Zapalenie opłucnej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zapalenie opłucnej
	Pleuritis
	; Radiogram pokazujący zapalenie opłucnej (strzałka A pokazuje ilość płynu w jamie opłucnowej, natomiast strzałka B prawidłową wielkość płuca w jamie opłucnowej)
	Klasyfikacje
DiseasesDB	29361
MedlinePlus	001371
MeSH	D010998

Zapalenie opłucnej (łac. pleuritis) – stan zapalny opłucnej, który rzadko występuje samoistnie na ogół towarzysząc innym chorobom.

Postacie

Suche zapalenie opłucnej (łac. pleuritis sicca) – rozpoznanie to odnosi do ograniczonego procesu, niebędącego samoistną chorobą tylko fazą wstępną wysiękowego zapalenia opłucnej albo procesem towarzyszącym mocznicy lub różnym chorobom płuc zlokalizowanym blisko opłucnej^[1].
Wysiękowe zapalenie opłucnej (łac. pleuritis exudativa) – rozpoznanie to odnosi tylko do wysięku opłucnowego powstającego w wyniku procesu zapalnego, najczęściej towarzyszy stanom zapalnym w zakresie płuc lub zlokalizowanym poza nimi.

Etiologia

Zgodnie z polskim źródłami^[2] przyczyną zapalenia opłucnej najczęściej (50-80%) jest prątek gruźlicy, jednakże według danych Zakładu Epidemiologii i Organizacji Walki z Gruźlicą Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc liczba zachorowań na pozapłucne postacie gruźlicy spadła o ponad 50%. Zgodnie z amerykańskimi źródłami^[3] przyczyną zapalenia opłucnej najczęściej jest infekcja bakteryjna lub wirusowa. U chorych z zespołem nabytego niedoboru odporności odsetek zapaleń opłucnej o etiologii gruźliczej jest wyższy niż w populacji bez infekcji wirusem HIV^[4].

Suche zapalenie opłucnej

Pacjent może skarżyć się na ból klatki piersiowej przy oddychaniu oraz suchy i bolesny kaszel. Chorzy również podają, iż leżenie na boku po stronie chorej zmniejsza dolegliwości bólowe.

Do postawienia rozpoznania suchego zapalenia opłucnej wystarczą typowe dolegliwości w wywiadzie oraz tarcie opłucnowego w badaniu fizykalnym. Spośród badań dodatkowych wykonuje się przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej celem wykluczenia obecności płynu w jamie opłucnowej, potencjalnych złamań oraz w niektórych przypadkach nacieku nowotworowego ściany klatki piersiowej^[a].

W rozpoznaniu różnicowym należy wziąć pod uwagę:

neuralgię międzyżebrową
półpaśca
nagminną pleurodynię
zespół Tietzego
naciek nowotworowy ściany klatki piersiowej
złamanie^[b]

Leczenie suchego zapalenia opłucnej, w przypadku rozpoznania choroby podstawowej, polega głównie na leczeniu tej choroby. W przeciwnym przypadku leczenie samego zapalenia opłucnej jest objawowe:

leczenie przeciwbólowe łącznie z zastosowaniem blokady w odpowiednim segmencie,
leki przeciwkaszlowe np. thiocodin.

Uwagi kliniczne

obecność bólu klatki piersiowej przy oddychaniu świadczy zawsze o zajęciu procesem chorobowym opłucnej ściennej
zmniejszanie się bólu przemawia za pojawieniem się wysięku

Lokalizacja bólu	Lokalizacja podrażnienia
ściana klatki piersiowej	opłucna ścienna
nadbrzusze	boczne partie przepony
bark, kark, mięsień czworoboczny	środkowe partie przepony

Wysiękowe zapalenie opłucnej

Początek choroby jest zwykle nagły i objawia się bólem klatki piersiowej przy oddychaniu, wysoką gorączką, potami oraz suchym kaszlem.

