Wydra – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: inne znaczenia.
Wydra
Lutra
Brisson, 1762[1]
Ilustracja
Wydra europejska (L. lutra)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Infrarząd

Arctoidea

Nadrodzina

łasicokształtne

Rodzina

łasicowate

Podrodzina

wydry

Rodzaj

wydra

Typ nomenklatoryczny

Mustela lutra Linnaeus, 1758

Gatunki

22 gatunki (w tym 16 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wydra[21][f], wyderka[21], wydrzyca[21] (Lutra) – rodzaj ssaków z podrodziny wydr (Lutrinae) w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce[22][23][24][25][26].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 36–88 cm, długość ogona 22–51,5 cm; masa ciała 2,4–21 kg (samce są większe i cięższe od samic)[23][27].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki ssaków[g][1]. Brisson w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy wyznaczyła wydrę europejską (L. lutra).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Lutra (Latra, Lutris) i Lutrix: łac. lutra ‘wydra’[29].
  • Aonyx: gr. α a ‘bez’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Aonyx delalandi Lesson, 1827 (= Lutra capensis Schinz, 1821).
  • Amblonyx: gr. αμβλυς amblus ‘tępy’, od αμβλυνω amblunō ‘stępiać’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lutra concolor Rafinesque, 1832.
  • Leptonyx: gr. λεπτος leptos ‘smukły’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Leptonyx barang Lesson, 1842 (= Lutra cinerea Illiger, 1815).
  • Anahyster: anahyster ‘należąc do ujścia’[33]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anahyster calabaricus Murray, 1861 (= Lutra capensis Schinz, 1821).
  • Barangia: sumatrzańska nazwa barang dla wydry[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Barangia sumatrana J.E. Gray, 1865.
  • Lutrogale: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Lutra Linnaeus, 1758 (wydra) oraz Gale J.A. Wagner, 1841 (łasica)[35]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Lutra macrodus J.E. Gray, 1865 (= Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826) i Lutra monticola J.E. Gray, 1865 (= Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Lutra macrodus J.E. Gray, 1865 (= Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826)[36].
  • Lutronectes: rodzaj Lutra Brisson, 1762; νηκτης nēktēs ‘pływak’, od νηχω nēkhō ‘pływać’[37]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lutronectes whiteleyi J.E. Gray, 1867 (= Mustela lutra Linnaeus, 1758).
  • Mamlutraus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju ssaków przedrostka Mam (od Mammalia)[38].
  • Micraonyx: gr. μικρος mikros ‘mały’[39]; rodzaj Aonyx Lesson, 1827[14].
  • Paraonyx: gr. παρα para ‘blisko, obok’[40]; rodzaj Aonyx Lesson, 1827[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Paraonyx philippsi Hinton, 1921 (= Lutra capensis Schinz, 1821).
  • Cyrnaonyx: gr. Κυρνος Kurnos ‘Korsyka’; rodzaj Aonyx Lesson, 1827[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Lutra antiqua de Blainville, 1841.
  • Nesolutra: gr. νησος nēsos ‘wyspa’ (tj. Malta)[41] ; rodzaj Lutra Brisson, 1762. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Nesoleutra euxena B. Bate, 1935.
  • Isolalutra: nowołac. isola ‘izolować’, od fr. isolé ‘odosobniony’, od łac. insulatus ‘przekształcony w wyspę’, od insula, insulae ‘wyspa’[42]; rodzaj Lutra Brisson, 1762. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Isolalutra cretensis Symeonidis & Sondaar, 1975.
  • Cyrnolutra: gr. Κυρνος Kurnos ‘Korsyka’; rodzaj Lutra Brisson, 1762[20]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Cyrnolutra castiglionis E. Pereira & Salotti, 2000.

