Gimnazjon – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gimnazjon (gr. γυμνάσιον, gymnasion od γυμνός, gymnos 'nagi', gdyż ćwiczono nago) – zespół częściowo krytych budowli w starożytnej Grecji, które były przeznaczone do ćwiczeń fizycznych. Jego centralną część stanowił kompleks bieżni, boisk i portyków. W gimnazjonie znajdowały się też palestra i stadion. Plan gimnazjonu zrekonstruowano na podstawie wykopalisk prowadzonych w Delfach, na Delos, Epidauros, Aleksandrii i Olimpii.

Znajdowały się tam:

• szatnia (apodyteron),
• sale do nacierania ciał oliwą (elaiothesion),
• sale do nacierania ciał piaskiem – do masażu (konisterion),
• salki z workami piasku do ćwiczeń w zadawaniu ciosów,
• eksedry, nisze z ławkami – sale wykładowe, rekreacyjne, do rozmów i dyskusji,
• sala ćwiczeń dla młodzieży (ephebeidon),
• boiska do gry w piłkę (sphairisterion),
• bieżnie (dromos),
• miejsce do ćwiczeń w zapasach (palestra),
• łazienki (balaneion) i łaźnie (pyriaterion).

Gimnazjony były integralną częścią greckich miast. Początkowo budowano je z drewna, a od IV wieku p.n.e. zaczęto stawiać gimnazjony z kamienia. W gimnazjonach ateńskich również nauczano i stąd późniejsze szkoły nazywano gimnazjum. W Sparcie służyły one tylko rozwijaniu ciała, ale za to inaczej niż w Atenach do walk zapaśniczych dopuszczano kobiety^[1].

Głównym celem gimnazjonu było kształtowanie własnego ciała przez młodych mężczyzn w środkowej i późnej fazie dojrzewania oraz celebrowanie nagości. W czasach Tukidydesa nagość uważano zarazem za dar natury, jak i pozwalało odróżnić cywilizowanego człowieka od barbarzyńców osłaniających genitalia w czasie zawodów^[2]. Szczególnie ważnym był moment, gdy wykształcały się wtórne cechy płciowe. Dla Greków był to moment krytyczny, w którym młodzieńcy powinni przeznaczać czas na kształtowanie mięśni i dbać o odpowiednią ciepłotę ciała, np. poprzez tarcie w trakcie zapasów. Także w gimnazjonach młodzieńcy zapoznawali się ze starszymi mężczyznami, z którymi w innych miejscach wchodzili w kontakty seksualne. Stosunki płciowe odbywały się bez penetracji, często był to stosunek międzyudowy w pozycji stojącej. W samym gimnazjonie natomiast młodzi mężczyźni uczyli się godności w pożądaniu, a poza tym także uczyli się rywalizacji w przemawianiu i argumentowaniu (w przypadku gimnazjonów ateńskich). Zamiast uczenia się na pamięć, wykorzystywano współzawodnictwo w prowadzeniu debat^[3].

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 54. ISBN 83-85001-89-1.
• Richard Sennett: Ciało i kamień. Człowiek i miasto w cywilizacji Zachodu. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2015. ISBN 978-83-62858-78-1.