Ulica Wojewódzka w Katowicach – Wikipedia, wolna encyklopedia

ulica Wojewódzka
Śródmieście
Ilustracja
Ulica Wojewódzka, widok w kierunku zachodnim (2024)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

735 m[1]

Przebieg
0m ul. Kościuszki, ul. Kochanowskiego
40m ul. Plebiscytowa
180m ul. Henryka Sienkiewicza
250m ul. Podgórna, przejście podziemne
315m ul. Józefa Lompy
380m ul. Stanisława Kobylińskiego
435m ul. Władysława Reymonta
światła 490m ul. Francuska
550m ul. ks. J. Szafranka
630m ul. Zacisze
światła 735m ul. ks. Konstantego Damrota
↓ ul. Zygmunta Krasińskiego
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Wojewódzka”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Wojewódzka”
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Wojewódzka”
Ziemia50°15′21,6″N 19°01′28,8″E/50,256006 19,024658
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Wojewódzka w Katowicach – jedna z ważniejszych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście.

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą Jana Kochanowskiego, ulicą Tadeusza Kościuszki i ulicą Św. Jana, obok Kinoteatru Rialto i wiaduktu kolejowego. Następnie krzyżuje się z ul. Plebiscytową, ul. Henryka Sienkiewicza, ul. Podgórną (przejście podziemne pod linią kolejową do ulicy Mariackiej), ul. Józefa Lompy, ul. St. Kobylińskiego i ul. Władysława Reymonta. Za ul. Francuską, ul. ks. J. Szafranka i ul. Zacisze kończy swój bieg przy ul. księdza Konstantego Damrota.

Ulica Wojewódzka biegnie równolegle do linii kolejowej Wrocław–Kraków. Od skrzyżowania z ul. Jana Kochanowskiego do skrzyżowania z ulicą Francuską jest jednokierunkowa (w kierunku wschodnim).

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Początek ul. Wojewódzkiej (na wprost), obok znajduje się Kinoteatr Rialto (po lewej)
Odczynniki chemiczne konfekcjonowane przez Stalinogrodzką Hurtownię Farmaceutyczną, mieszczącą się przy ul. 27 Stycznia, lata 50. XX w.
Zabytkowa kamienica z 1906 r. (róg ul. Wojewódzkiej 48 i ul. Francuskiej)
Gmach Akademii Muzycznej
Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych
Kamienice przy ul. Wojewódzkiej 36 i 38
Kamienica przy ul. Wojewódzkiej 40

Dzisiejszą nazwę ulica wzięła od mieszczącego się przy niej tymczasowo w latach 1922–1929 Urzędu Wojewódzkiego (obecnie budynek Akademii Muzycznej)[2].

Przy tej ulicy znajdowała się zagroda przedostatniego sołtysa Katowic – Kazimierza Skiby[3]. Na posiedzeniu Rady Miasta Katowice z 13 października 1890 ulicy nadano nazwę Holteistraße[4] na cześć pisarza niemieckiego Karla Eduarda von Holteia (w 1922 nazwę zmieniono na ulica Wojewódzka).

W XIX w. biegnąca równolegle do torów kolejowych ulica rozpoczynała się gazownią, którą w 1863 r. wybudowała rodzina Kremskich. Po jakimś czasie miasto wykupiło ją z rąk prywatnych. Obok powstały zabudowania ochotniczej straży pożarnej. Obecnie na miejscu obu tych instytucji wznosi się budynek Q Hotelu Plus. 1 października 1903 r. w mieście powstała pierwsza zawodowa straż pożarna. Jej siedzibą został budynek usytuowany przy dzisiejszej ul. Wojewódzkiej 11, naprzeciwko siedziby ochotniczej straży pożarnej[5]. W dwudziestoleciu międzywojennym pod tym numerem funkcjonował także Zakład Dezynfekcyjny[6]. Dziś mieści się tu Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach i Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 3. W 1912 r. rzeczywisty początek ulicy "przesunął się" ku zachodowi i uzyskał wyrazisty akcent dzięki budowie należącego do Martina Tichauera i Bertholda Kochmanna kina o nazwie "Kammerlichtspiele" (dziś kinoteatr "Rialto").

