Aleksandria – Wikipedia, wolna encyklopedia

Aleksandria
‏الإسكندرية‎
Herb	Flaga
Państwo	Egipt
Muhafaza	Aleksandria
Gubernator	Adel Labib
Powierzchnia	2679 km²
Wysokość	5 m n.p.m.
Populacja (2013); • liczba ludności; • gęstość	; 4 546 231; 1700 os./km²
Nr kierunkowy	889
Kod pocztowy	21500
	Położenie na mapie Egiptu Aleksandria
	31°12′N 29°55′E/31,200000 29,916667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Aleksandria (arab. ‏الإسكندرية‎, Al-Iskandarijja; łac. Alexandria; stgr. Ἀλεξάνδρεια, Aleksandreia; kopt. ⲣⲁⲕⲟϯ, Rakodī^[2]) – drugie co do wielkości miasto w Egipcie (z liczbą 4,11 mln mieszkańców w 2006) i aglomeracja z liczbą 4,48 mln mieszkańców w 2008, co stawia ją na szóstym miejscu wśród wszystkich aglomeracji Afryki. Leży nad brzegiem Morza Śródziemnego, jest największym portem Egiptu, siedzibą władz muhafazy aleksandryjskiej, ważnym ośrodkiem przemysłowym, handlowym i naukowym oraz kulturalną stolicą kraju.

Historia

Zgodnie z tradycją i opisami historyków starożytnych miasto założył Aleksander Macedoński 7 kwietnia 332 roku p.n.e.^[3] według projektu Dejnocharesa, architekta znanego z przebudowy Efezu. Według opublikowanego w „New Scientist” artykułu autorstwa Alaina Verona i współpracowników z Uniwersytetu Paula Cézanne’a w Aix-en-Provence, miasto (pod nazwą Rhakotis) istniało w tym miejscu już od 2686 roku p.n.e., a Aleksander doprowadził jedynie do rozbudowy miasta i nazwał je swoim imieniem, co nie umniejsza zasług władcy Macedonii dla rozwoju tego miasta jako ośrodka handlu i kultury promieniującego na cały obszar basenu Morza Śródziemnego.

W starożytności i w średniowieczu ośrodek życia kulturalnego i wielki port Morza Śródziemnego. Za rządów Ptolemeuszów był stolicą Egiptu (ustanowiona przez Ptolemeusza I Sotera). Miasto zostało przebudowane na planie siatki hippodamejskiej^[4]. Na zachód od murów miejskich zlokalizowane zostały nekropolie i ogrody. We wschodniej części znajdowała się dzielnica egipska, która zachowała wcześniejszą nazwę miasta – Rhakotis, granicząca z dzielnicą królewską (grecką) stanowiącą serce metropolii. Położona w pobliżu miasta wyspa Faros połączona była z miastem groblą, zwaną Heptastadionem rozdzielającą dwa porty – Wielki Port i Eunostos. W I wieku liczba mieszkańców płci męskiej w Aleksandrii wynosiła 180 tysięcy^[4].

Za czasów rzymskich była siedzibą władz prowincji. Pod koniec starożytności jeden z czterech największych ośrodków chrześcijaństwa w basenie Morza Śródziemnego (pozostałe to Antiochia Syryjska, Konstantynopol i Rzym). Starożytni mówiąc o mieście stosowali zwrot Aleksandria przy Egipcie, a nie Aleksandria w Egipcie, bowiem pod względem prawno-administracyjnym nie stanowiła ona części Egiptu^[5].

Aleksandria była stolicą Egiptu przez blisko tysiąc lat, tj. do 641 naszej ery, kiedy to kraj został podbity przez muzułmanów. W późniejszych wiekach, po przeniesieniu stolicy do Kairu, stopniowo traciła na znaczeniu. Swą pozycję ponownie odzyskała w czasach nowożytnych.

W Aleksandrii powstała grecka Septuaginta, pierwsze tłumaczenie Starego Testamentu dokonane przez Żydów aleksandryjskich. O Aleksandrii i jej mieszkańcach można znaleźć wzmianki w Biblii. Aleksandryjczycy, czyli Żydzi z Aleksandrii, znajdowali się wśród tych, którzy toczyli spór ze świętym Szczepanem przed jego rozprawą. Aleksandria była rodzinnym miastem Apollosa. Z miasta pochodziły również dwa statki, którymi św. Paweł z Tarsu podróżował jako więzień do Rzymu (Dz 6:9; 18:24; 27:6; 28:11).