Badanie przedmiotowe

płytki oddech
zmniejszona ruchomość zajętej strony klatki piersiowej
osłabienie drżenia głosowego po stronie chorej
opukiwaniem po stronie chorej
- stłumienie układające się w linię Damoiseau-Ellisa
- przytłumienie przykręgosłupowo (trójkąt Garlanda)
opukiwaniem po stronie zdrowej
- stłumienie w przedłużeniu stłumienia po stronie chorej trójkąt Rauchfussa-Korányi-Grocco
osłuchiwaniem zniesienie szmeru oddechowego w miejscu stłumienia wypuku

Badania dodatkowe

przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
boczne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
boczne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w pozycji na boku
tomografia komputerowa klatki piersiowej
badanie ultrasonograficzne klatki piersiowej^[c]
nakłucie jamy opłucnowej
biopsja opłucnej ściennej
wideotorakoskopia z pobraniem wycinka z opłucnej ściennej
próba tuberkulinowa^[5]^[6]

Rozpoznanie

Rozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia płynu w jamie opłucnowej na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej. W diagnostyce różnicowej kluczową rolę odgrywa dokładny wywiad i szczegółowe badanie przedmiotowe, ponieważ w większości przypadków obraz płynu opłucnowego jest niecharakterystyczny i nie pozwala na postawienie rozpoznania. Pobranie płynu opłucnowe pozwala na wykluczenie wysięku surowiczo-włóknistego, gruźliczego czy ropnego.

Rozpoznanie różnicowe

Zobacz więcej w artykule Płyn w jamie opłucnej, w sekcji Diagnostyka różnicowa płynu w jamie opłucnowej.

Podstawowe przyczyny obecności płynu w jamie opłucnowej (90% pacjentów)^[3]:

Podstawowe przyczyny obecności wysięku w jamie opłucnowej (90% pacjentów)^[7]:

Uwagi kliniczne

W przypadku poprawy klinicznej i samoistnego ustępowania objawów nie należy wdrażać intensywnego postępowania diagnostycznego, ponieważ może to świadczyć o wirusowej etiologii.
Nakłucia jamy opłucnowej do "sucha" nie należy wykonywać za pierwszym razem, ponieważ może to utrudnić późniejszą diagnostykę^[5].
Leczenie gruźliczego zapalenie opłucnej nie różni się od leczenia gruźlicy^[4].

Zobacz więcej w artykule Gruźlica człowieka, w sekcji Leczenie.

Leczenie

Celem leczenia jest usunięcie przyczyny wysięku oraz zapobieganie rozległym płaszczyznowym zrostom, zwłaszcza przeponowych części opłucnej^[8]. Nawet w przypadkach niewielkiej ilości płynu należy go usunąć, aby zapobiec wytworzeniu masywnych zrostów^[9].

unieruchomienie w łóżku
leczenie farmakologiczne
- antybiotyki^[d]
- glikokortykosterydy^[e]
nakłucie jamy opłucnowej^[f]^[g]
leczenie miejscowe z podaniem leków do jamy opłucnowej
rehabilitacja oddechowa

Powikłania

Szczególne postacie

gruźlicze zapalenie opłucnej
wysięk surowiczo-włóknisty związany z zapaleniem płuc
ropniak opłucnej

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10: J90	Wysięk opłucnowy niesklasyfikowany gdzie indziej
ICD-10: R09.1	Zapalenie opłucnej
ICD-10: A15.6	Gruźlicze zapalenie opłucnej, potwierdzone bakteriologicznie i histologicznie
ICD-10: A16.6	Gruźlicze zapalenie opłucnej, bez wzmianki o potwierdzeniu bakteriologicznym lub histologicznym

Zobacz też

Uwagi

↑ przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej nie decyduje o rozpoznaniu i jego wykonanie nie powinno opóźniać wdrożenia właściwego leczenia
↑ złamanie żebra może wystąpić bez urazu jedynie z powodu kaszlu
↑ USG klatki piersiowej służy również wyznaczeniu miejsca wykonania nakłucia jamy opłucnowej
↑ według ogólnych zasad
↑ tylko w postaciach o ciężkim przebiegu w szybko malejących dawkach
↑ w ciężkich przypadkach zabieg nakłucia jamy opłucnowej należy powtórzyć
↑ ilość pobieranego płynu nie powinna przekroczyć 1500 ml

