Charles Sanders Peirce – Wikipedia, wolna encyklopedia

Charles Sanders Peirce

Data i miejsce urodzenia	10 września 1839 Cambridge, Massachusetts
Data i miejsce śmierci	19 kwietnia 1914 Milford, Pensylwania
Rodzice	Sarah Hunt Mills i Benjamin Peirce
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Charles Sanders Peirce (ur. 10 września 1839^[1], zm. 19 kwietnia 1914) – amerykański naukowiec, filozof, twórca (obok Williama Jamesa) kierunku filozoficznego zwanego pragmatyzmem. Autor ważnych prac poświęconych metodzie nauki oraz logice relacji. Wszechstronny geniusz, który wniósł wiele do matematyki, filozofii, chemii, geodezji, psychologii i statystyki^[2]. Jego ojcem był matematyk Benjamin Peirce.

Ukończył studia na Uniwersytecie Harvarda, uzyskując stopień MSc (chemia) w 1863 roku. Początkowo był wykładowcą logiki w Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa (Wydział Matematyki)^[3]. Wykonywał badania naukowe w wielu rozmaitych dziedzinach. Został członkiem National Academy of Sciences w 1877 roku. Kilka lat później (1884) uczelnia podjęła decyzję o zerwaniu kontraktu z powodów obyczajowych (niewierność małżeńska)^[2]. Po zwolnieniu z uczelni żył w nędzy jako zapomniany człowiek (pracował m.in. jako urzędnik). Za życia nie znalazł wydawcy dla swego dwunastotomowego dzieła poświęconego pragmatyzmowi.

Jest autorem słowa „pragmatyzm” i głównych koncepcji tego nurtu, które spopularyzował jego przyjaciel, William James. Został jednym z twórców semiologii.

Pozornie relatywistyczna zasada pragmatyzmu nie była tak odbierana przez Peirce’a, który nie miał w sobie nic z relatywisty. Definiował dobro jako „sumę wszystkich naszych działań, wynikających z naszego wyobrażenia o nim”. W „Pragmatyzmie” rozszerzył to rozumowanie nawet na pojęcie Boga. Pisał, że „jeśli hipoteza Boga działa satysfakcjonująco w najszerszym sensie tego słowa, to jest ona prawdziwa.” Wierzył, że nauka jest jedna i prawdziwa, i naukowcy stale się przybliżają do odkrycia praw uniwersalnych.

Triadyczny schemat Peirce'a naciska na dyskursywne i zbiorowe doświadczenia wytwarzania wiedzy, również z pozostałością scjentyzmu daje do zrozumienia, że poznanie – ponowne odkrycie pragmatyzmu w komunikacji może skłaniać do myślenia o „semiotyce społecznej” – polega na przywracaniu tego^[4].

• Binegacja (funkcja Peirce’a) ; (ang.) Logical NOR, (ros.) Стрелка Пирса
• Prawo Peirce’a
• Biosemiotyka(inne języki)
• Semiotyczna teoria Peirce’a(inne języki)

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Charles Sanders Peirce w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)

Polskojęzyczne

• Piotr Konderak (UMCS), Logika i semiotyka; Wykład III: Znak jest Triadą (Charles Sanders Peirce)
• Konrad Chmielecki, Semiologia w teorii komunikacji > Teoria znaku Peirce'a (ppt)
• Charles Sanders Peirce (tłumaczenie: Ryszard Mirek, Andrzej Nowak), Wybór pism semiotycznych wyd. Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa 1997
• Lech Kaczmarczyk, Ciągłość znaku a racjonalność podmiotu. Czynnościowy kontekst myślenia w semiotyce Peirce'a w: „Preteksty”, czasopismo studentów Instytutu Filozofii UAM, Poznań 2012

Anglojęzyczne

• Peirce, Charles Sanders (1839–1914) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].

Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-28]:

• RobertR. Burch RobertR., Charles Sanders Peirce, 12 listopada 2014 .
• AlbertA. Atkin AlbertA., Peirce's Theory of Signs, 15 listopada 2010 . (Teoria znaków Peirce'a)
• Sun-JooS.J. Shin Sun-JooS.J., EricE. Hammer EricE., Peirce's Deductive Logic, 9 sierpnia 2013 . (Logika dedukcyjna Peirce'a)

Artykuły na Internet Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-06-27]:

• AlbertA. Atkin AlbertA., Charles Sanders Peirce .
• FrancescoF. Belucci FrancescoF., Ahti-VeikkoA.V. Pietarinen Ahti-VeikkoA.V., Charles Sanders Peirce: Logic .
• AlbertA. Atkin AlbertA., Charles Sanders Peirce: Pragmatism .