Aleksandria dzisiaj

Podział administracyjny

Współczesna Aleksandria dzieli się na 6 okręgów administracyjnych:

Montaza: 1 190 287 mieszkańców
Sharak (Wschodnia Aleksandria): 985 786 mieszkańców
Wassat (Aleksandria Centralna): 520 450 mieszkańców
Amriya: 845 845 mieszkańców
Agamy (Zachodnia Aleksandria): 386 374 mieszkańców
Gumrok: 145 558 mieszkańców

W skład aglomeracji miejskiej Aleksandrii wchodzą również dwa miasta:

Borg al-Arab: 186,9 tys. mieszkańców
New Borg al-Arab: 7,6 tys. mieszkańców

Dzielnice miasta

Agami
Aleksandria – Port Wschodni
Aleksandria – Port Zachodni
Amreya
Anfoushi
Assafra
Attarine
Azarita (Mazarita, oryginalnie Lazarette)
Bab Sidra
Bahari
Bachus
Bulkeley (Bokla)
Burg el-Arab
Cleopatra
Dekheila
Śródmieście
Fleming
Gabbari (Qabbari)
Gianaclis
Glym (skrót od Glymenopoulos)
Gumrok
Hadara
Ibrahimeya
Kabbary (Qabbary)
King Mariout
Kafr Abdu
Karmous (Karmouz)
Kom el-Dik (Kom el-Dekka)
Labban
Laurent
Maamoura Beach
Maamoura
Mafrouza
Mandara
Manshiyya
Mex
Miami
Montaza
Muharram Bey
Mustafa Kamel
Ramleh (el-Raml)
Ras el-Tin
Rushdy
Saba Pasha
San Stefano
Shatby
Schutz
Sidi Bishr
Sidi Gaber
Smouha
Sporting
Stanley
Syouf
Tharwat
Victoria
Wardeyan
Zizinia

Place

Orabiego, w śródmieściu
Mansheya, w dzielnicy Mansheya
Saad Zaghlul, w śródmieściu
Tahrir (poprzednio Muhammada Alego, oryginalnie Place des Consuls), w śródmieściu
Ahmeda Zewailego, w pobliżu Wabour El Mayah

Mosty

Stanleya
Beja Muharrama

Pałace

Montaza
Ras el-Tin
Pałac prezydencki w dzielnicy Maamoura

Szkoły, uczelnie, instytuty naukowe

Sacred Heart Girls’ School (SHS) – w dzielnicy Roushdy
Abbas Helmy High School
Alexandria Institute of Technology (AIT)
Alexandria Language School (ALS)
Alexandria University
Arab Academy for Science and Technology and Maritime Transport
High Institute For Computers & Information Systems – HICIS Abo Qir
Al-Madina al-Monawara High School
Al-Ramml High School
British School of Alexandria
Collège de la Mère de Dieu
Collège Saint Marc
Deutsche Schule der Borromärinnen (DSB)
Don Bosco
Ecole Champollion
Ecole Gérard
Ecole Saint Gabriel
Ecole Saint-Vincent de Paul
Ecole Sainte Catherine
Egyptian American School
Egypt Modern School
El Nasr Boys’ School
El Nasr Girls’ College
Gamal Abdel Naser High School
Institution Sainte Jeanne-Antide
Janaklees National School (JNS)
Lycée La Liberté (Lycée Al-Horreya)
Mubarak Technologichal School (MTS)
Modern American School
Riada Language School (RLS)
Schutz American School
Sidi Gaber Language School {SLS}
Taymour English School (TES)
Université Senghor
Victoria College
Zahran Language School (ZLS)

Biblioteki

Biblioteka Aleksandryjska była kiedyś największą biblioteką świata. Została przypuszczalnie założona w III wieku p.n.e. za panowania króla Ptolemeusza II. Pierwszym obiektem była Świątynia Muz, czyli Museion (gr. Μουσείον). skąd wywodzi się dzisiejsze muzeum.