Przypisy

↑ Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 522. ISBN 83-85842-11-X.
↑ Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 200. ISBN 83-200-1960-5.
↑ ^a ^b Martin L. Mayse: Non-Malignant Pleural Effusions. W: Alfred P. Fishman, Jack D. Elias, Jay A. Fishman, Michael A. Grippi, Robert M. Senior, Allan I. Pack: Fishman's Pulmonary Diseases and Disorders. Wyd. 4. T. 2. McGraw-Hill Medical, 2008, s. 1487. ISBN 978-0-07-148900-3. (ang.).
↑ ^a ^b Rafał Krenke, Piotr Korczyński Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zaleniu opłucnej Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 3 s.149 dostęp 2013-03-24
↑ ^a ^b NmN. Rahman NmN., MM. Munavvar MM., Investigation of the patient with pleural effusion, „Clinical Medicine”, 9 (2), 2009, s. 174–178, DOI: 10.7861/clinmedicine.9-2-174, PMID: 19435129, PMCID: PMC4952675 [dostęp 2024-03-31] (ang.).
↑ C.W.H.C.W.H. Davies C.W.H.C.W.H. i inni, BTS guidelines for the management of pleural infection, „Thorax”, 58 (Supplement 2), 2003, ii18–ii28, DOI: 10.1136/thx.58.suppl_2.ii18 [dostęp 2024-03-31] (ang.).
↑ Krzysztof Sładek: Choroby opłucnej. W: Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik (red.). Wyd. 4. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 633. ISBN 83-7430-031-0.
↑ Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 523. ISBN 83-85842-11-X.
↑ Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 202. ISBN 83-200-1960-5.

Bibliografia

Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 200-204. ISBN 83-200-1960-5.
Martin L. Mayse: Non-Malignant Pleural Effusions. W: Alfred P. Fishman, Jack D. Elias, Jay A. Fishman, Michael A. Grippi, Robert M. Senior, Allan I. Pack: Fishman's Pulmonary Diseases and Disorders. Wyd. 4. T. 2. McGraw-Hill Medical, 2008, s. 1487-1504. ISBN 978-0-07-148900-3. (ang.).
Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 522. ISBN 83-85842-11-X.
Krzysztof Sładek: Choroby opłucnej. W: Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik (red.). Wyd. 4. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 633-642. ISBN 83-7430-031-0.
Rafał Krenke, Piotr Korczyński Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zaleniu opłucnej Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 3 s.148-155 dostęp 2013-03-24

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[rtg1-5] rzeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej nie decyduje o rozpoznaniu i jego wykonanie nie powinno opóźniać wdrożenia właściwego leczenia

[złamanie-6] złamanie żebra może wystąpić bez urazu jedynie z powodu kaszlu

[B1-7] USG klatki piersiowej służy również wyznaczeniu miejsca wykonania nakłucia jamy opłucnowej

[L1-13] według ogólnych zasad

[L2-14] tylko w postaciach o ciężkim przebiegu w szybko malejących dawkach

[L3-15] w ciężkich przypadkach zabieg nakłucia jamy opłucnowej należy powtórzyć

[L4-16] ść pobieranego płynu nie powinna przekroczyć 1500 ml

[TERAPIA1-1] Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 522. ISBN 83-85842-11-X.

[KOKOT1-2] Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 200. ISBN 83-200-1960-5.

[FISHMAN1-3] Martin L. Mayse: Non-Malignant Pleural Effusions. W: Alfred P. Fishman, Jack D. Elias, Jay A. Fishman, Michael A. Grippi, Robert M. Senior, Allan I. Pack: Fishman's Pulmonary Diseases and Disorders. Wyd. 4. T. 2. McGraw-Hill Medical, 2008, s. 1487. ISBN 978-0-07-148900-3. (ang.).

[TBC-4] Rafał Krenke, Piotr Korczyński Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zaleniu opłucnej Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 3 s.149 dostęp 2013-03-24

[PLEU-8] NmN. Rahman NmN., MM. Munavvar MM., Investigation of the patient with pleural effusion, „Clinical Medicine”, 9 (2), 2009, s. 174–178, DOI: 10.7861/clinmedicine.9-2-174, PMID: 19435129, PMCID: PMC4952675 [dostęp 2024-03-31] (ang.).

[BTS-9] C.W.H.C.W.H. Davies C.W.H.C.W.H. i inni, BTS guidelines for the management of pleural infection, „Thorax”, 58 (Supplement 2), 2003, ii18–ii28, DOI: 10.1136/thx.58.suppl_2.ii18 [dostęp 2024-03-31] (ang.).

[SZCZEKLIK1-10] Krzysztof Sładek: Choroby opłucnej. W: Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik (red.). Wyd. 4. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 633. ISBN 83-7430-031-0.

[TERAPIA2-11] Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 523. ISBN 83-85842-11-X.

[KOKOT2-12] Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 202. ISBN 83-200-1960-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[b]

[c]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[d]

[e]

[f]

[g]

Pleuritis
Radiogram pokazujący zapalenie opłucnej (strzałka A pokazuje ilość płynu w jamie opłucnowej, natomiast strzałka B prawidłową wielkość płuca w jamie opłucnowej)
Klasyfikacje
DiseasesDB	29361
MedlinePlus	001371
MeSH	D010998