Kenozoik – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kenozoik
66–0 mln lat temu
Tabela stratygraficzna
poprzedni okres
mezozoik
następny okres
dziś

Era kenozoiczna, kenozoikera, która rozpoczęła się ok. 66 mln lat temu (od wymierania kredowego) i wciąż trwa. Era kenozoiczna bywa czasem określana mianem ery ssaków, owadów lub ery roślin kwiatowych, bowiem te grupy przeszły w niej intensywny rozwój ewolucyjny.

Najważniejsze wydarzenia w skali globalnej

[edytuj | edytuj kod]
Era Okres
(lat temu)
Epoka
(lat temu)
Środowisko abiotyczne Środowisko biotyczne
Kenozoik czwartorzęd
(2,58 mln do dziś)
holocen
(11700 b2k do dziś)[1]
Ocieplenie klimatu, zanik lądolodów kontynentalnych na półkuli północnej (skandynawskiego w Europie i laurentyjskiego w Ameryce Płn.), powstanie Bałtyku. Intensywny rozwój społeczności ludzkiej, wyginięcie wielkich ssaków
plejstocen
(2,58 mln – 11700 b2k)
Cykliczne zmiany klimatu (glacjały i interglacjały), wielokrotne transgresje lądolodów kontynentalnych. Pojawienie się Homo sapiens i olbrzymich ssaków plejstoceńskich.
neogen
(23,03 mln – 2,58 mln)
pliocen
(5,333 mln – 2,58 mln)
Morze Śródziemne odzyskuje połączenie z Oceanem Atlantyckim, powstaje Przesmyk Panamski Wymieranie lasów, rozprzestrzenienie trawożernych kopytnych.
miocen
(23,03 mln – 5,333 mln)
Orogeneza alpejska – powstają Alpy, Andy i Himalaje, powstanie Morza Śródziemnego Stepowienie dużych obszarów. Istnieje już większość obecnych rodzin ptaków i ssaków.
paleogen
(65 mln – 23,03 mln)
oligocen
(33,9 mln – 23,03 mln)
Duża aktywność wulkaniczna Pojawiają się jeleniowate, ewoluują pierwsze naczelne
eocen
(56,0 mln – 33,9 mln)
Oddzielenie się Ameryki Północnej od Europy i Ameryki Południowej od Antarktydy. Pojawia się wiele występujących do dziś rzędów gadów i ssaków.
paleocen
(66,0 mln – 56,0 mln)
Strefy subtropikalne sięgają do regionów polarnych Ssaki archaiczne

Dawniejszy podział ery kenozoicznej

[edytuj | edytuj kod]
Era Okres
(lat temu)
Podokres
(lat temu)
epoka
(lat temu)
Kenozoik czwartorzęd
(1,87 mln do dziś)
holocen
(11700 b2k do dziś)
plejstocen
(1,87 mln – 11700 b2k)
trzeciorzęd
(65 mln – 1,87 mln)
neogen
(24 mln – 1,87 mln
pliocen
(5,332 mln – 1,806 mln)
miocen
(23,03 mln – 5,332 mln)
paleogen
(65 mln – 24 mln)
oligocen
(33,9 mln – 23,03 mln)
eocen
(55,8 mln – 33,9 mln)
paleocen
(65,5 mln – 55,8 mln)

Geologia

[edytuj | edytuj kod]

Intensywna orogeneza alpejska doprowadziła w paleocenie do wyniesienia Gór Skalistych, a w następnych epokach gór Sierra Nevada i nowego pasma Gór Skalistych. Przez znaczną część eocenu Afryka i Ameryka Południowa były całkowicie odizolowane od lądów półkuli północnej.

W erze mezozoicznej doszło do wykształcenia najpierwotniejszych ssaków – jajorodnych stekowców. Już w kredzie istniały ssaki żyworodne – torbacze, a nawet łożyskowce. W kenozoiku ssaki nadal ewoluowały. Na początku paleogenu były to przede wszystkim pozostałości kredowe: wieloguzkowce, torbacze i prymitywne ssaki łożyskowe. Nie było dużych drapieżników. Na półkuli północnej pojawiły się pierwsze naczelne (Plesiadapiforma). Nastąpiła intensywna ewolucja łożyskowców i ich specjalizacja. Pojawiły się pradrapieżne i prakopytne (paleocen). Eocen („świt nowych czasów”) zawdzięcza nazwę pojawieniu się wielu występujących do dziś rzędów ssaków, a także niektórych istniejących nadal rodzin. Do najbardziej wyspecjalizowanych należą: nietoperze, walenie i brzegowce. Wtedy też pojawiły się lemurowate i wyrakowate. Parzystokopytne reprezentowane są m.in. przez maleńkiego „jelenia” Diacodexis, a nieparzystokopytne przez pierwszego konia – Hyracotherium.

We wczesnym trzeciorzędzie wokół biegunów rozciągały się lasy wielkolistnych drzew zrzucających liście na zimę. Pozostałe obszary globu porastały lasy tropikalne.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]



← mln lat temu
Kenozoik
←4,6 mld 541 485 443 419 359 299 252 201 145 66 23 2