant akademii wojskowej na wychodźstwie, Organizator rojalistycznej czystki na wychodźstwie – ok. 8 tysięcy żołnierzy (połowę składu królewskich jednostek bojowych) uwięził w brytyjskich obozach jenieckich w Afryce, do końca wojny. Dowódca 3 Górskiej Brygady – największej rojalistycznej jednostki bojowej, walczącej z hitlerowcami tylko pod Rimini, we Włoszech, następnie używanej do walk z grecką lewicą. Popierany w tej sprawie przez Brytyjczyków^[1], był zwolennikiem jak najszerszego wykorzystania w armii, policji i więziennictwie byłych greckich hitlerowców^[2].

Tsakalotos dzieciństwo spędził w Grecji. W wieku 13 lat wyjechał do Aleksandrii w Egipcie. Do Grecji wrócił i 1916 roku został absolwentem szkoły wojskowej następnie skierowany na front wojenny. Walczył na froncie macedońskim podczas I wojny światowej i w wojnie grecko-tureckiej (1919–1922). Po zakończeniu wojny kontynuował karierę wojskową.

Wybuch II wojny światowej zastał go w stopniu pułkownika. Początkowo dowodzi regimentem, jednak wyróżnia się jako bardzo utalentowany dowódca i pod koniec kampanii albańskiej jest już szefem sztabu korpusu. Po kapitulacji Grecji dołączył do wiernego monarchii ruchu oporu.

Na specjalną prośbę – zapotrzebowanie królewskiego rządu na wychodźstwie, z pomocą brytyjskich sił specjalnych SOE, opuszcza Grecję w 1943, by dołączyć do greckich sił zbrojnych w Egipcie^[3]. Następnie, jako komendant greckiej akademii wojskowej w Ismaili, kieruje też organizacją rojalistycznej czystki w całej greckiej armii na wychodźstwie. W wyniku represji, dwie (jedyne) greckie brygady zredukowane zostały do jednej, gdyż około 8 tysięcy aresztowanych żołnierzy, podejrzewanych o poglądy republikańskie, zamiast wkrótce wyzwalać Grecję i Włochy, osadzonych zostało w brytyjskich obozach jenieckich w Libii, Sudanie, Egipcie i w Południowej Afryce^[4]. Tsakalotosowi powierzono następnie dowództwo 3 Brygady Górskiej, jako całkowicie wiernej idei monarchii i o zdecydowanie antykomunistycznym nastawieniu, powstałej w miejsce owych dwóch, rozformowanych. Formacja ta wyróżniła się następnie znakomitą postawą żołnierską, w bitwie o Rimini, we wrześniu 1944. Ponadto, z wiernych królowi żołnierzy, głównie oficerów, pozostałych poza składem 3 Górskiej Brygady, utworzono jeszcze jeden rojalistyczny oddział, nazwany Świętym Zastępem (Ieros Lochos), w 1947 roku przekształcony w górskie siły specjalne LOK^[5].

Jeszcze przed powrotem do Grecji Tsakalotos należy do osób wtajemniczonych w planowanie upadku koalicyjnego rządu Grecji, dla rozprawy z lewicowo-republikańskim ruchem ELAS, z wykorzystaniem do tego celu byłych hitlerowskich oddziałów kolaboracyjnych w Grecji, greckich sił królewskich i sił brytyjskich^[6]. Starcie to nastąpiło już z początkiem grudnia, w Atenach, gdy ELAS skutecznie sprowokowano do wystąpienia zbrojnego, po uprzednim wielokrotnym zmasakrowaniu tłumu cywilnych demonstrantów przez oddziały porządkowe, złożone wyłącznie z byłych kolaborantów. W szczególności, na głównym placu miasta (Syntagma), ogień otwierano dwukrotnie – raz masakrując demonstrantów, a następnie ponownie, strzelając do osób udzielających pomocy rannym^[7]. Wydarzenia te znane są jako „Dekemvriana”^[8], a walki, prowadzone na skalę operacyjną, połączone z bombardowaniem robotniczych dzielnic Aten i Pireusu z morza i powietrza przez flotę i lotnictwo brytyjskie^[9] i z brytyjską inicjatywą strategiczną w mieście, trwały łącznie ok. 35 dni. Całością operacji dowodził Brytyjczyk, Sir Ronald MacKenzie Scobie. Rozkaz „potraktowania Aten, jak zbuntowanego miasta wroga” wydał mu 5 grudnia 1945 Sir Winston Churchill^[10]. Trasiwulos Tsakalotos, w trakcie tych walk, pełnił funkcję dowódcy połączonych sił królewskich, sprowadzonych tu z Włoch, oraz liczniejszych od nich greckich oddziałów hitlerowskich w Atenach^[11], co łącznie stanowiło około 19 tysięcy zbrojnych^[12].

12 grudnia 1944, w trakcie tajnych negocjacji z brytyjskim dowództwem, partyzanci ELAS wyrazili zgodę na opuszczenie miasta i przyjęcie wszystkich brytyjskich warunków, w zamian oczekując jedynie wycofania z Aten także 3 Górskiej Brygady generała Trasiwulosa Tsakalotosa. Propozycję odrzucono^[13].

W lutym 1945 podpisano porozumienie w Warkizie, rozwiązujące ELAS, jednak bez intencji dotrzymania jego warunków. Oddziały królewskie także miały być rozwiązane, z udziałem oficerów i żołnierzy obu stron tworzona być miała nowa, wspólna armia narodowa i policja itd... Jednak już w kilka tygodni po podpisaniu tego porozumienia rozpoczęły się masowe aresztowania i tortury niemal wszystkich ujawniających się byłych partyzantów i także dziesiątków tysięcy innych osób, podejrzewanych o sprzyjanie im w latach okupacji hitlerowskiej^[14][15]. Taktyka ta służyła przygotowaniu do właściwego – z punktu widzenia monarchii – wyniku wyborów parlamentarnych oraz referendum ustrojowego. Tsakalotos mianowany został szefem sztabu II Dywizji Piechoty, wkrótce potem mianowano go komendantem Akademii Wojskowej.

