Dumansız barut - Vikipedi

Dumansız barut, karabarutun aksine ateşlendiğinde önemsiz miktarda duman üreten ve ateşli silahlar ve top (silah)larda kullanılan bazı itici yakıtlara verilen addır. Dumansız barutun ilk üretildiği yıllarda "Balistit" ve "Kordit" gibi tescilli adları olmasına karşın günümüzde bu terimler pek kullanılmamaktadır.

Dumansız teriminin esası yanma ürünlerinin karabaruta nazaran çoğunlukla gaz halinde olmasıdır. Karabarut yandığında yaklaşık %55 katı yanma ürünleri (genelde potasyum karbonat, potasyum sülfat ve potasyum sülfür) üretir.^[1] İsmine rağmen, dumansız barut tamamen dumansız değildir;^[2]:44 hafif silah mühimmatından çıkan duman önemsiz olsa da, topçu ateşinden çıkan duman önemli olabilir. Bu madde nitroselüloz formülasyonlarına odaklanmaktadır. Ancak, 19. yüzyılın sonlarında, nitroselülozun avantajları ortaya çıkmadan önce, nitrat, klorat veya dikromat oksitleyicilerle çeşitli pikrat karışımlarını tanımlamak için dumansız barut terimi de kullanılmıştır.^[3]

İtici yakıt formülasyonları çeşitli enerjik ve yardımcı bileşenler içerebilir:

• İtici yakıtlar
  • Nitroselüloz, Birçok dumansız itici yakıtın enerjik bir bileşenidir^[4]:5
  • Nitrogliserin, Çift bazlı ve üç bazlı formülasyonların enerjik bir bileşenidir^[4]:5
  • Nitroguanidin, Üç bazlı formülasyonların enerjik bir bileşenidir^[4]:5
  • DINA (bis-nitroksietilnitramin; dietanolamin dinitrat, DEADN; DHE)^[4]:104
  • Fivonit (2,2,5,5-tetrametilol-siklopentanon tetranitrat, CyP)^[4]:104
  • DGN (dietilen glikol dinitrat)^[4]:221
  • Asetil selüloz^[4]:318
• Yavaşlatıcılar; yanma hızını yavaşlatmak için
  • Sentralitler (simetrik difenil üre—öncelikle dietil veya dimetil)^{[5]:317–320[6]:30}
  • Dibutil ftalat^[4]:5[6]:30
  • Dinitrotoluen (zehirli ve kanserojen)^[4]:5[6]:31
  • Akardit (asimetrik difenil üre)^[4]:221
  • orto-Tolil üretan^[4]:174
  • Polyester adipat
  • Kamfor (kullanılmıyor)^[6]:30
• Dengeleyiciler, kendiliğinden bozunmayı yavaşlatmak veya önlemek için^{[5]:307–311}
  • Difenilamin^[5]:302
  • Vazelin^[5]:296
  • Kalsiyum karbonat^[4]:5
  • Magnezyum oksit^[4]:221
  • Sodyum bikarbonat^[4]:318
  • beta-Naftol metil eter^[4]:174
  • Amil alkol (kullanılmıyor)^[5]:307
  • Anilin (kullanılmıyor)^[5]:308
• Bakır giderici katkı maddeleri, tüfek namlusu yiv ve setlerinde bakır kalıntılarının birikmesini önler
  • Kalay metali ve bileşikleri (örn., kalay dioksit)^[4]:5[6]:32
  • Bizmut metali ve bileşikleri (örn., bizmut trioksit, bizmut subkarbonat, bizmut nitrat, bizmut antimonit); bakır, ergimiş bizmut içerisinde çözülüp, kırılgan ve kolayca çıkarılabilir bir alaşım oluşturduğundan dolayı bizmut bileşikleri tercih edilir
  • Kurşun folyo ve kurşun bileşikleri, zehirliliğinden dolayı kullanımından vazgeçilmektedir^[4]:104
• Alev azaltıcılar, namlu alevinin parlaklığını azaltmak için (hepsinin dezavantajı duman üretmesidir)^{[5]:322–327}
  • Potasyum klorür^{[5]:323–327}
  • Potasyum nitrat
  • Potasyum sülfat^[4]:5[6]:32
  • Potasyum bitartarat (potasyum hidrojen tartarat) (Daha önce Fransız topçusu tarafından kullanılan şarap üretiminin bir yan ürünü)^{[5]:322–327}
• Aşınma azaltıcı katkı maddeleri, silah namlusu cidarlarının aşınmasını azaltmak için^[7]
  • Vaks
  • Talk
  • Titanyum dioksit
  • Poliüretan kaplamalar, büyük toplarda kullanılan barut keselerine uygulanır
• Diğer katkı maddeleri
  • Etil asetat, küresel barut üretimi için çözücü^[5]:296
  • Rosin, küresel barutun tane şeklini korumak için yüzey aktif maddesi
  • Grafit, statik elektrik giderici ve taneleri kaplayarak birbirine yapışmasını önleyen yağlayıcı madde^[5]:306

• Patlayıcıların patlama hızlarının listesi