Ptolemeusze – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ptolemeusz I Soter, założyciel dynastii Ptolemeuszy

Ptolemeusze (albo Lagidzi) – dynastia pochodzenia macedońskiego panująca w starożytnym Egipcie w latach 30430 p.n.e., w południowej Syrii, Libanie i Palestynie w latach 301200 p.n.e., na Cyprze do 58 p.n.e. i w latach 4830 p.n.e. oraz w Cyrenajce do 96 p.n.e. Przejściowo do państwa Ptolemeuszów należały także południowe i południowo-zachodnie wybrzeża Azji Mniejszej i wyspy Morza Egejskiego. Nazwa dynastii pochodzi od imienia założyciela i kolejnych królów dynastii, zaś nazwa alternatywna, Lagidzi, od ojca Ptolemeusza I – Lagosa.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Założycielem dynastii był jeden z wodzów armii Aleksandra Wielkiego, Ptolemeusz I Soter, który po jego śmierci objął satrapię Egiptu i stopniowo usamodzielnił się w toku wojen diadochów, a w roku 304 p.n.e. ostatecznie przyjął tytuł króla. Jego potomkowie panowali w Egipcie aż do roku 30 p.n.e., kiedy Kleopatra VII, która wdała się w rozgrywkę o władzę w Imperium rzymskim, została pokonana przez rzymskiego wodza Oktawiana (późniejszego cesarza Augusta).

Ptolemeusze używali podwójnej tytulatury greckiej i egipskiej, a przy obejmowaniu władzy odbywali intronizację w Aleksandrii według tradycji państwa macedońskiego oraz koronację w Memfis zgodnie z rytuałem staroegipskim.

Wśród uczonych zarysowują się dwie tendencje. Pierwsza przypisuje Ptolemeuszom rolę macedońskich faraonów. Druga uznaje ich za najeźdźców i dynastię obcą starożytnemu Egiptowi[1].