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

We wcześniejszych ujęciach taksonomicznych[24][25][26][22][23] gatunki z tego rodzaju był zgrupowane w trzech odrębnych taksonach – Lutra (lutra, sumatrana i nippon), Aonyx (capensis, congica i cinerea) oraz Lutrogale (perspicillata) – jednak analizy filogenetyczne przeprowadzone w 2022 roku wykazały że wszystkie należą do jednego rodzaju Lutra[43]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie i wymarłe po 1500 roku gatunki[44][27][45][22]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[21] Podgatunki[23][22][27] Rozmieszczenie geograficzne[23][22][27] Podstawowe wymiary[23][27][h] Status
IUCN[46]
Lutra lutra (Linnaeus, 1758) wydra europejska gatunek monotypowy od Europy do Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, Półwysep Koreański i Japonia, północna Afryka, Azja Zachodnia, Środkowa, Południowa i Wschodnia do wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej i Tajwanu, Sumatra DC: 50–82 cm
DO: 33–50 cm
MC: 5–14 kg 		 NT 
Lutra sumatrana (J.E. Gray, 1865) wydra sumatrzańska gatunek monotypowy kontynetnalna Azja Południowo-Wschodnia (Mjanma, Kambodża, południowy Wietnam i Półwysep Malajski, południowa Sumatra i Borneo DC: 50–82 cm
DO: 37–50 cm
MC: 3,5–6 kg 		 EN 
Lutra nippon Imaizumi & Yoshiyuki, 1989 wydra japońska gatunek monotypowy Japonia (Honsiu, Kiusiu i Sikoku) DC: 54–82 cm
DO: 35–56 cm
MC: brak danych[47] 		 NE 
Lutra capensis Schinz, 1821 wyderka białolica gatunek monotypowy Czarna Afryka od Senegalu na wschód do wschodniej Etiopii, na południe do Południowej Afryki, z wyjątkiem Kotliny Konga i suchych obszarów w Namibii, Botswany i Południowej Afryki DC: 113–138 cm
DO: 44–57 cm
MC: 10–21 kg 		 NT 
Lutra congica (Lönnberg, 1910) wyderka kongijska gatunek monotypowy Kotlina Konga w zachodnio-środkowej Afryce DC: 69–74 cm
DO: 45–47 cm
MC: 13–19,4 kg 		 NT 
Lutra cinerea Illiger, 1815 wyderka orientalna 3 podgatunki południowo-zachodnie Indie, obszary sub-himalajskie (Nepal, Bhutan, północno-wschodnie Indie, Mjanma, południowo-zachodnia Chińska Republika Ludowa), południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa, kontynentalna Azja Południowo-Wschodnia, Sumatra, Jawa, Borneo i Filipiny (Palawan) DC: 36–47 cm
DO: 22–27 cm
MC: 2,4–3,8 kg 		 VU 
Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826 wydrzyca gładkowłosa 3 podgatunki Irak, Afganistan, od Pakistanu i Indii na wschód do południowej Chińskiej Republik Ludowej, kontynentalna Azja Południowo-Wschodnia, Sumatra, wschodnia Jawa i Borneo; być może Iran DC: 59–75 cm
DO: 37–45 cm
MC: 7–11 kg 		 VU 

Kategorie IUCN:  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych[48]:

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce wydry podlegają ochronie częściowej[62].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Lutra Brisson, 1762.
  2. ↑ Nowa nazwa dla Lutra Brisson, 1762.
  3. ↑ Młodszy homonim Leptonyx Swainson, 1832 (Aves).
  4. ↑ Nowa nazwa dla Leptonyx Lesson, 1842.
  5. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Amblonyx Rafinesque, 1832.
  6. ↑ Nazwa wydra używana jest również w odniesieniu do gatunku Lutra lutra.
  7. ↑ Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Lutra została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego[28].
  8. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Wyd. 2. Lejda: Apud Theodorum Haak, 1762, s. 201. (łac.).
  2. ↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 42. (łac.).
  3. ↑ E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 317. (niem.).
  4. ↑ A.M.C. Duméril: Analytische Zoologie. Weimer: Im Verlage des Landes-Industrie-Comptoirs, 1806, s. 13. (niem.).
  5. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature: or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Paris: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 59. (fr.).
  6. ↑ R.P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou Histoire naturelle des mammifères. Paris: Roret, 1827, s. 157. (fr.).
  7. ↑ C.S. Rafinesque. Description of a New Otter Lutra concolor from Assam in Asia. „Atlantic Journal”. 1 (2), s. 62, 1832. (ang.). 
  8. ↑ R.P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 72. (fr.).
  9. ↑ A. Murray. Contributions to the Fauna of Old Catahar – Mammals. „Proceedings of the Royal Physical Society of Edinburgh”. 2, s. 157, 1861. (ang.). 
  10. ↑ Gray 1864 ↓, s. 123.
  11. ↑ Gray 1864 ↓, s. 127.
  12. ↑ J.E. Gray. Notice of Lutronectes whiteleyi, an Otter from Japan. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 180, 1867. (ang.). 
  13. ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. México: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 20. (hiszp.).
  14. ↑ a b J.A. Allen. Preliminary Notes on African Carnivora. „Journal of Mammalogy”. 1 (1), s. 24, 1919. DOI: 10.1093/jmammal/1.1.23. (ang.). 
  15. ↑ a b M.A.C. Hinton. Paraonyx, a new genus of clawless otter discovered by Capt. J.E. Philipps, M.C., in Central Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 7, s. 195, 1921. (ang.). 
  16. ↑ a b H. Helbing. Cyrnaonyx antiqua (Blainv.) ein Lutrine aus dem europäischen Pleistozän. „Eclogae geologicae Helvetiae”. 28 (2), s. 571, 1935. (niem.). 
  17. ↑ Bate 1935 ↓, s. 248.
  18. ↑ a b N. Symeonides & P.Y. Sondaar. A new otter from the Pleistocene of Crete. „Annales Géologiques des Pays Helléniques”. 27, s. 11–24, 1975. (ang.). 
  19. ↑ G.H. Nelson. Urinary calculi in two otters (Amblyocix sernaria). „Journal of Zoo Animal Medicine”. 14 (2), s. 72, 1983. DOI: 10.2307/20094642. (ang.). 
  20. ↑ a b c E. Pereira & M. Salotti. Cyrnolutra castiglionis, une nouvelle forme de loutre (Mustelidae, Lutrinae), dans un dépôt du Pléistocène moyen «Castiglione 3CG» (Oletta, Haute-Corse). „Comptes rendus de l’Académie des sciences”. Série 2a: Sciences de la terre et des planètes. 331 (1), s. 51, 2000. DOI: 10.1016/S1251-8050(00)00212-3. (fr.). 
  21. ↑ a b c d Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154–155. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  22. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher& W. Sechrest: IllustratedChecklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: LynxEdicions, 2020, s. 460. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  23. ↑ a b c d e f S. Larivière & A.P. Jennings: Family Mustelidae (Weasels and relatives). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 644–647. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  24. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lutra. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-25].
  25. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Aonyx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-05-12].
  26. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lutrogale. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-05-12].
  27. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 691. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  28. ↑ ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.). 
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 387.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 111.
