Pismo tajskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pismo tajskie, alfabet tajski (taj. อักษรไทย àksŏn thai) – alfabet sylabiczny używany do zapisu głównie języka tajskiego. Posiada 44 znaki spółgłoskowe, 14 podstawowych znaków samogłoskowych oraz 4 znaki do oznaczania tonów.

Alfabet tajski wywodzi się pośrednio od starożytnego indyjskiego pisma brahmi, poprzez jego późniejszą południowoindyjską odmianę, zwaną vatteluttu.

W swojej strukturze pismo tajskie stanowi odmianę indyjskiego alfabetu sylabicznego, w którym podstawowym elementem jest sylaba, rozumiana jako spółgłoska wraz z niezapisywaną samogłoską „a” lub „o”. Inne samogłoski zapisywane są za pomocą pomocniczych znaków umieszczanych nad, pod, z lewej strony, z prawej strony lub z obu stron tej spółgłoski. Jak we wszystkich współczesnych alfabetach pochodzenia indyjskiego, kierunek pisania od strony lewej do prawej. Nie ma dużych i małych liter. Poszczególne wyrazy nie są oddzielane spacją.

Spółgłoski podzielone są na trzy klasy: – niskie (เสียงต่ำ siang tam), średnie (เสียงกลาง siang klang) i wysokie (เสียงสูง siang sung), określające ton na którym mają być wymawiane. Nazwy liter nawiązują do wyrazów, które się na daną literę zaczynają.

* „อ” – litera oznaczająca „niemą spółgłoskę” w wyrazach zaczynających się od samogłoski.

Znaki oznaczające samogłoski nie są samodzielne, zaznaczane są zawsze w odniesieniu do spółgłoski.

* Półsamogłoski lub dyftongi zapisywane za pomocą znaków spólgłoskowych.

** Rzadko używane (około 20 wyrazów)

Pismo tajskie posiada również możliwość zapisu jednego z pięciu tonów języka tajskiego (niski, średni, wysoki, rosnący i opadający), z jakimi sylaba powinna być wymawiana. Sposób odczytu tonu sylaby zależy od klasy spółgłoski rozpoczynającej sylabę (klasa wysoka, średnia i niska), rodzaju sylaby (otwarta luba zamknięta), znaku tonu oraz obecności dodatkowych liter modyfikujących.

Jeśli sylaba zakończona jest na samogłoskę długą, dyftong, spółgłoskę -m, -n, -ŋ, -w lub -y, sylaba jest sylabą otwartą. W tradycyjnej gramatyce tajskiej jest nazywana również sylabą „żywą” (คำเป็น, kham pen). W przeciwnym wypadku (samogłoska krótka, -p, -t, lub -k) mówimy o sylabie zamkniętej, „martwej” (คำตาย, kham taay).

W piśmie tajskim występują cztery znaki modyfikujące sposób wymowy tonu:

Dwa ostatnie znaki, występujące wyłącznie ze spółgłoskami średniej klasy, oznaczają zawsze ten sam ton: mái trii – ton wysoki, mái chàttawaa – ton rosnący. Przykłady: โต๊ะ [tó] drzwi, เดี๋ยว [dĭao] chwila, moment. W przypadku pozostałych dwu znaków, ton sylaby jest zależny od klasy spółgłoski oraz rodzaju sylaby:

Dwa znaki pisma tajskiego mogą występować jako litery modyfikujące – są to ห oraz อ. Nie są one wymawiane, a ich rolą jest zmiana klasy następującej po nich spółgłoski:

ห (ห นำ hǒo nam) – zmienia następną spółgłoskę na klasę wysoką. Przykłady – ไม่ [mâi] nie > ไหม่ [mài] nowy, ลวง [luang] oszukiwać, zwodzić > หลวง [lǔang] państwowy, królewski. Znak ten występuje wyłącznie przed spółgłoskami klasy niskiej, niemających swoich odpowiedników w klasie wysokiej (ง, ญ, น, ม, ย, ร, ล, ว).

อ (อ นำ ʼɔɔ nam) – zmienia następną spółgłoskę na klasę średnią. Występuje wyłącznie w czterech słowach: อย่า yàa „nie...! (zakaz)”, อยู่ yùu „znajdować się”, อย่าง yàaŋ „rodzaj; tak jak” oraz อย่าก yàak „chcieć”.

• DavidD. Smyth DavidD., Thai, wyd. [New ed.], London: Teach Yourself, 2003, ISBN 0-340-86857-0, OCLC 56441950 . Brak numerów stron w książce
• Benjawan PoomsanB.P. Becker Benjawan PoomsanB.P., Thai for Beginners, Berkeley, Calif.: Paiboon Pub, 1995, ISBN 1-887521-00-3, OCLC 34580567 . Brak numerów stron w książce

• Thai Consonants and Their Transcription
• Thai Vowels, Diphthongs, and Their Transcription
• Alfabet tajski na portalu Omniglot
• Nauka pisma – film