Warta – Wikipedia, wolna encyklopedia

Warta
	; Warta niedaleko Wronek
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
	Rzeka
Długość	808,2 km
Powierzchnia zlewni	54 529 km²
Średni przepływ	195 m³/s przy ujściu
	Źródło
Miejsce	Zawiercie-Kromołów
Wysokość	380 m n.p.m.
Współrzędne	50°29′26,5″N 19°29′23,6″E/50,490700 19,489900
	Ujście
Recypient	Odra
Miejsce	Kostrzyn nad Odrą
Wysokość	12 m n.p.m.
Współrzędne	52°35′55″N 14°36′37″E/52,598611 14,610278
	Mapa
	; Warta w dorzeczu Odry
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Źródło Warty w Zawierciu poniżej kaplicy św. Jana Nepomucena

Warta – trzecia pod względem długości rzeka Polski, druga w pełni w jej granicach; główny, prawy dopływ Odry.

Przebieg rzeki

Odcinek górny

Źródła Warty znajdują się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w Kromołowie (w kaplicy św. Jana Nepomucena), dawnym mieście, obecnie przyłączonym do Zawiercia. Płynie tektonicznym Obniżeniem Górnej Warty wzdłuż krawędzi Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W Częstochowie rzeka zmienia kierunek biegu na wschodni, by za miastem spotkać się z Wyżyną Wieluńską (miejsce styku z Wyżyną Częstochowską), przełamując się przez nią głęboką na 70 m dolinę – jest to Mirowski Przełom Warty. Pokonawszy go, łagodnie skręca na północ, a w okolicach Radomska na zachód. Następnie ponownie przełamuje się przez Wyżynę Wieluńską poprzez Działoszyński Przełom Warty, by nieco dalej przełamać się przez nią po raz trzeci, pokonując rozległy Łuk Załęczański i zawracając na krótko bieg o 180 stopni (na wschód). Pomiędzy miastami Warta i Skęczniew tworzy zbiornik wodny Jeziorsko. Opuszczając ostatecznie wyżynę, obiera kierunek północny, niezmienny do wysokości miasta Koło, gdzie skręca na zachód, mija Konin i wpływa w Pradolinę Warciańsko-Odrzańską, tym samym kończąc swój górny bieg^{[potrzebny przypis]}.

Odcinek środkowy

W pobliżu Śremu Warta wpływa w Poznański Przełom Warty. Po przepłynięciu przez Poznań, rzeka natrafia w okolicy Obornik na przeszkodę w postaci wyższego obszaru Pojezierza Południowopomorskiego i ponownie zmienia kierunek na zachodni wpływając w Pradolinę Toruńsko-Eberswaldzką.

Odcinek dolny

Na początku dolnego biegu rzeki, w miejscowości Santok, do Warty uchodzi jej największy dopływ – Noteć. Po przepłynięciu przez Gorzów Wielkopolski Warta wpływa w obszar, na którym został utworzony Park Narodowy Ujście Warty, po czym w Kostrzynie nad Odrą, przy granicy z Niemcami, w północno-wschodniej części miasta uchodzi do Odry.

Zbiorniki na Warcie

Warta w sieci międzynarodowych dróg wodnych

Osobny artykuł: Śródlądowe drogi wodne.

Warta Dolna (68,2 km, od Santoka do ujścia do Odry) jest elementem międzynarodowej drogi wodnej E70, ustalonej w 1996 r. w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)^[2].

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych^[3], Warta ma następujące klasy żeglowne:

kl. Ia – od Kanału Ślesińskiego do miejscowości Luboń,
kl. Ib – od miejscowości Luboń do ujścia rzeki Noteci,
kl. II – od ujścia rzeki Noteci do ujścia do rzeki Odry

Dorzecze Warty

Dopływy w kolejności od źródeł

Nazwa rzeki	Dopływ	Źródło	Ujście	Długość (km)	Pow. zlewni (km²)
Stradomka	L	Herby	Częstochowa	19,5	256,8
Radomka	P	Blok Dobryszyce	Bobry	15,0	51,4
Liswarta	L	Mzyki	Kule	93,0	1558
Oleśnica	L	Wieluń	Niechmirów	37,8	608
Widawka	P	Wzgórza Radomszczańskie gm. Kodrąb	Jeziorko	95,8	2385
Żeglina	L	Złoczew	Sieradz	30,0
Pichna	P	Zduńska Wola	zb. Jeziorsko (2 niezależne koryta)	28,8
Ner	P	Łódź	Majdany	134,0	1866
Rgielewka	P	Józefowo	Powiercie	35,0
Kiełbaska	L	Żdżenice	Koło	45,0	490,9
Powa	L	Smaszew	Rumin	44,2	369,5
Warcica	P	Koło	Pogorzałki	20,5
Czarna Struga	L	Żelazków	Zagórów	52,0
Meszna	P	jez. Powidzkie	Policko	37,0	705
Wrześnica	P	Gniezno	Samarzewo	49,0	355
Prosna	L	Wolęcin	Modlica	216,8	4924,7
Lutynia	L	Korytnica	Orzechowo	60,0
Moskawa	P	Józefowo	Jaszkowo	56,4	620,8
Samica Stęszewska	L	Grzebienisko	Rogalinek	37,8	182,7
Wirynka	L	Palędzie	Łęczyca	17,0
Kopel^[4]	P	między miejscowościami Sokolniki Gwiazdowskie a Puszczykowo-Zaborze	Czapury	34,0	388
Strumień Junikowski	L	Ławica	Luboń	11,7	48,4
Bogdanka	L	jez. Strzeszyńskie	Poznań	9,0
Cybina	P	Iwno	Poznań	41,0	213
Główna	P	Lednica	Poznań	45,6	247
Trojanka	P	Puszcza Zielonka	Mściszewo	20,0	147,6
Wełna	P	Osiniec	Oborniki	118,0	2621
Samica Obornicka	L	jez. Kierskie	Kiszewo	36,5	224,1
Sama	L	Batorowo	Obrzycko	44,2	448,4
Oszczynica	L	jez. Lubocześnickie	Sieraków	37,5	293,7
Obra	L	Stara Obra	Skwierzyna	254,0	4022
Noteć	P	Szczecin	Santok	391,3	17300
Kłodawka	P	jez. Karskie Wielkie	Gorzów Wielkopolski	27,3
Witna	P	jez. Wielkie, okolice Witnicy	Białczyk	15,0
Postomia	L	jez. Postomsko	Kostrzyn nad Odrą	67,0	425