Dynastia Lagidów
Władca Lata panowania p.n.e. Nomen Prenomen Tytuł grecki Żony/Mężowie Miejsce pochówku
Ptolemeusz I Soter 304–284 Ptulmis Setepenre Meri Amon basileus Ptolemaios I Theos Soteros I Artakama, Eurydyka, Berenike I Aleksandria
Ptolemeusz II Filadelfos 284–246 Ptulmis Userkare Meri Amon basileus Ptolemaios II Theos Philadelphos I Arsinoe I, Arsinoe II Aleksandria
Arsinoe II Filadelfos 277–270 Arsinoat Chenemetibenmaat Meret Neczeru basilissa Arsinoe II Thea Philadelphos Ptolemeusz II Aleksandria
Ptolemeusz III Euergetes 246–221 Ptulmis Anchdżetteriptah Jua-en-neczerui-senui Setepenre Sechemanchenamon basileus Ptolemaios III Theos Euergetes I Berenike II Aleksandria
Berenike II Euergetis 246–221 Berenikat basilissa Berenike II Thea Euergetis Ptolemeusz III Aleksandria
Ptolemeusz IV Filopator 221–205 Ptulmis Anchdżetmeriaast Jua-en-neczerui-menechui Setepenptah Userkare Sechemanchenamon basileus Ptolemaios IV Theos Philopator I Arsinoe III Aleksandria
Ptolemeusz V Epifanes 205–180 Ptulmis Anchdżetmeriptah Jua-en-neczerui-merui-it Setepenptah Userkare Sechemanchenamon basileus Ptolemaios V Theos Epiphanes Kleopatra I Aleksandria
Kleopatra I 194–180/176 Klupatrat basilissa Kleopatra I Ptolemeusz V Aleksandria
Ptolemeusz VI Filometor 180–164 163–145 Ptulmis Jua-en-neczerui-perui Setepenptahchepri Iri Maaten Amon-Re basileus Ptolemaios VI Theos Philometor I Kleopatra II Aleksandria
Ptolemeusz VII Neos Filopator 08.145–09.145 Ptulmis basileus Ptolemaios VII Theos Neos Philopator Aleksandria
Ptolemeusz VIII Euergetes II Fyskon (Filologos) 170–163–131, 127–116 Ptulmis Anchdżetmeriptah Jua-en-neczerui-perui Setepenptah Iri Maatre Sechemanchenamon basileus Ptolemaios VIII Theos Euergetes II Kleopatra II, Kleopatra III Aleksandria
Kleopatra II 173–170–164, 145–127 124–115 Klaupadrat basilissa Kleopatra II Thea Philometor Thea Sotejra Thea Euergetes Ptolemeusz VI, Ptolemeusz VIII Aleksandria
Ptolemeusz IX Soter II Lathyros 116–110, 109–107, 88–80 Ptulmis Jua-en-neczer-menech-neczeret-meret-mut-es-nedżedet Setepenptah Iri Maatre SechemanchenAmon basileus Ptolemaios IX Theos Philometor II Theos Soteros Kleopatra IV, Kleopatra Selene Aleksandria
Ptolemeusz X Aleksander I 110–88 Ptulmis Dżednef Aleksantres Anchdżetmeriptah Jua-en-neczer-menech-neczeret-menechet-Satre Setepenptah Iri Maatre Sechemanchenamon basileus Ptolemaios X Theos Aleksandros I Theos Philometor III Kleopatra Berenike III Aleksandria
Kleopatra III 142–131, 127–124–116–110–109, 107–101 Klaupadrat basilissa Kleopatra III Thea Philadelphos Ptolemeusz VIII Aleksandria
Kleopatra Berenike III 101–88–80 Biarenite basilissa Kleopatra Berenike III Ptolemeusz X, Ptolemeusz XI Aleksandria
Ptolemeusz XI Aleksander II 09.80 (19 dni) basileus Ptolemaios XI Aleksandros II Kleopatra Berenike III Aleksandria
Ptolemeusz XII Neos Dionizos 80–57, 55–52–51 Ptulmis Anchdżetmeriptahaaset Jua-en-pa-neczer-neti-nechem Setepenptah Iri Maatenre Sechemanchamon basileus Ptolemaios XII Theos Philopator II Theos Philadelphos II Theos Neos Dionysos Auletes Kleopatra V Tryfajna Aleksandria
Kleopatra VI Tryfajna III i Berenike IV 57–56 i 57–55 basilissa Kleopatra VI Thea Tryphaina / basilissa Berenike IV – / Archelaos Aleksandria
Kleopatra VII Filopator 52–51–47–46–44–30 Kliupadrat basilissa Kleopatra VII Nea Thea Thea Philopator Thea Philopatris Ptolemeusz XIII, Ptolemeusz XIV, Marek Antoniusz Aleksandria
Ptolemeusz XIII Theos Filopator 52–51–47 basileus Ptolemaios XIII Theos Philopator III Theos Philometor IV[potrzebny przypis] Kleopatra VII Aleksandria
Ptolemeusz XIV 47–44 basileus Ptolemaios XIV Kleopatra VII Aleksandria
Ptolemeusz XV Cezarion 44–30 Ptulmis Dżedtunef Kiseres Jua-en-pa-neczer-neti-nechem Setepenptah Iri Maatre Sechemanchenamon basileus Ptolemaios XV Kaisarios Theos Philopator IV Theos Philometor V Aleksandria

Ostatnim władcą z dynastii Ptolemeuszów był Ptolemeusz XV Cezarion współrządzący z matką Kleopatrą VII, później Egipt dostał się pod panowanie Cesarstwa Rzymskiego, stając się prowincją rzymską.

Genealogia

[edytuj | edytuj kod]
Lagos
 
Arsinoe
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Eurydyka
zm. 280 p.n.e.
 
Ptolemeusz I
367 p.n.e.282 p.n.e.
król Egiptu
 
Berenika I
zm. 279 p.n.e.
 
Filip
zm. 318 p.n.e.
Menelaos
zm. 284 p.n.e.
gubernator Cypru
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksander V
332 p.n.e.294 p.n.e.
król Macedonii
 
Lizandra
zm. 282 p.n.e.
 
Agatokles
320 p.n.e.284 p.n.e.
Ptolemais
zm. 287 p.n.e.
 
