Johann Georg Urbansky – Wikipedia, wolna encyklopedia

Johann Georg Urbansky
Jan Jerzy Urbański
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

ok. 1675
Chlumec

Data śmierci

po 1739

Narodowość

czeska

Dziedzina sztuki

rzeźbiarstwo

Epoka

barok

Johann Georg Urbansky, Jan Jerzy Urbański, cz. Jan Jiří Urbanský (ur. ok. 1675[1] przypuszczalnie w Chlumcu, Czechy[2][3], zm. po 1739) – czeski[3] rzeźbiarz epoki baroku, aktywny głównie we Wrocławiu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba św. Jana Nepomucena przed kościołem św. Macieja
Wrocław, Ostrów Tumski, pomnik św. Jana Nepomucena przed kolegiatą pw. Krzyża Świętego

Po stracie w dzieciństwie rodziców uczył się stolarstwa u swego brata w Chabařovicach[3]. W latach 1693–1697, dzięki protekcji i stypendium właściciela Chlumca hrabiego Johanna Franza von Kolowrat-Krakowsky’ego, kształcił się u praskiego artysty rzeźbiarza Jana Brokoffa. Umowa zawarta pomiędzy nimi m.in. mówiła, że młodu adept nauczy się od podstaw sztuki rzeźbiarskiej, zarówno w kamieniu, jak i w drewnie[4]. W 1697 roku, w efekcie sporu ze swoim mistrzem (Urbansky miał czuć się wyzyskiwany przez swojego mistrza[5]) zbiegł do Budziszyna, gdzie praktykował u Theodora Pauseweina[2], a po ukończeniu nauki u niego rozpoczął w tym mieście pracę rzeźbiarza[6][5]. W czasie pobytu Urbansky’ego w Budziszynie doszło do złagodzenia sporu z pierwszym mistrzem rzeźbiarza, co przełożyło się w propagowaniu jego warsztatu poza granice[5]. Po raz pierwszy jego nazwisko pojawiło się dokumentach związanych z Wrocławiem w 1708 roku[7][5] prawdopodobnie w związku z zaproszeniem przez kapitułę do miasta[8]; Adam Chądzyński podaje datę 1718[2]. Zamieszkał na Ostrowie Tumskim. W 1719[1] lub w 1720 roku[7][5] uzyskał obywatelstwo Wrocławia (prawa miejskie). Obecność Johanna Urbansky’ego we Wrocławiu udokumentowana jest do 1732 roku. Po tej dacie artysta przebywała na terenie Rzeczypospolitej. Nieznane jest miejsce ani data śmierci artysty[5][9].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Większość prac artysta wykonywał w drewnie i w piaskowcu; wyjątek stanowią płaskorzeźby z alabastru w katedrze wrocławskiej oraz stiukowe figury św. Anny i Hieronima w kaplicy Hochberga. W okresie baroku wiele prac wykonywanych była zbiorowo dlatego dokładna identyfikacja dzieł poszczególnego artysty jest utrudniona. Powstawało wówczas wiele kopii prac, które również uważane były prace wysoce wartościowe. Przy pracach związanych z kaplicą Matki Boskiej Bolesnej ufundowanej przez Hochberga, Urbansky był wykonawcą, jak i artystą-inwentorem, projektantem. Charakterystyczną cechą prac Urbansky’ego był silny związek z praskim warsztatem Brokofów, podtrzymywany przez Ferdynanda Maksymiliana Brokofa, kolegi mistrza z lat szkolnych, który tworzył we Wrocławiu w tym samym okresie co Urbansky[4]. Wyróżniającą cechą w pracach mistrza jest, w rzeźbie figuralnej zachowującej poprawne proporcje anatomii ludzkiej, tendencja do zachowania zwartości bryły. Ruch jest ograniczony do kilku małych gestów, przechylenia głowy lub gestu rozpostartych i wskazujących rąk. Wykonane figury miały dawać dwuwymiarowy efekt i przystosowane były do oglądania frontalnego[10]. Taki sposób przedstawiania postaci widoczny jest impresyjnych kompozycjach płaskorzeźbionych scen z kazalnicy katedralnej. Urbański w szczególności skupiał się na detalach: w przedstawieniu szat, bujnych pukli włosów, w licznych ozdobach w formie zwojów liści akantu[10].

Potwierdzone prace Urbańskiego

[edytuj | edytuj kod]

Prace przypisywane

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Wybranym aspektom twórczości Urbańskiego poświęcono w 2023 r. wystawę czasową w Muzeum Narodowym we Wrocławiu[21].

Urbański jest patronem ulicy na wrocławskim Dąbiu[22].

  1. W innych źródłach za autora rzeźby uznaje się niemieckiego rzeźbiarza Johanna Albrechta Siegwitza.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Gelles 1996 ↓, s. 34–35.
  2. a b c Chądzyński 2010 ↓, s. 26–27.
  3. a b c Andruszkiewicz 2023 ↓, s. 10.
  4. a b c d e f g h i j Zlat 1967 ↓, s. 356.
  5. a b c d e f Zlat 1967 ↓, s. 355.
  6. Andruszkiewicz 2023 ↓, s. 10, 11.
  7. a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 1033.
  8. Harasimowicz 2006 ↓, s. 934.
  9. a b c d e f g Andruszkiewicz 2023 ↓, s. 13.
  10. a b c d Zlat 1967 ↓, s. 357.
  11. Andruszkiewicz 2023 ↓, s. 12.
  12. Oszczanowski 2023 ↓, s. 26.
  13. a b c d Scheuermann 1994 ↓, s. 1815.
  14. Oszczanowski 2023 ↓, s. 33.
  15. Oszczanowski 2023 ↓, s. 26, 28, 29.
  16. Strona Muzeum Narodowego we Wrocławiu [1].
  17. Oszczanowski 2023 ↓, s. 62, 63.
  18. Oszczanowski 2023 ↓, s. 65, 66.
  19. Oszczanowski 2023 ↓, s. 25.
  20. Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki architektury polskiej. Wyd. 2 zmienione. T. 2. 2009, s. 72. ISBN 978-83-02-10661-3.
  21. Strona Muzeum Narodowego we Wrocławiu nt. wystawy o Urbańskim [2].
  22. Kobel E., 2008: Patroni wrocławskich ulic, placów i zaułków. Wyd. Ewa Kobel, Wrocław, strona 572.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]