Toni Morrison - Vikipedi

Toni Morrison
Toni Morrison (1998)
Doğum18 Şubat 1931(1931-02-18)
Ohio, ABD
Ölüm5 Ağustos 2019 (88 yaşında)
New York, ABD
MeslekRoman yazarı
VatandaşlıkAmerikan
TürAfroamerikan literatür
Önemli ödülleriNobel Edebiyat Ödülü
(1993)
Pulitzer Ödülü
1988
Etkiledikleri
Etkilendikleri
İmza

Toni Morrison (d. 18 Şubat 1931 - ö. 5 Ağustos 2019), Amerikalı Nobel ödüllü yazar.

Morrison "Afro-Amerikan" edebiyatının tanınması ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Sevgili (Beloved) adlı romanıyla 1988 yılında Pulitzer Ödülü'nü kazanan Morrison, 1993 yılında ise Nobel Edebiyat Ödülü'nü almaya hak kazanmıştır. Yazar, eserlerinde çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ırkçılık ve bu ırkçılığın yıkıcı sonuçlarını konu edinmiştir.[1]

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toni Morrison Afro-Amerikalı işçi sınıfı bir ailenin dört çocuğundan ikincisi olarak Ohio eyaletine bağlı Lorain'de dünyaya geldi.[2] Babası George Wofford on beş yaşındayken iki siyah iş adamının beyazlar tarafından linç edildiğine tanıklık etmiştir ve Morrison'a göre bu durum babasında travma yaratmıştır.[3] Linç olayından sonra George Wofford, gerek ırkçılıktan kaçmak gerek de ekonomik sebeplerden ötürü ırksal olarak iç içe geçmiş ve endüstrisi gelişmekte olan Ohio'nun Lorain bölgesine göç etmiştir. Morrison'ın annesi Ramah Wofford ise dindar bir ev hanımıdır.[4]

Morrison yaklaşık olarak iki yaşındayken, ailesi ev kirasını ödeyemediği için oturdukları ev, aile içerideyken ev sahibi tarafından ateşe verilmiştir. Morrison, ailesinin bu durum karşısında çaresiz hissetmek ya da ümitsizliğe düşmek yerine, ev sahibine gülerek tepki gösterdiklerini belirtmiştir.[5]

Morrison'ın ailesi Afro-Amerikan halk hikâyeleri, hayalet öyküleri ve Afro-Amerikan ezgileri vasıtasıyla onun Afro-Amerikan kimlik bilinci geliştirmesini sağlamıştır.[4][6] Çocukken sık sık kitap okuyan Morrison'ın en sevdiği yazarlar Jane Austen ve Leo Tolstoy'dur.[7] On iki yaşında Katolik olarak Anthony adını alan Morrison, daha sonra mahlaz olarak Toni'yi kullanmaya başlamıştır.[8]

1949'da, siyahi entelektüel çevreye katılmak amacıyla çoğunlukla Afro-Amerikalılara tahsis edilmiş olan Howard University'ye kayıt oldu.[9] Okul, ırksal olarak segrege olmuş/ayrıştırılmış restoranlar ve otobüsler ile ilk kez karşılaştığı yer olan Washinton D. C.'deydi.[3] Üniversitenin İngilizce bölümünden 1953 yılında mezun olduktan sonra masterını 1955 yılında Cornell University'de yaptı. Master tezi Virginia Woolf ve William Faulkner üzerineydi.[10] Texas Southern University'de iki yıl, Howard University'de ise yedi yıl İngilizce eğitimi verdi. Howard University'de eğitmen olarak görev yaptığı esnada Jamaikalı bir mimar olan ve 1958 yılında evleneceği Harold Morrison ile tanıştı. 1964 yılında boşandıklarında ikinci çocuklarına hamileydi.[6][11]

Boşandıktan sonra yaşamına Random House'ta editorlük yaparak devam etti [4] ve Random House'un hikâye/öykü alanında ilk kıdemli siyahi kadın editörü oldu.[12][13]

Morrison, siyah edebiyatının ana akım medyada görünür hale gelmesinde önemli rol oynadı. Üzerinde çalıştığı ilk kitaplardan biri de Nijeryalı yazarlar Wole Soyinka ve Chinua Achebe ile Güney Afrikalı oyun yazarı Athol Fugard'ın çalışmalarını içeren bir koleksiyon niteliğinde olan ve çığır açan Modern Afrika Edebiyatı (Contemporary African Literature) adlı çalışmasıdır.[4]

Eserleri arasında kölelikten 1970'lere dek Amerikalı siyahların hayatından fotoğraflar, araştırma yazıları, ilustrasyonlar ve diğer bilgilerin bir antolojisi niteliğinde olan The Black Book (1974) da yer almaktadır.[3]