W rejonie wokół ulic Juliusza Ligonia, Wojewódzkiej i J. Lompy w latach 1924–1929 za 1 m² trzeba było zapłacić od 30 do 40 złotych, w latach 1934–1939 od 200 do 220 złotych[7]. Od 1910 przy Holteistraße 14 działała Katowicka Gazeta Ludowa (do 1920 redaktorem naczelnym był Paweł Pośpiech)[8]. W 1925 przy ulicy Wojewódzkiej wybudowano przytułek dla 75 starców oraz zaadaptowano budynek fabryczny na dom dla 65 osób bezdomnych i wybudowano nowy – dla 24 bezdomnych rodzin. Wzniesiono także nową 28–klasową szkołę, której nadano imię ks. Piotra Skargi[9]. W latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945)[10] ulica ponownie nosiła nazwę Holteistraße[11][12]. Od 1945 do 1991 ulica nosiła nazwę 27 Stycznia[13], na pamiątkę "wyzwolenia" tego dnia Katowic przez Armię Czerwoną. Uchwałą Rady Miasta z dnia 25 marca 1991 przywrócono nazwę ulica Wojewódzka[8].

Przed pierwszą wojną światową pod numerem 9 działalność prowadził hotel "Recklaft", pod numerem 21 – hotel "Germania", pod numerem 1 – "Deutsches Haus" (założony w 1900, w 1920 swoje biuro miał w nim oddział Polskiego Komisariatu Plebiscytowego pod kierownictwem dra Henryka Jarczyka[14][15], któremu poświęcono tablicę pamiątkową na fasadzie tego budynku[16])[8]. W latach międzywojennych przy ul. Wojewódzkiej mieściły się redakcje gazet i tygodników, takich jak: Sport Ilustrowany (pod numerem 30), Narodowa Trybuna (ul. Wojewódzka 14), biuro wynajmu filmów "Julfilm" (pod numerem 7)[17], tygodnik Das Freie Wort (pod numerem 21), Ostdeutsche Morgenpost (ul. Wojewódzka 24)[8]. Do 1939 przy ulicy działały[8]: restauracja "Silesia" Gustawa Warchała (pod numerem 3[18]), restauracja "Pod Koleją"[18] E. Franka (pod numerem 15), kawiarnia Maksa Lamla (ul. Wojewódzka 16), mleczarnia Aloisa Hermsteina (pod numerem 27), sklep z wódkami A. Janaszka (ul. Wojewódzka 22), sklep spożywczo-kolonialny F. Jahnkego (pod numerem 38), apteka "Pod Opatrznością" (ul. Wojewódzka 32)[19], Metalowe Zakłady Hutnicze "Torpedo" (pod numerem 42), fabryka pił i narzędzi Globus (ul. Wojewódzka 29), Drukarnia Przemysłowa M. Chmurkowskiego (pod numerem 20), fabryka czekolady Plutos (ul. Wojewódzka 50), Kredytpol (pod numerem 24). Od 1945 pod numerem 16 działała kawiarnia "Zagłębianka" A. Tepera.

Obiekty i instytucje

[edytuj | edytuj kod]

Przy ulicy Wojewódzkiej znajdują się następujące historyczne obiekty:

  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Wojewódzka 5, ul. Plebiscytowa 2)[20];
  • budynek siedziby Straży Pożarnej (ul. Wojewódzka 11), pochodzący z l. 70. XIX w., później przebudowywany[21];
  • budynek Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (ul. Wojewódzka 19); wskutek przeróbek utracił cechy zabytkowe[22];
  • dom mieszkalny profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych przy ul. Wojewódzkiej 23/ul. St. Kobylińskiego 2[20], projektu architekta Eustachego Chmielewskiego[23], wybudowany w latach 1929–1931; od 8 września 1936 do 1939 w budynku swoje biuro miała Giełda Zbożowa i Towarowa[8]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 000 000 złotych[24];
  • kamienica mieszkalna (ul. Wojewódzka 29; na rogu z ul. Józefa Szafranka), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1480/92 z 4 sierpnia 1992[25]); wzniesiona w pierwszej ćwierci XX wieku, w stylu klasycyzującym[26]; ochrona obowiązuje w obrębie działki[27];
  • gmach Akademii Muzycznej (budynek Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej) przy ul. Wojewódzkiej 33, wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/753/2021[28] z 19 sierpnia 1978[25]), wzniesiony w stylu neogotyckim[26]; ochrona obowiązuje w obrębie działki[27];
  • willa fabrykanta Gerdesa (ul. Wojewódzka 42)[29], wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1346/87 z 8 kwietnia 1987[25]), wzniesiona w 1896 z fundacji Henryka Gerdesa według projektu Feliksa Schustera, w stylu eklektycznym z użyciem form charakterystycznych dla renesansu północnego: francuskiego i niemieckiego[26];
  • zabytkowa kamienica z 1906 przy ul. Wojewódzkiej 48 (róg z ul. Francuską)[20],
  • zabytkowa kamienica – tzw. „dom Ferdmanna” (ul. Wojewódzka 50), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1408/90 z 5 sierpnia 1990[25]); wzniesiona po 1909 jako dom własny architekta Kurta Ferdmanna, w stylu secesji[26]; ochrona obowiązuje w obrębie działki[27];
  • kamienica narożna (ul. Francuska 14, róg z ul. Wojewódzką); objęta ochroną konserwatorską[20].