Po rozpoczęciu greckiej wojny domowej 1946–1949 Tsakalotos, w roku 1945 awansowany do stopnia generała brygady, od 1946 r. pełnił funkcję Komendanta (głównej) Akademii Wojskowej. Następnie, kilkakrotnie awansowany w miejsce mniej zdecydowanych oficerów i przy generalnie bardzo niskim morale armii^[16], od 1948 siłami królewskiego Pierwszego Korpusu^[17], rozlokowanymi między innymi na półwyspie Peloponez. W 1949 r. dowodził już większą częścią sił królewskich, zaangażowaną w operacje przeciw komunistycznym partyzantom. Trafnymi, choć ówcześnie krytykowanymi^[18], decyzjami o szybkim przemieszczeniu części oddziałów z Peloponezu na samą Północ Grecji, zapobiegł zajęciu przez DSE miasta Florina, gdzie komuniści, wzmocnieni m.in. polskimi dostawami sprzętu wojennego^[19] zamierzali przenieść z Albanii swój „rząd Grecji”. Atak na Florinę zakończył się dotkliwymi stratami atakujących partyzantów i – co podkreśla wielu autorów – ich decydującą porażką propagandową.

Następnie, korzystając z szerokiego strumienia pomocy wojskowej USA, ścisłej morskiej i lotniczej blokady brzegów oraz dysponując 4-krotną przewagą liczebną oddziałów^[20], wiosną 1949 przystąpił do likwidacji komunistycznego powstania. Najpierw kierował likwidacją, a praktycznie także eksterminacją, peloponeskiej 3 dywizji DSE, odciętej od źródeł zaopatrzenia i dróg odwrotu. Sukcesy te zbiegły się w czasie z powrotem do służby i objęciem naczelnego dowództwa przez bardzo szanowanego w wojsku dowódcę kampanii włoskiej w górach Albanii (1940-41), generała Aleksandrosa Papagosa, uprzednio unikającego mieszania się w wojnę domową o niepewnym – jak się wydawało – wyniku^[21][22].

W tej fazie wojny, na terenach toczących się walk, powszechnie były już pobory, czy też porywanie także młodocianych przez oddziały obu stron, a sądy polowe stron wydawały głównie wyroki śmierci. Skutecznie zrażało to ludność cywilną do angażowania się we wspieranie kogokolwiek, a rodziny tysiącami przenosiły się za granicę. Wojsko królewskie stosowało przymusowe wysiedlenia całej, wiejskiej ludności z dużych obszarów (łącznie wysiedlono tak ponad 800 tysięcy osób) i wypalanie opustoszałych miejscowości i otaczającej je szaty roślinnej przy pomocy napalmu – środki walki, często wskazywane królewskim siłom zbrojnym, przez amerykańskich doradców, jako szczególnie skuteczne^[23]. Standardem stały się publiczne tortury, po przewiezieniu jeńców do ich miejscowości pochodzenia i okazaniu rodzinie, a następnie wystawianie zmasakrowanych zwłok przez długi czas, pod strażą, na widok publiczny. Żołnierze Tsakalotosa fotografowali się z odciętymi głowami bojowników DSE^{[24][25][26][27]}
. W prowadzonej przez Tsakalotosa tzw. drugiej bitwie o masywy gór Witsi i Gramos, dysponując już (zależnie od ocen) od 10 do 50-krotną przewagą siły rażenia – jeńcy rozstrzeliwani byli nieraz jeszcze tego samego dnia, bez względu na często młodociany wiek – wojska królewskie ostatecznie pokonały partyzantów, co oznaczało rzeczywiste zakończenie działań zbrojnych greckiej wojny domowej.

31 maja 1951 został mianowany dowódcą sztabu generalnego. Nastąpiło to wkrótce po okoliczności, gdy poprzedni szef sztabu generalnego Aleksandros Papagos popadł w konflikt z królem, ogłaszając zamiar wystąpienia z wojska – podjęcia kariery politycznej^[28]. Następnie król Paweł rozkazał generałowi Tsakalotosowi aresztować marszałka Papagosa, Tsakalotos odmówił. Tsakalotos doprowadził jednak do ujawnienia działalności nielegalnej wojskowej organizacji ΙΔΕΑ, oskarżanej o plan przewrotu, popadając w konflikt z jej oficerami, popierającymi marszałka Papagosa. Wystąpił z wojska 20 listopada 1952, w stopniu generała dywizji, w dwa dni po zaprzysiężeniu rządu nowego premiera – Aleksandrosa Papagosa^[29].

Po zakończeniu działań wojennych Tsakalotos, przeszedł na wojskową emeryturę, przy czym w latach 1957–1960 podjął jeszcze funkcję ambasadora Królestwa Grecji w Jugosławii.

23 marca 1984, Trasiwulos Tsakalotos przed kamerami telewizji spotkał się i pojednał z Markosem Wafiadisem, organizatorem i do sierpnia 1948 roku dowódcą sił DSE, w trakcie wojny domowej w Grecji. Tsakalotos zmarł w 1989 w wieku 92 lat.

Bratankiem Trasiwulosa Tsakalatosa jest Efklidis Tsakalotos – parlamentarzysta, od sierpnia 2015 r. minister finansów w lewicowym rządzie Syrizy^[30].

• wojna domowa w Grecji