Morrison yazım hayatına Howard University'de şairler ve yazarların oluşturduğu gayrıresmî bir grubun parçası olarak başladı. İlk romanı olan En Mavi Göz'de mavi gözlere sahip olmak isteyen küçük bir siyahi kızın hikâyesini anlatıyordu.[11] "En Mavi Göz" adlı kısa romanı ilk yayımlandığında Morrison otuz dokuz yaşındaydı.[13] Kitap ilk yayımlandığında pek ilgi görmese de daha sonra yazarın tanınmış romanları arasında yerini aldı.[14]

1975'te, Morrison'ın ikinci romanı olan ve iki siyah kadının arkadaşlığın anlatan "Sula", National Book Award adaylığına seçildi. Üçüncü romanı olan "Solomon'un Şarkısı" ile yazar, ulusal anlamda ün ve beğeni kazandı ve pek çok ödül aldı.[15]

Sonraki romanı "Tar Baby"de dış görünüşü konusunda takıntılı olan fashion model Jadine ve Jadine'in âşık olduğu meteliksiz bir serseri ve siyahiliğiyle barışık olan Son'un hikâyesini anlatır.

İlk oyunu Dreaming Emmett, beyaz erkekler tarafından öldürülen Emmett Till adlı siyahi genç hakkındadır.[16]

Sevgili (Beloved) Üçlemesi ve Nobel Edebiyat Ödülü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Morrison 1987'de en çok ödül alan romanı Sevgili (Beloved)'i yayımladı. Roman, köleleştirilen Afro-Amerikalı bir kadın olan Margaret Garner'ın gerçek hikâyesinden esinlenilerek yazıldı.[17] Kölelikten kaçan Garner, köle avcıları tarafından takip edilmektedir ve köleliğe geri döneceğini anladığında yakalanmadan önce iki yaşındaki kızını öldürür, fakat kendi yaşamına da son vermeden önce köle avcıları tarafından yakalanır.[18] Morrison'ın romanı Sevgili'de, ölen bebek hayalet olarak annesi ve ailesini ziyaret etmektedir.

Haftalarca best-seller olarak kalan roman, Morrison'a 1988 yılında Pulitzer ve 1993'te de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandırdı. 5 Ağustos 2019'da New York'ta 88 yaşında öldü.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Roynon, Tessa (2012). The Cambridge Introduction to Toni Morrison. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/cbo9780511782282. ISBN 9780511782282. 
  2. ^ Dreifus, Claudia (11 Eylül 1994). "CHLOE WOFFORD Talks about TONI MORRISON". The New York Times. 15 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2007. 
  3. ^ a b c Ghansah, Rachel Kaadzi (8 Nisan 2015). "The Radical Vision of Toni Morrison". The New York Times. ISSN 0362-4331. 6 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  4. ^ a b c d "How Toni Morrison Fostered a Generation of Black Writers". The New Yorker. 27 Ekim 2003. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 
  5. ^ Streitfeld, David; Streitfeld, David (8 Ekim 1993). "THE LAUREATES'S LIFE SONG". The Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  6. ^ a b "Tony Morrison". Contemporary Popular Writers. Ed. Dave Mote. Detroit: St. James Press, 1997.
  7. ^ Larson, Susan (April 11, 2007). "Awaiting Toni Morrison". The Times-Picayune. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: June 11, 2007. 
  8. ^ Brockes, Emma (13 Nisan 2012). "Toni Morrison: 'I want to feel what I feel. Even if it's not happiness'". The Guardian. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2013. 
  9. ^ Cummings, Pip (7 Ağustos 2015). "'I didn't want to come back': Toni Morrison on life, death and Desdemona". The Sydney Morning Herald (İngilizce). 13 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2017. 
  10. ^ Wofford, Chloe Ardellia (1955). Virginia Woolf's and William Faulkner's Treatment of the Alienated. 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016. 
  11. ^ a b Hoby, Hermione (25 Nisan 2015). "Toni Morrison: 'I'm writing for black people … I don't have to apologise'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 8 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  12. ^ "Toni Morrison Biography" 14 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bio.com. Retrieved October 31, 2015.
  13. ^ a b Grimes, William (8 Ekim 1993). "Toni Morrison Is '93 Winner of Nobel Prize in Literature". The New York Times. 10 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2007. 
  14. ^ Boris Kachka, "Who Is the Author of Toni Morrison?" 6 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New York, April 29, 2012.
  15. ^ Busby, Margaret, "Books: Toni Morrison: beloved and all that jazz..." 22 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Independent, October 9, 1993.
  16. ^ Arts, Margaret Croyden; Margaret Croyden Writes Frequently About The (29 Aralık 1985). "TONI MORRISON TRIES HER HAND AT PLAYWRITING". The New York Times. ISSN 0362-4331. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 
  17. ^ Rothstein, Mervyn, "Toni Morrison, In Her New Novel, Defends Women" 11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times, p. C-17, August 26, 1987. Retrieved June 20, 2016.
  18. ^ "Margaret Garner Incident (1856) | The Black Past: Remembered and Reclaimed". www.blackpast.org (İngilizce). 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Toni_Morrison&oldid=33239653" sayfasından alınmıştır