Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri - Vikipedi

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Kürdistan Bölgesel Yönetimi ve Türkiye

Kürdistan Bölgesel Yönetimi
Türkiye

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri, Irak'taki özerk statüdeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki süregelen ilişkileri içerir. 2001'e kadar dalgalı bir hâl izleyen Kürdistan-Türkiye ilişkileri, bu tarihten itibaren Türkiye'nin ekonomik politikalarının değişimine bağlı olarak dış politikalarının da değişimiyle beraber iki tarafın Orta Doğu'daki ortak ekonomik menfaatlerine bağlı olarak statükoyu kırarak pozitif yönde seyretmiştir.[1]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak lideri Saddam Hüseyin'in Kuveyt'i işgâl kararı, Türkiye'nin bölgedeki dış politika tutumunu Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın Amerika Birleşik Devletleri'nin Irak'a karşı kurduğu koalisyona katılma kararına kadar ikilemde bıraktı. Muhalifler ise gerek Irak ile ticaret ve enerji ilişkilerinin bozulmasından, gerekse savaşın sonunda Türkiye'nin güney sınırında bağımsız bir Kürt devleti kurulmasına karşın çekinceleri olduklarını dile getiriyorlardı. Irak Kürdistanı'nın bağımsızlığının Güneydoğu Anadolu'da da ayrılıkçı hareketleri güçlendireceğine dair büyük çekinceler mevcuttu.[2]

Savaş sırasında milyonlarca Kürt, Türkiye'ye iltica etmek için sınırı geçti.[3] Amerika Birleşik Devletleri, Kuzey Irak'taki Kürtleri korumak adına Irak ordusunu 36. paralelin kuzeyinden uzaklaştırmak için Huzuru Temin Harekâtı'nı başlattı. Irak Kürtlerinin Amerikan destekli uçuşa yasak bölgenin kurulmasıyla anavatanlarına dönüşüyse Irak'ın kuzeyinde de facto bir Kürt özerk bölgesi yarattı.

Ahmet Davutoğlu'nun bakanlığı döneminde Türkiye, komşularıyla sorunlarını tamamen ortadan kaldırıp aktif diplomatik ve ekonomik ilişkilere girişmek adına güneydeki komşusu Irak Kürdistanı ile de ilişkilerini geliştirmeye başladı.[4]

Günümüzde her ne kadar bağımsız bir Kürdistan ihtimâline Türkiye mesafeli kalsa da Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı ve enerji projeleri başta olmak üzere Türkiye ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi, birçok alanda iyi ilişkiler sergilemektedir.[5]

Ekonomik ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki iş birliğinin geliştiği 2002 yılından itibaren iki taraf arasındaki ticaret hacmi, önceki yıllara nazaran büyük bir artışla %900 büyüdü.[5] Esasen IKBY'nin şimdiki statüsünü kazanmadan önce de 1990'lı yıllar boyunca siyasi gelişmelerden bağımsız olarak Türkiye bu bölgeyle ekonomik ilişkilerini sürdürmüştür. Güneydoğu bölge-ekonomisi için önemli katkı sağlayan sınır ticareti yasal olmayan yollar da dahil olmak üzere gittikçe artış kaydetmiştir. Türkiye'nin sınır ticaretini teşvik etmesinin nedeni hem güneydoğu ekonomisine katkı sağlamanın yanı sıra, Habur sınır kapısını kullanarak önemli gelir sağlayan Barzani'nin bu kapı aracılığıyla denetlenmesidir. Türkiye'nin IKBY ile ekonomik ilişkilerinin ne kadar fazla geliştiğini rakamlar göstermektedir. Türkiye'nin Irak'a yaptığı ihracatın yüzde 80'ni IKBY'ne gerçekleşmektedir. IKBY'deki tüketim mallarının yaklaşık yüzde 80'i Türk orjinlidir. IKBY'de on binlerce Türk vatandaşı ya işçi niteliğinde veya şirket kurarak işveren olarak çalışmaktadırlar ki bunların çoğu Türkiye Kürtlerini oluşturmaktadır. Aynı zamanda Türk ekonomisiyle önemli ölçüde entegre olan bu ilişki, güneydoğu ekonomisinin gelişmesinde de IKBY'nin önemli katkısı olmuştur. IKBY'de faaliyet gösteren şirketlerin yarısı Türk orjinli olup, çoğunlukla inşaat, enerji, ulaşım, bankacılık gibi sektörlerde yatırım yaparak faaliyetlerini sürdürmektedirler.[6] Türkiye, 2016 yılında Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki en büyük ihracat partneri olan Irak'a toplam ihracatının %5.36'sına tekabül eden 7.6 milyar $'lık ürün ihraç ederken aynı yıl içerisinde toplam ithalatının %0.4'ünü, 836 milyar $'lık ithalat ile Irak'tan temin etti.[5] Bu, Türkiye'nin Irak ile ticaretinde 6.8 milyar $'lık cari fazlaya ulaşmasını sağlayarak Irak'ı Türkiye'nin Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki en büyük ticaret partneri hâline getirdi.[7]

Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin günlük yaklaşık 600 bin varillik petrol ihracatının neredeyse tamamının Ceyhan Limanı'ndan gerçekleşmesi de iki taraf arasındaki ekonomik ilişkileri güçlendiren en önemli ekonomik etkenlerden biriyken bölge ekonomisinin temel gelir kaynaklarından bir tanesidir.[7]

Kültürel ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başta Muhteşem Yüzyıl ve Fatmagül'ün Suçu Ne? olmak üzere Türk dizileri, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde yaygın bir şekilde izlenmektedir.[8]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Turkey's eastern trading bet pays off". Financial Times. 29 Ağustos 2012. 19 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Lundgren, Åsa 2007 The Unwelcome Neighbour: Turkey’s Kurdish Policy. London: I.B. Tauris.
  3. ^ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Chronology for Sunnis in Iraq". Refworld (İngilizce). 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
  4. ^ Kirişci, K. (2011). Turkey’s ‘Demonstrative Effect’ and the Transformation of the Middle East. Insight Turkey, 13(2, Summer), 33–55.
  5. ^ a b c Ageliki, A., & Panteladis I. (2016). Eurasian Orientation and Global Trade Integration: The Case of Turkey. Eurasian Economic Review, 6(2, Summer), 275–287.
  6. ^ "Mehmet Dalar, "TÜRKİYE-IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESEL YÖNETİMİ İLİŞKİLERİ: KARŞILIKLI BAĞIMLILIK TEORİSİ BAĞLAMINDA PETROL İLİŞKİSİNE DAYALI BİR ANALİZ"" (PDF). Mehmet Dalar, "TÜRKİYE-IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESEL YÖNETİMİ İLİŞKİLERİ: KARŞILIKLI BAĞIMLILIK TEORİSİ BAĞLAMINDA PETROL İLİŞKİSİNE DAYALI BİR ANALİZ". Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Uludağ Journal of Economy and Society Cilt/Vol. XXXIV, Sayı/No. 1, 2015, pp. 47-70. 2015. 
  7. ^ a b Alex Dziadosz (26 Eylül 2017). "The Economic Case Against an Independent Kurdistan". The Atlantic. 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "The Islamic World's Culture War, Played Out on TV Soap Operas". The Atlantic. 9 Mart 2012. 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kürdistan_Bölgesel_Yönetimi-Türkiye_ilişkileri&oldid=33916001" sayfasından alınmıştır