Fort IXa w Poznaniu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Fort IXa
Zwischenwerk 9a

nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1][2]
Koszary szyjowe Fortu IXa
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	ulicy 28 Czerwca 1956 r.[1] ob. 60 ark. 20 dz. 1/4[3]
Typ budynku	fort
Architekt	Komitet Inżynieryjny Głównego Inspektoratu Twierdz
Rozpoczęcie budowy	1877
Ukończenie budowy	1881
Ważniejsze przebudowy	lata 40. XX wieku
Właściciel	Miasto Poznań[3]
Plan budynku
Położenie na mapie Polski Fort IXa Zwischenwerk 9a
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Fort IXa Zwischenwerk 9a
Położenie na mapie Poznania Fort IXa Zwischenwerk 9a
52°21′52″N 16°54′08″E/52,364444 16,902222
Multimedia w Wikimedia Commons

Fort IXa (Witzleben, Wincentego Aksamitowskiego) (oryg. Zwischenwerk IXa) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Dębcu przy ulicy 28 Czerwca 1956 r.^[1].

Zbudowany został w latach 1877–1881, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej^[4]. Jest to jedyny zachowany fort pośredni starego typu. Fort otrzymał nazwę Witzleben (do 1902 r. nazwę tę nosił Nadszaniec II Witzleben). W 1931 r. zmieniono patronów na polskich, Fort IXa otrzymał imię pułkownika Wincentego Aksamitowskiego^[a].

15 kwietnia 1919 r. fort IXa (wraz z IX) został przeznaczony dla podoficerskiej szkoły piechoty^[5].

Podczas bitwy o Poznań, 26 stycznia 1945 r. po godzinie 18, fort i Lasek Dębiecki został ostrzelany ogniem artyleryjskim^[6]. Dzięki temu Niemcy broniący linii kolejowej uciekli, a bataliony 226 i 240 pułku wdarły się na tereny wokół fortu^[7]; 240 pułk oskrzydlił fort i późnym wieczorem próbował się dostać do wnętrza^[6][8]. Nie udała się próba wejścia do fortu przez wysadzenie pancernych włazów. Saperzy wrzucili do kominów wentylacyjnych łatwopalną mieszankę i zapalili ją granatami ręcznymi. Załoga fortu ewakuowała się w panice. Część żołnierzy niemieckich uciekła, do niewoli zabrano 200^[8][9].

Od 2007 r. fort wynajmuje firma organizująca w nim gry paintballowe^[10].

Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[11].

Obiekt znajduje się w sąsiedztwie Zespołu Szkół Licealno-Technicznych oraz osiedli mieszkaniowych. Przy forcie, na zachodzie, linia kolejowa Poznań – Wrocław, w pobliżu przystanek Poznań Dębiec. Dojazd do fortu drogą forteczną (ul. 28 Czerwca 1956 r.) i drogą rokadową (ul. Czechosłowacka); układ dróg wskazuje na planowaną przeprawę promową lub most pontonowy przez Wartę jako alternatywę dla mostu kolejowego na Starołęce^[12].

Fort jest zbliżony układem do zbudowanego w podobnym okresie Fortu IVa, różnicę stanowią dwie kaponiery czołowe, które zostały zamienione stronami^[13]. Wewnątrz fortu znajduje się jedyna zachowana forteczna ręczna pompa wodna^[14].

Po 1892 r. zainstalowano dwa stanowiska obserwacyjne W.T.90^[15]. Obiekt został przebudowany na początku lat czterdziestych XX wieku, spowodowane to było modernizacją trasy kolejowej Poznań-Wrocław^[14]. Rozebrano wtedy prawy bark fortu wraz z kaponierą, a zamiast oryginalnej fosy postawiono prowizoryczne ogrodzenie^[14].

• Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 232-243.
• Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
• Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.

• Zdjęcia fortu. twierdzapoznan.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].