Biblioteka w swych długich dziejach kilkakrotnie padała ofiarą pożaru, a odtworzenie spalonych manuskryptów było kosztowne, czasami niemożliwe. Do dnia dzisiejszego stopień zniszczeń dokonanych przez kolejnych podpalaczy jest sprawą kontrowersyjną. Nowoczesna Bibliotheca Alexandrina podjęła działalność w 2003 niemal w tym samym miejscu.

Muzea

Alexandria Aquarium
Graeco-Roman Museum
Royal Jewelry Museum
Museum of Fine Arts
Cavafy Museum

Zoo, ogrody i parki

Królewskie Ogrody Montaza
Park Antoniades
Ogrody Shallalat
Zoo Aleksandryjskie
Green Plaza
Fantasy Land
Plaża Maamoura Beach
Marina

Katakumby

Katakumby Kom al-Shuqafa

Kościoły

Aleksandra Newskiego (rosyjski prawosławny)
Św. Anargyri (grecki prawosławny)
Wniebowzięcia (grecki prawosławny)
Św. Antoniego (grecki prawosławny)
Archaniołów Gabriela i Michała (grecki prawosławny)
Św. Katarzyny (grecki prawosławny)
Św. Katarzyny (katolicki)
Św. Cyryla z Aleksandrii (koptyjski prawosławny)
Katedra Dormition, w dzielnicy Mansheya (greckokatolicki)
Dormition (grecki prawosławny)
Proroka Eliasza (grecki prawosławny)
Św. Jerzego w dzielnicy Sporting (koptyjski prawosławny)
Św. Jerzego (grecki prawosławny)
Niepokalanego Poczęcia w dzielnicy Ibrahemeya (greckokatolicki)
Kościół jezuicki w dzielnicy Cleopatra (katolicki)
Św. Józefa w dzielnicy Fleming (greckokatolicki)
Józefa z Arymatei (grecki prawosławny)
Katedra św. Marka (koptyjski)
Św. Marka w dzielnicy Shatby (katolicki, koptyjskokatolicki i koptyjski)
Kaplica św. Marka i Nektariosa w dzielnicy Ramleh (grecki prawosławny)
Św. Marka i Piotra z Aleksandrii (koptyjski prawosławny)
NMP w dzielnicy Assafra (koptyjski prawosławny)
NMP w dzielnicy Gianaclis (koptyjski prawosławny)
Św. Miny w dzielnicy Fleming (koptyjski prawosławny)
Św. Miny w dzielnicy Mandara (koptyjski prawosławny)
Św. Mikołaja (grecki prawosławny)
Św. Paraskewii (grecki prawosławny)
Św. Sawy w dzielnicy Ramleh (grecki prawosławny)
Św. Tekli Haymanot (koptyjski prawosławny)
Kaplica św. Teodora (grecki prawosławny)
Katedra Zwiastowania (grecki prawosławny)

Meczety

Ali ibn Abi Talib
Bilal ibn Ribah
El-Gamee el-Bahari
Hatem
Hoda el-Islam
Abu el-Abbas el-Mursi
El-Mowasah w dzielnicy Hadara
Sharq el-Madina w dzielnicy Miami
El-Shohadaa w dzielnicy Mostafa Kamel
Qaed Ibrahim
Yehia w dzielnicy Zizinya
Sidi Beshr w dzielnicy Sidi Beshr
Sidi Gaber w dzielnicy Sidi Gaber
Asr El Islam w dzielnicy Sidi Gaber
El Qabany w dzielnicy Fleming
Abo El Nor w dzielnicy Bakos
El Manara w dzielnicy Shaby
Ansar El Haq w dzielnicy Sidi Beshr
EL Sayda Amna w dzielnicy Sidi Gaber
El Sadaka w dzielnicy Sidi Beshr
Tag EL Ser w dzielnicy Victoria
EL Fath w dzielnicy Semouha

