Friedrich Krupp (przedsiębiorstwo) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł od 2010-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Friedrich Krupp AG

Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Nadrenia Północna-Westfalia
Siedziba	Essen
Adres	Thyssenkrupp Allee 1 45143 Essen
Data założenia	1811
Data likwidacji	1999 (połączenie z koncernem Thyssen AG
Forma prawna	Aktiengesellschaft (AG)
Położenie na mapie Niemiec Friedrich Krupp AG
Położenie na mapie Nadrenii Północnej-Westfalii Friedrich Krupp AG
51°27′36″N 6°59′20″E/51,460000 6,988889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Friedrich Krupp AG – niemiecki koncern stalowy założony w 1903 jako spółka akcyjna, będący kontynuacją przedsiębiorstwa, które w 1811 założył Friedrich Krupp. Siedziba przedsiębiorstwa znajdowała się w Essen. Przedsiębiorstwo zajmowało się wydobyciem rudy żelaza, produkcją i obróbką stali, systemów transportowych, elektroniki, maszyn przemysłowych oraz uzbrojenia i amunicji. W 1999 roku połączyło się z Thyssen AG, tworząc spółkę ThyssenKrupp AG.

Od 1811 r. przedsiębiorstwo funkcjonowało jako odlewnia stali. W związku ze zmianami w przemyśle zapoczątkowanymi przez rewolucję przemysłową, a w szczególności w latach 1814–1825 kiedy wynaleziono parowóz i nowy środek transportu, kolej – powstał ogromny popyt na wyroby stosowane w przemyśle kolejowym. Alfred Krupp, syn założyciela, zainwestował w nowe technologie przemysłowego odlewu stali i przed 1840 uczynił firmę znaczącym producentem lokomotyw i materiałów dla kolei (np. szyn i zwrotnic). Krupp inwestował także w najnowsze technologie wytopu stali, m.in. za pomocą wysokotemperaturowych pieców fluidyzacyjnych i konwertorowego procesu Bessemera (wytop stali z surówki o niskiej zawartości siarki i fosforu). Jednocześnie kontynuowano proces przejmowania kopalń w Niemczech i we Francji, w celu zapewnienia stałych dostaw rud metali. Począwszy od 1840 Krupp zaczął produkować działa stalowe i dostarczać je armii rosyjskiej, tureckiej i pruskiej. W 1856 przedsiębiorstwo zorganizowało pierwszą w Niemczech stołówkę pracowniczą (pod nazwą „Menage”)^[1]. Do 1880, wskutek niskiego popytu na wyroby niewojskowe i dzięki subsydiom rządowym, firma wyspecjalizowała się w produkcji uzbrojenia (w 1880 stanowiło ono 50% całkowitej produkcji przedsiębiorstwa). W 1892 Friedrich Alfred Krupp(inne języki) dokonał wrogiego przejęcia i zdobył 51% akcji Grusonwerk, dotąd skutecznie rywalizującego w produkcji wież pancernych do okrętów i fortyfikacji, powstały w wyniku tego Grusonwerk Krupp stał się największym w Niemczech producentem elementów pancernych fortyfikacji i okrętów oraz dział. Wieże produkowane w Grusonwerk miały umieszczane tabliczki „Gruson-Krupp” i były uważane za najlepsze w Europie^[2]. W 1902 roku Krupp nabył stocznię Germania.

W 1903 r. zakłady Kruppa zostały przekształcone w spółkę akcyjną (Aktiengesselschaft – AG), a tuż przed I wojną światową w koncern. W 1910 Krupp AG należał do czołówki międzynarodowych monopoli zbrojeniowych – produkował różne typy uzbrojenia dla ponad 50 państw z całego świata. W tym czasie do koncernu należało 17 wielkich pieców hutniczych, 53 pieców martenowskich, 17 walcarek oraz kilkaset kopalń węgla i rudy żelaza. W czasie I wojny światowej łączny zysk netto Krupp AG wyniósł 432 mln marek, a majątek koncernu zwiększył się w tym czasie czterokrotnie.