Urbanizacja

Miasta położone nad Wartą

Pozostałe informacje

odległość od źródeł Warty do spotkania z Odrą jest większa niż Odry od jej źródeł do tego samego miejsca.
jest drugą rzeką wymienianą w hymnie Polski:

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę

pod Gorzowem Wlkp. z Wartą krzyżują się rurociągi „Przyjaźń” oraz „Baltic Pipe”^[5].
nazwa miasta, w którym Warta ma swoje źródła – Zawiercie wzięła się właśnie od nazwy rzeki i określenia „za Wartą”.

Zobacz też

Warta w Uniejowie

Przypisy

↑ ^a ^b Informacje o regionie wodnym Warty. [dostęp 2009-05-08].
↑ https://web.archive.org/web/20160305173809/http://bip.transport.gov.pl/pl/bip/raporty_i_analizy/transport_morski/analiza_potrzeb/px_analiza_potrzeb_inwestycyjnych....pdf Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródladowej na rzece Odrze w latach 2007–2013. Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Sródladowej i Gospodarki Wodnej. Szczecin 2006, s. 25.
↑ Dz. U. z 2002 r. Nr 77, poz. 695. [online]
↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 119, ISBN 83-239-9607-5 .
↑ Najdłuższy przewiert Baltic Pipe jest tuż pod Gorzowem [online], www.gorzow24.pl, 9 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-09] (pol.).

Linki zewnętrzne

Opis drogi wodnej Warty. kanaly.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-26)].
Liberwarde, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 203 .
Warta, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 102 .
Warta – seria „Z nurtem łódzkich rzek” – film krajoznawczy w serwisie YouTube, Grupa GoodEye
Rzeka Warta na Portalu Turystyki Aktywnej Ziemi Wieluńskiej
Archiwalne widoki i publikacje o rzece w bibliotece Polona
Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska – Poznań z pokładu” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa

[rzgw-1] Informacje o regionie wodnym Warty. [dostęp 2009-05-08].

[2] ttps://web.archive.org/web/20160305173809/http://bip.transport.gov.pl/pl/bip/raporty_i_analizy/transport_morski/analiza_potrzeb/px_analiza_potrzeb_inwestycyjnych....pdf Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródladowej na rzece Odrze w latach 2007–2013. Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Sródladowej i Gospodarki Wodnej. Szczecin 2006, s. 25.

[3] Dz. U. z 2002 r. Nr 77, poz. 695. [online]

[4] Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 119, ISBN 83-239-9607-5 .

[5] Najdłuższy przewiert Baltic Pipe jest tuż pod Gorzowem [online], www.gorzow24.pl, 9 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-09] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Rzeki, potoki i cieki	Warta Babinka Bogdanka Ceglanka Chartynia Cybina Czapnica Darzynka Dworski Rów Głuszynka Główna Głuszec Golęcinka Górczynka Junikowski Strumień Kaczeniec Kotówka Krzesinka Krzyżanka Leśny Potok Ławica Łężynka Michałówka Obrzyca Piaśnica Pietrzynka Plewianka Pokrzywka Polny Rów Potok Umultowski Przeźmierka Rów Marlewski Rów Minikowski Rów Obrzycki Rów Strzeszyński Rów Złotnicki Różany Potok Samica Kierska Seganka Skórzyna Spławka Starynka Struga Strzeszyński Strumień Szklarka Świątnica Wierzbak Wirynka Zielinka Żegrzynka Struga Karmelicka (nieistniejąca) Potok Naramowicki (nieistniejący) Strumień Świętojański (nieistniejący)
Jeziora	Jezioro Kierskie Jezioro Strzeszyńskie Jezioro Rusałka Jezioro Maltańskie Jezioro Umultowskie
Stawy i glinianki	Szachty Staw Baczkowski Głęboki Dół Staw Kachlarski Karpętaj Staw Rozlany Stara Baba Staw Świerczewo Kajka Stawy Strzeszyńskie Stawy Sołackie Staw Antoninek Staw Browarny Staw Olszak Staw Młyński (Naramowice) Staw Młyński (Antoninek) Stawy przy Kampusie UAM Morasko Zimna Woda Czapnica Ślum (nieistniejący)
Obiekty inżynieryjne	Jaz Maltański Łazienki rzeczne w Poznaniu Port rzeczny w Poznaniu Stare koryto Warty Stara Rzeka (koryto Warty) Śluza Katedralna Śluza Cybińska Tama Berdychowska Wielka Śluza