Synagogi

Eliyahu Hanavi

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Aleksandrii
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	18,4	19,3	20,9	24,0	26,6	28,6	29,7	30,4	29,6	27,6	24,1	20,1	24,9
Średnie dobowe temperatury [°C]	13,4	13,9	15,7	18,5	21,2	24,3	25,9	26,3	25,1	22,0	18,7	14,9	20,3
Średnie temperatury w nocy [°C]	9,1	9,3	10,8	13,4	16,6	20,3	22,8	23,1	21,3	17,8	14,3	10,6	15,5
Opady [mm]	52,8	29,2	14,3	3,6	1,3	0,0	0,0	0,1	0,8	9,4	31,7	52,7	195,9
Średnia liczba dni z opadami	11,0	8,9	6,0	1,9	1,0	0,0	0,0	0,0	0,2	2,9	5,4	9,5	46,9
Wilgotność [%]	69	67	67	65	66	68	71	71	67	68	68	68	68
Średnie usłonecznienie [h]	192	218	248	273	316	354	363	344	297	282	225	195	3307
Źródło: Światowa Organizacja Meteorologiczna^[6], climate-charts.com^[7]

Średnia dobowa temperatura morza (°C)^[8]
Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
18,3	17,3	17,4	18,3	20,7	24,0	26,5	27,6	27,2	25,5	22,5	20,2	22,1

Znani mieszkańcy

Znakomitości starożytnej Aleksandrii

Biskupi i patriarchowie Aleksandrii

biskupi Aleksandrii od czasów św. Marka.
patriarchowie łacińscy (1215-1964).

Informacje ogólne

Obecnie drugi co do wielkości ośrodek miejski Egiptu.

Ludność: 4,48 mln mieszkańców
Odległość od Kairu: 225 km na północny zachód
Siedziba polskiego konsulatu honorowego.

Gospodarka

Główny port morski
Duży międzynarodowy port lotniczy
Przemysł: maszynowy, metalowy, stoczniowy i petrochemiczny
Handel
Uniwersytet
Turystyka (kąpielisko nad Morzem Śródziemnym)

Zabytki oraz interesujące miejsca

Pałac Montazah (siedziba króla Faruka)
Twierdza Kajtbaj
Pałac Ras-at-Tin
Katakumby
Serapejon
Bruchejon
Amfiteatr Rzymski
Muzeum Sztuki Grecko-Rzymskiej
Meczet Abu Al-Abbas
Biblioteka Aleksandryjska
Nowa Biblioteka Aleksandryjska

Badania

Badania w Aleksandrii prowadził m.in. polski archeolog, prof. Kazimierz Michałowski. Kontynuuje je doktor Grzegorz Majcherek z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (polsko-egipska misja rekonstrukcyjna i archeologiczna na Kom el-Dikka w Aleksandrii). Misja ta odkopała m.in. pozostałości starożytnej akademii z czasów grecko-rzymskich. Odkryto 20 sal wykładowych o podobnej wielkości, które łącznie mogły pomieścić nawet 5000 uczniów.

Opis miasta w starożytności

Aleksandria rozciągała się na mierzei oddzielającej Morze Śródziemne od jeziora Mareotis (obecnie Buhajrat Marjut), zbiornika zasilanego przez odnogi delty Nilu, którymi transportowane były do Wielkiego Portu aleksandryjskiego towary (głównie zboże) produkowane w Egipcie. Tamtędy też doprowadzano do miasta wodę pitną.

Miasto miało kształt chlamidy i rozciągało się na długości 30 stadiów (około 5,5 km), przy czym szerokość zabudowy między morzem a jeziorem sięgała 8 stadiów (około 1,5 km). Główna ulica miasta – szerokości 1 pletra (około 30 m) „Droga Kanopijska” – przemierzała Aleksandrię wzdłuż od Nekropolis na zachodzie aż po Bramę Kanopijską przed leżącym już za murami przedmieściem Eleusis. Wszystkie ulice przecinały się pod kątem prostym.

Wśród budowli wymieniano przede wszystkim Museion obejmujący sale teatralne, pracownie uczonych, jadłodajnię, zoo, oraz wielką bibliotekę założoną przez Ptolemeusza Sotera. Dyrektorem Museionu był kapłan mianowany przez królów, a w czasach rzymskich przez cesarzy. Najpiękniejszą budowlą miasta był Gimnazjon z portykiem długości stadionu (ok. 180 m). Obok znajdował się Paneion, czyli Belweder, ze świątynią Pana. Z jego szczytu rozciągał się widok na całe miasto.

Nad brzegiem morza rozciągała się dzielnica Basileia, gdzie mieściły się pałace (np. Pałac Lochias) i inne budowle wznoszone przez władców. Znajdował się tam także niewielki i zamknięty port królewski. W skład budowli królewskich wchodziła też Soma, nekropola królewska, gdzie znajdować się miał także grobowiec Aleksandra.

