Adam Mikołaj Sieniawski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Adam Mikołaj Sieniawski
Ilustracja
Adam Mikołaj Sieniawski, portret nieznanego malarza z lat 1702-1726 (Łazienki)
Herb
Leliwa
Rodzina

Sieniawscy herbu Leliwa

Data urodzenia

ok. 1666

Data i miejsce śmierci

18 lutego 1726
Lwów

Ojciec

Mikołaj Hieronim Sieniawski

Matka

Cecylia Maria z Radziwiłłów

Żona

Elżbieta Helena Lubomirska

Dzieci

Maria Zofia

Odznaczenia
Order Orła Białego

Adam Mikołaj Sieniawski herbu Leliwa (ur. ok. 1666, zm. 18 lutego 1726 we Lwowie) – hetman polny koronny w latach 1702–1706, a następnie hetman wielki koronny 1706–1726, wojewoda bełski w latach 1692–1710, kasztelan krakowski (1710), starosta generalny ruski w latach 1684–1726[1], starosta rohatyński, lubaczowski, stryjski, starosta piaseczyński w 1723 roku[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn hetmana polnego koronnego Mikołaja Hieronima i Cecylii Marii z Radziwiłłów. Dzieckiem ciężko chorował przez jakiś czas, ojciec ofiarował w 1668 łańcuch złoty dla oo. dominikanów w Podkamieniu[3]. Jako 17 latek brał udział w bitwie pod Wiedniem (1683), dowodząc wystawioną przez swego ojca chorągwią jazdy pancernej. Przeżył wtedy ostatnie wielkie zwycięstwo militarne Rzeczypospolitej, ale także na skutek szerzącej się w polskim obozie zarazy, śmierć ukochanego ojca. Po tej osobistej stracie młodzian przeszedł pod opiekę hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego i walczył pod jego rozkazami (od 1685 już jako rotmistrz chorągwi husarskiej) w kampaniach przeciw Tatarom i Turkom w latach 1691 (mołdawska wyprawa Sobieskiego) i 1698.

W latach 1684–1686 odbył zagraniczną podróż edukacyjną[4].

Poseł na sejm 1688/1689 roku z ziemi halickiej[5].

W czasie elekcji (1696–1697) stronnik księcia Contiego. Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w 1682 i 1694 roku[6].

Po śmierci Jana III Sobieskiego był przeciwnikiem wyboru na króla elektora saskiego Augusta Wettyna. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[7]. 5 lipca 1697 roku podpisał w Warszawie obwieszczenie do poparcia wolnej elekcji, które zwoływało szlachtę na zjazd w obronie naruszonych praw Rzeczypospolitej[8]. Był uczestnikiem rokoszu łowickiego 1697 roku[9]. Później jednak, w 1698 roku pogodził się z nim i przeszedł na jego stronę. Walczył przy królu w bitwie pod Kliszowem. W roku 1702 król August II powierzył mu buławę polną. Już w rok później pacyfikował zrewoltowaną Ukrainę (powstanie pod wodzą Semena Paleja) ramię w ramię z późniejszym przeciwnikiem Józefem Potockim, następnie dowodził częścią wojsk polsko – litewsko – saskich podczas bitwy Warszawskiej 1705 roku. Po śmierci hetmana wielkiego Hieronima Augustyna Lubomirskiego, otrzymawszy po nim godność hetmana wielkiego dowodził wojskiem polskim w kampanii 1706 i lewym skrzydłem armii polsko-rosyjsko-saskiej podczas bitwy kaliskiej.

Po abdykacji Augusta II był faktycznym przywódcą konfederacji przeciw Szwedom i Stanisławowi Leszczyńskiemu. W latach 1707–1709 na jego koszt z misją dyplomatyczną w Rosji przebywał Józef Tausz. W roku 1710 Sieniawski został kasztelanem krakowskim, czyli pierwszym senatorem Rzeczypospolitej. Od tego czasu związany był z Rosją. Był uczestnikiem Walnej Rady Warszawskiej 1710 roku[10]. W okresie konfederacji tarnogrodzkiej był więziony przez konfederatów.

Po zawarciu pokoju w Altranstädt myślał o koronie dla siebie przy pomocy Piotra Wielkiego; zaprzedany zwolennik Rosji. Za jego hetmaństwa została zmniejszona polska armia przez ograniczenie liczby wojska[11], nastąpiło też uszczuplenie władzy hetmańskiej (sejm niemy 1717). Przez żonę Elżbietę z Lubomirskich, głośną polityczkę, sympatyzował z dworem francuskim. W 1717 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[12]. Z jego zapisu testamentowego w latach 1733–1734 została zbudowana dzwonnica przy kościele św. Andrzeja i klasztorze Bernardynów we Lwowie[13].

Pozostawił córkę Marię Zofię – chrześnicę cara Piotra Wielkiego, żonę Stanisława Ernesta Denhoffa, a później księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego.

Odznaczony Orderem Orła Białego[14].

Portrety

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Urzędnicy województwa ruskiego XIV-XVIII wieku. (Ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy. Oprac. Kazimierz Przyboś. 1987, s. 153.
  2. w tym roku uzyskał dożywocie na starostwie piaseczyńskim wraz z Elżbietą Lubomirską, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795, Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 291.
  3. Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol : drukarnia J. Pawłowskiego 1870, s. 92.
  4. Anna Markiewicz. Podróż edukacyjna Adama Mikołaja Sieniawskiego na zachód Europy (1684–1686) [w:] Prace Historyczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006, Nr 133, s. 43-54.
  5. Robert Kołodziej, "Ostatni wolności naszej klejnot". Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 552.
  6. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXX.
  7. Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
  8. Obwieszczenie do poparcia wolney elekcyey roku Pańskiego tysiącznego sześćsetnego dziewięćdziesiątego siodmego. [Inc.:] Actum in castro Ravensi sub interregno feria quinta post festum sanctae Margarethae [...] proxima anno Domini millesimo sexcentesimo nonagesimo septimo. [b.n.s]
  9. Relatia zjazdu pod Łowiczem, JchMćiow PP. Rokoszowych, zá Vniwersałem I. O. Xćiá I. Mći Kardynáłá, Primasa Regni conwocowánych do Zgody. [kurs.:] Pro Die 18. Februarij. 1698, b.n.s.
  10. Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 99.
  11. Do 18 tysięcy porcji, co oznaczało dwukrotnie mniejszą liczbę wojska, gdyż stanowiska dowódców pochłaniały połowę wydatków.
  12. Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 149.
  13. Andrzej Betlej, Kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła i klasztor OO. Bernardynów [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków 2012, cz. I, t. 20, s. 19-20. seria: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.
  14. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 144.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]