  31. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 91.
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 373.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 99.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 133.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 388.
  36. ↑ R.I. Pocock: The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Mammalia. Wyd. 2. Cz. 2. London: Taylor and Francis, 1941, s. 292. (ang.).
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 388.
  38. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
  39. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 155.
  40. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
  41. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. wu.89043220607&seq=205 165.
  42. ↑ isola, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-12] (ang.).
  43. ↑ V. de Ferran, H. Vieira Figueiro, F. de lesus Trindade, O. Smith, M.-H.S. Sinding, C.S. Trinca, G. Zenato Lazzari, G. Veron, J.A. Vianna, F. Barbanera, S. Kliver, N. Serdyukova, T, Bulyonkova, O,A. Ryder, M.T.P. Gilbert, K.-P. Koepfli & E. Eizirik. Phylogenomics of the world’s otters. „Current Biology”. 32 (16), s. 3650–3658, 2022. DOI: 10.1016/j.cub.2022.06.036. (ang.). 
  44. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-21]. (ang.).
  45. ↑ Appendix 1: Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 710. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  46. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).
  47. ↑ M. Ando, M. Yoshiyuki, S.-y. Han & H.-H. Kim: Extinction of the Japanese otter: – lessons from its extinction -. IUCN SSC Otter Specialist Group. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).
  48. ↑ J.S. Zijlstra, Lutra Brisson, 1762, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-21] (ang.).
  49. ↑ H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 2. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 59. (fr.).
  50. ↑ O. Zdansky. Jungtertiäre Carnivoren Chinas. „Palaeontologia Sinica”. 2 (1), s. 1–149, 1924. (niem.). 
  51. ↑ Q. Jiangzuo, C. Yu & J.J. Flynn. Indarctos and other Caniformia fossils of G.E. Lewis' YPM collection from the Siwaliks. „Historical Biology”. 33 (4), s. 554, 2021. DOI: 10.1080/08912963.2019.1648449. (ang.). 
  52. ↑ A.N. Pomel. Note sur une espèce fossile du genre Loutre, dont les ossements ont été recueillis dans les alluvions volcaniques de l’Auvergne. „Bulletin de la Société géologique de France”. 14, s. 168, 1843. (fr.). 
  53. ↑ Bate 1935 ↓, s. 249.
  54. ↑ D. Geraads. Carnivores du Pliocène terminalde Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 30 (1), s. 154, 1997. DOI: 10.1016/S0016-6995(97)80263-X. (fr.). 
  55. ↑ D. Geraads, Z. Alemseged, R. Bobe & D. Reed. Pliocene Carnivora (Mammalia) from the Hadar Formation at Dikika, Lower Awash Valley, Ethiopia. „Journal of African Earth Sciences”. 107, s. 32, 2015. DOI: 10.1016/j.jafrearsci.2015.03.020. (ang.). 
  56. ↑ P. Raghavan, M. Pickford, R. Patnaik & P. Gayathri. First fossil small-clawed otter, Amblonyx, with a note on some specimens of Lutra, from the Upper Siwaliks, India. „Estudios Geológicos”. 63 (2), s. 137, 2007. DOI: 10.3989/egeol.07632200. (ang.). 
  57. ↑ E. Stromer. Mitteilungen über Wirbeltierreste aus dem Mittelpliocän des Natrontales (Ägypten). „Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft”. 65, s. 350–372, 1913. (niem.). 
  58. ↑ H. Falconer: A description of the Plates in the ‘Fauna Antiqua Sivalensia’. W: H. Falconer & Ch. Murchison (red.): Palaeontological memoirs and notes of H. Falconer, with a biographical sketch of the author. Cz. 1: Fauna Antiqua Sivalensis. London: Robert Hardwicke, 1868, s. ryc. xxvii, 552. (ang.).
  59. ↑ E. Dubois. Das geologische Alter der Kendeng- oder Trinil-Fauna. „Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap”. Tweede serie. 25, s. 1267, 1908. (niem.). 
  60. ↑ G.R.H. von Koenigswald. Beitrage zur Kenntnis der Fossilen Wirbeltiere Javas. 1. Teil. „Wetenschappelijke Mededeelingen, Dienst van den Mijnbouw in Nederlandsch-Oost Indië”. 1, s. 25, 1933. (niem.). 
  61. ↑ E. Thenius. Die Carnivoren-Reste aus dem Altpleistozän von Voigtstedt bei Sangerhausen in Thüringen. „Geologische und Palaeontologische Abhandlungen”. Abteilung A. 2 (2–3), s. 539–564, 1965. (niem.). 
  62. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wydra&oldid=74459413”