U wejścia do Wielkiego Portu znajdowała się wyspa Faros ze słynną i uznawaną za jeden z siedmiu cudów świata latarnią morską, a naprzeciwko portu królewskiego niewielka wysepka Antyrodos. Na łuku nadbrzeży portowych (Emporion) przed wielką groblą łączącą ląd stały z Faros, a zwaną Heptastadionem, znajdował się teatr, a obok niego Poseidonion. Po zachodniej stronie Heptastadionu rozciągały się port Eunostos i niewielki sztuczny port Kibotos, gdzie znajdowały się arsenały miejskie.

Za Kibotos przecinał miasto kanał żeglowny łączący port z Jeziorem Mareotis, a za nim rozciągała się dzielnica Nekropolis z licznymi ogrodami, grobowcami i miejscami mumifikacji zwłok. Nad kanałem od strony miasta wznosił się Serapeion, najsłynniejsza świątynia aleksandryjska poświęcona Serapisowi, patronowi miasta. Na wschodzie, za murami, rozciągała się, ufundowana przez cesarza Augusta dzielnica Nikopolis z amfiteatrem i stadionem.

Około 200 p.n.e. Aleksandrię zamieszkiwało 500 tys. osób.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

↑ Bjorn Roach: Engineering Response to Global Sea Level Rise, Case Study: Port of Alexandria. [w:] Climate Change and its Impacts on the Built Environment in the Coastal Zone [on-line]. nemo.seaports2100.org, czerwiec 2009. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)]. (ang.).
↑ Michael Haag: Alexandria: City of Memory. Yale University Press, 2004. ISBN 978-0-300-10415-8.
↑ ^a ^b Ojcowie Kościoła: Atanazy. W: Giuseppe Staffa: Zbrodnie Kościoła. Złoczyńczy ze znakiem krzyża. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal sp. z.o.o., 2014, s. 14.
↑ ^a ^b John Julius Norwich: Najwspanialsze miasta w dziejach świata. Wyd. I. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2009, s. 50. ISBN 978-83-7576-072-9.
↑ Aleksandria przy Egipcie. Szkic do portretu miasta. W: Ewa Wipszycka: O starożytności polemicznie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2000, s. 69.
↑ Alexandria – World Weather Information Service.
↑ AlexandriaNouzha, Egypt [online], Climate-Charts.com [dostęp 2018-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-22] (ang.).
↑ Alexandria average sea temperature – seatemperature.org.

Bibliografia

Strabon, Geografia, XVII, 12, 7-10, Paris, Nil Editions 1997
Peter Green, Aleksander Wielki, Warszawa 1978
N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa 1973
Historia świata śródziemnomorskiego, BartoloméB. Bennassar i inni, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 2003, ISBN 83-04-04647-4, OCLC 749197888 .

Linki zewnętrzne

Aleksandria, Kom el-Dikka

[nemo.seaports2100.org-global-sea-level-1] Bjorn Roach: Engineering Response to Global Sea Level Rise, Case Study: Port of Alexandria. [w:] Climate Change and its Impacts on the Built Environment in the Coastal Zone [on-line]. nemo.seaports2100.org, czerwiec 2009. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)]. (ang.).

[Haag2004-2] Michael Haag: Alexandria: City of Memory. Yale University Press, 2004. ISBN 978-0-300-10415-8.

[:0-3] Ojcowie Kościoła: Atanazy. W: Giuseppe Staffa: Zbrodnie Kościoła. Złoczyńczy ze znakiem krzyża. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal sp. z.o.o., 2014, s. 14.

[miasta-4] John Julius Norwich: Najwspanialsze miasta w dziejach świata. Wyd. I. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2009, s. 50. ISBN 978-83-7576-072-9.

[5] Aleksandria przy Egipcie. Szkic do portretu miasta. W: Ewa Wipszycka: O starożytności polemicznie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2000, s. 69.

[6] Alexandria – World Weather Information Service.

[7] AlexandriaNouzha, Egypt [online], Climate-Charts.com [dostęp 2018-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-22] (ang.).

[8] Alexandria average sea temperature – seatemperature.org.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]