Cuprówka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Cuprówka
Ilustracja
Grzbiet Cuprówki, widok spod Sałasza Zachodniego
Państwo

 Polska

Pasmo

Beskid Wyspowy, Karpaty

Wysokość

753[1] m n.p.m.

Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Cuprówka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Cuprówka”
Ziemia49°44′00,0″N 20°29′35,4″E/49,733333 20,493167

Cuprówka – szczyt w kilkuwierzchołkowym, bocznym grzbiecie odbiegającym na północ od Sałasza Wschodniego (909 m) w Paśmie Łososińskim. Według mapy Compassu jest to najwyższy (753 m) szczyt w tym grzbiecie, położony tuż po północnej stronie przełęczy Oślak oddzielającej go od Sałasza[2]. Z kolei według opisu przewodnika z 2013, monografii Michała Łuczewskiego, tablicy IPN i miejscowej ludności Cuprówka to szczyt w bezpośrednim pobliżu osiedla „Dąbki” i kapliczki upamiętniającej AK, miejsca corocznych uroczystości[3][4][5], czyli ostatni, najbardziej na północ położony szczyt tego grzbietu. Ma wysokość 704 m i współrzędne 49°44′23″N 20°30′04″E/49,739722 20,501111[6]

Położenie

[edytuj | edytuj kod]
Kapliczka – upamiętnienie Armii Krajowej, z 1985 – na Cuprówce; fundator: kpr. Michał „Mira” Rogalski (porównaj: Oddział Partyzancki AK „Wilk”)

Grzbiet Cuprówki oddziela od siebie doliny dwóch potoków: Jaworzańskiego (po zachodniej stronie grzbietu) i Żmiączki (po wschodniej stronie). W dolinach tych potoków położone są dwie miejscowości gminy Laskowa: Jaworzna i Żmiąca. Grzbiet Cuprówki jest porośnięty lasem, ale znajdują się na nim polany, a pola uprawne i zabudowania Jaworznej i Żmiącej w wielu miejscach od doliny potoków wysoko wcinają się w jego stoki (niektóre pod sam wierzch). Na przełęczy Oślak, wg mapy Compassu, znajduje się osiedle o tej samej nazwie[2].

Przez Cuprówkę nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny. Można ją jednak zwiedzić mało oznakowanymi drogami i ścieżkami (np. ze szlaku turystycznego na Jaworz i Sałasze – poniżej godziny drogą z polany nieopodal Sałasza Wschodniego później na północny wschód – około 2km w linii prostej). Jest doskonale widoczna z czarnego szlaku z Laskowej przez Korab na Sałasz.

Budynki fundacji

[edytuj | edytuj kod]

We wsi Żmiąca tuż pod szczytem (na płn.-wsch.) Cuprówki, działa filia ośrodka opiekuńczo-wychowawczego i adopcyjnego jezuickiej (polsko-niemieckiej) Fundacji Dzieło Pomocy Dzieciom (imienia ważnego bohatera niemieckiego antyhitlerowskiego ruchu oporu – Ruperta Mayera) prowadzącego działalność opiekuńczo-wychowawczą i rekreacyjną wśród dzieci z domów dziecka, pogotowi rodzinnych, rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, a także z rodzin patologicznych, ubogich i zaniedbanych[7].

Przekazy historyczne, upamiętnienie Armii Krajowej

[edytuj | edytuj kod]

W okresie II wojny światowej, w okolicznych lasach działał polski ruch oporu: jedno z najbezpieczniejszych miejsc lokalnego tajnego nauczania mieściło się na płn.-wsch. stokach Cuprówki – „na Dąbkach” (uczył tu m.in. Władysław „Dunarowski” Dudek). Lokalną komendę mieli tu także partyzanci. (zgrupowanie liczyło około 160 żołnierzy w tym 30 lokalnych)[4][3]. Według przekazów historycznych, już od 1944 hitlerowscy żołnierze niemieccy nie kontrolowali okolicznych wsi z powodu uciążliwych starć z oddziałami partyzanckimi (zobacz też: Akcja „Burza” w Okręgu Kraków AK, „Powstanie krakowskie” z 1944). Tutejsi partyzanci AK dowodzeni m.in. przez – wówczas uciekiniera ze wschodu (po wojnie w USA) – kpr. Michała Rogalskiego ps. „Mira” (porównaj: Oddział Partyzancki AK „Wilk”), rozbili kolaborantów w Ujanowicach, Łososinie Dolnej i Łososinie Górnej. W niektórych z tych starć brały też udział B.Ch.[8] Michał Rogalski jest fundatorem kapliczki – upamiętnienia AK (z 1985) postawionego na Cuprówce. Od 1986 co roku, w niedzielę przed 15 sierpnia (Święto Wojska Polskiego) odbywają się tu uroczyste msze św. w intencjach patriotycznych z udziałem m.in. przedstawicieli centralnych władz państwowych[9].

Powojenne losy partyzantów, szczególnie w Małopolsce, potoczyły się różnie. Część usiłowała zgodnie z rozkazem KG AK współdziałać z Armią Czerwoną i występowała w roli jej sojusznika (m.in. za artykułem: Akcja „Burza”), część, tzw. żołnierze niezłomni lub wyklęci, widzieli szanse na odbudowę niezależnego państwa polskiego i pozostali w ostrej kontrowersji do nowej władzy[4].

Widok na Cuprówkę

[edytuj | edytuj kod]
Widok m.in. na Cuprówkę ze stoków Korabia
Widok m.in. na Cuprówkę ze stoków Korabia

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wysokość i współrzędne według mapy Compass.
  2. a b Beskid Wyspowy 1:50 000. Mapa turystyczna, Kraków: Compass, 2006, ISBN 83-89165-86-4.
  3. a b Robert Zelek, Michał Zelek, Przewodnik szlakiem tajnego nauczania. Strzeszyce – Żmiąca – Jaworzna – Ujanowice – Sechna – Krosna, Ujanowice: Brzeska Oficyna Wydawnicza, 2013, s. 42–43.
  4. a b c Michał Łuczewski, Odwieczny naród, Toruń: WNUMK, 2012.
  5. „Szlakami podziemia antykomunistycznego w okolicach Żmiącej” (Tablica IPN na Cuprówce). Marcin Krzek-Lubowiecki, Roksana Szczypta-Szczęch, konsultacja Dawid Golik
  6. Google Maps: Kapliczka partyzantów na Cuprówce
  7. Dzieło Pomocy Dzieciom Fundacja Ruperta Mayera [online].
  8. Z.T. Wierzbicki, Żmiąca w pół wieku później, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 129–131.
  9. Stefan Hutek, Walenty Rusin, Polska potrzebuje dziś ludzi prawdy [online] [dostęp 2012-08-13].