Po dojściu nazistów do władzy w 1933, Krupp AG do roku 1939 przekazał NSDAP ponad 12 mln marek – dzięki temu wsparciu właściciele koncernu zaczęli zajmować kluczowe stanowiska w instytucjach niemieckiej gospodarki, istotnej dla przemysłu stalowego np. Gustaw Krupp był członkiem Rady Generalnej Gospodarki oraz przewodniczącym Związku Przemysłu Niemieckiego. Jego syn, Alfried Krupp (gruppenführer SS), był członkiem Rady Zbrojeniowej i prezydium Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. W 1939 koncern kontrolował 170 przedsiębiorstw w Niemczech oraz 60 za granicą. W czasie II wojny światowej koncern Kruppa był jednym z największych producentów uzbrojenia dla armii niemieckiej (działa, samochody ciężarowe, czołgi oraz ciągniki artyleryjskie). Jeden z zakładów Kruppa produkujących uzbrojenie, znajdujący się w Essen, od 1 stycznia 1943 do końca wojny wyprodukował 100% wszystkich dział kalibru ponad 240 mm, 25% ciężkich czołgów wyprodukowanych przez przemysł niemiecki oraz 30% dział przeciwlotniczych.

W latach 1939–1945 koncern zatrudniał ponad 250 000 ludzi i wykorzystywał na dużą skalę pracę więźniów obozów koncentracyjnych, jeńców wojennych oraz robotników przymusowych (przywożonych z krajów okupowanych). Pod koniec wojny w zakładach Kruppa pracowało 70 000 cudzoziemców i 23 000 jeńców wojennych. Wyjątkowo trudne warunki pracy spowodowały śmierć ponad 19 000 osób. Krupp AG uczestniczył w zawłaszczaniu przedsiębiorstw w krajach okupowanych (m.in. w Polsce, Holandii, Czechosłowacji oraz Francji). Filia koncernu na okupowanej Ukrainie zajmowała się wydobyciem i wywozem rudy żelaza z kopalni w Krzywym Rogu oraz rudy manganu z kopalni w Nikopolu.

W 1944 r. całkowity majątek koncernu oszacowano na ponad 2 mld marek niemieckich. Do Krupp AG należało wtedy 110 wielkich przedsiębiorstw niemieckich, 41 za granicą – koncern kontrolował dodatkowo poprzez udziały 127 mniejszych firm oraz 25 za granicą. W 1945 oszacowano majątek koncernu na 1,3 mld marek – po odjęciu strat powstałych w wyniku alianckich bombardowań i demontażu części przedsiębiorstw należących do koncernu.

Po wojnie, w czasie procesów norymberskich (podczas wydzielonego tzw. „procesu Kruppa”) członkowie zarządu Krupp AG (również niektórzy dyrektorzy należących do koncernu przedsiębiorstw, szefowie niektórych działów i departamentów) zostali osądzeni i skazani na kary więzienia za zbrodnie przeciwko ludzkości (poprzez uczestnictwo w procederze niewolniczej eksploatacji robotników przymusowych, uwięzieniu, morderstwach, dewastacji i grabieży terytoriów okupowanych). Alfried Krupp, ostatni przed 1945 dyrektor Krupp AG, został skazany na 12 lat więzienia i przepadek mienia.

W 1951 r. Alfried Krupp został zwolniony i w 1953 wrócił na poprzednie stanowisko, ponownie obejmując kierownictwo przedsiębiorstwem. W 1967 zmarł a przedsiębiorstwo w 1968 zostało przekształcona we Friedrich Krupp GmbH (Gesellschaft mit beschränkter Haftung – pol. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), a od 1992 funkcjonowało jako Friedrich Krupp AG Hoesch-Krupp (po połączeniu z firmą Hoesch AG).

W 1999 r. doszło do połączenia Friedrich Krupp AG Hoesch-Krupp z największym konkurentem z branży stalowej, koncernem Thyssen AGThyssen . Powstał w ten sposób konglomerat ThyssenKrupp AG – jeden z największych światowych producentów stali i piąte co do wielkości przedsiębiorstwo na rynku niemieckim. ThyssenKrupp AG jest notowany na Frankfurckiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

• Bagger 288

• Joseph E. Kaufmann, Hanna W. Kaufmann, Robert M. Jurga (ilustr.): Fortyfikacje Trzeciej Rzeszy. Poznań: Rebis, 2011. ISBN 978-83-751-0110-2.

• Historia zakładów Kruppa na stronie thyssenkrupp.com (ang.)