Przy ul. Wojewódzkiej swoją siedzibę mają: Centrum Rehabilitacji Leczniczej PULS[30], Chrześcijańskie Stowarzyszenie Akademickie[31], Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.[32], Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.[33], Sala Koncertowa Akademii Muzycznej (ul. Wojewódzka 33)[34], Polski Instytut Prawa S.C., Polski Związek Katolicko-Społeczny, Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej, Stowarzyszenie Przyjaciół Akordeonu, stowarzyszenie Śląski Klaster Wodny, kancelarie adwokackie i prawnicze.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  2. ↑ Broszkiewicz Jacek; Katowice - reflektorem po mieście, wydawca: Urząd Miejski w Katowicach, ISBN 83-901884-0-6, s. 17.
  3. ↑ Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 80.
  4. ↑ Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 147.
  5. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 44. ISBN 978-83-7729-021-7.
  6. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 71. ISBN 978-83-7729-021-7.
  7. ↑ Materiały Pracowni Geodezyjnej Urzędu Miejskiego w Katowicach, według W. Zejera: Gospodarka komunalna miasta Katowic w latach 1922−1939. Katowice 1965.
  8. ↑ a b c d e f Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 137-140. ISBN 83-913341-0-4.
  9. ↑ Katowice. W 136. rocznicę uzyskania praw miejskich, red. Antoni Barciak, Instytut Górnośląski, Urząd Miasta Katowice, Muzeum Historii Katowic, Katowice 2002, ISBN 83-86053-46-1, s. 257.
  10. ↑ Plan Katowic z 1942 roku. grytzka-genealogie.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. www.grytzka-genealogie.de [dostęp 2011-08-15]
  11. ↑ Straßenverzeichnis aller Straßen von Kattowitz. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-12)]. (niem.).
  12. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  13. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 385. ISBN 83-85831-35-5.
  14. ↑ Śladami powstańców śląskich po Katowicach (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-08-15]
  15. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 9, 10. ISBN 978-83-7729-021-7.
  16. ↑ Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2011-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
  17. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 92. ISBN 978-83-7729-021-7.
  18. ↑ a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
  19. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7729-021-7.
  20. ↑ a b c d Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  21. ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 204. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
  22. ↑ Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-08-15]
  23. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 32, 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  24. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
  25. ↑ a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-08-15].
  26. ↑ a b c d Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  27. ↑ a b c Urząd Miasta Katowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie Al. Górnośląska - ul. Graniczna - ul. Francuska w Katowicach. www.bip.katowice.eu. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  28. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków województwa śląskiego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 5 lutego 2021 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-02-05]
  29. ↑ Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic. Katowice: Muzeum Śląskie, 2011. ISBN 978-83-62593-06-4.
  30. ↑ Centrum Rehabilitacji Leczniczej PULS. www.rynekmedyczny.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  31. ↑ Chrześcijańskie Stowarzyszenie Akademickie. www.katalog.pf.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  32. ↑ Oficjalna strona GPW. www.gpw.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  33. ↑ Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.. www.katalog.pf.pl. [dostęp 2011-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-11)]. (pol.).
  34. ↑ Sala Koncertowa Akademii Muzycznej. www.clubbing.slask.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • L. Szaraniec: Osady i Osiedla Katowic, Oficyna "Artur", Katowice 1996, ISBN 83-905115-0-9.
  • E. Wieczorek; Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
  • Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 13, 15.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 35, 46, 52, 54, 56.
  • Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
Wybrane ulice i place Śródmieścia w Katowicach
Ulice
Place i skwery
Nieistniejące

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Wojewódzka_w_Katowicach&oldid=74351905”