Demetriusz I
337 p.n.e.283 p.n.e.
król Macedonii
Meleager
zm. 279 p.n.e.
król Macedonii
i Tracji
Ptolemeusz Keraunos
281 p.n.e.279 p.n.e.
król Macedonii
i Tracji
 
Arsinoe II
316 p.n.e.270 p.n.e.
władczyni Heraklei Pontyjskiej
 
Ptolemeusz II
308 p.n.e.246 p.n.e.
król Egiptu
 
Arsinoe I
305 p.n.e.274 p.n.e.
Filotera
315 p.n.e.282 p.n.e.
Magas
zm. 250 p.n.e.
król Cyrenajki
 
Apame II
292 p.n.e.249 p.n.e.
Antygona
zm. 296 p.n.e.
 
Pyrrus
319 p.n.e.272 p.n.e.
król Epiru
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
córka
 
Pyrrus
319 p.n.e.272 p.n.e.
król Epiru
Ptolemeusz
Nios

298 p.n.e.240 p.n.e.
król Macedonii
Lizymach
zm. 221 p.n.e.
Berenika
280 p.n.e.246 p.n.e.
 
Antioch II Theos
286 p.n.e.246 p.n.e.
król Syrii
Ptolemeusz III
284 p.n.e.221 p.n.e.
król Egiptu
 
Berenika II
266 p.n.e.221 p.n.e.
królowa Cyrenajki
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ptolemeusz IV
246 p.n.e.204 p.n.e.
król Egiptu
 
Arsinoe III
246 p.n.e.204 p.n.e.
Magas
zm. 222 p.n.e.
Berenika
239 p.n.e.238 p.n.e.
Aleksander
242 p.n.e.221 p.n.e.
Lizymach
243 p.n.e.
 
 
 
 
Ptolemeusz V
210 p.n.e.180 p.n.e.
król Egiptu
 
Kleopatra I
204 p.n.e.176 p.n.e.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ptolemeusz VI
186 p.n.e.145 p.n.e.
król Egiptu
 
Kleopatra II
184 p.n.e.115 p.n.e.
królowa Egiptu
 
Ptolemeusz VIII
182 p.n.e.116 p.n.e.
król Egiptu
 
 
 
Kleopatra III
161 p.n.e.101 p.n.e.
królowa Egiptu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksander
Balas

zm. 145 p.n.e.
król Syrii
 
Kleopatra
Thea

164 p.n.e.121 p.n.e.
 
Demetriusz II
161 p.n.e.125 p.n.e.
król Syrii
Ptolemeusz
Eupator

166 p.n.e.152 p.n.e.
król Cypru
Ptolemeusz VII
160 p.n.e.145 p.n.e.
król Egiptu
Ptolemeusz
Memfites

144 p.n.e.130 p.n.e.
Ptolemeusz
Apion

zm. 96 p.n.e.
król Cyrenajki
Antioch VIII
zm. 96 p.n.e.
król Syrii
 
Kleopatra
Tryfajna I

141 p.n.e.111 p.n.e.
Antioch IX
zm. 95 p.n.e.
król Syrii
 
Kleopatra IV
138 p.n.e.112 p.n.e.
 
Ptolemeusz IX
140 p.n.e.-80 p.n.e.
król Egiptu
 
Kleopatra
Selene I

135 p.n.e.-69 p.n.e.
 
Ptolemeusz X
107 p.n.e.-88 p.n.e.
król Egiptu
 
Berenika III
120 p.n.e.-80 p.n.e.
królowa Egiptu
 
Ptolemeusz XI
zm. 80 p.n.e.
król Egiptu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Antioch VII
159 p.n.e.129 p.n.e.
król Syrii
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ptolemeusz
80 p.n.e.-58 p.n.e.
król Cypru
Ptolemeusz XII
117 p.n.e.51 p.n.e.
król Egiptu
 
Kleopatra V
Tryfajna II

95 p.n.e.-56 p.n.e.
królowa Egiptu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kleopatra VI
Tryfajna III

75 p.n.e.-56 p.n.e.
królowa Egiptu
Seleukos VII
90 p.n.e.-56 p.n.e.
król Syrii
 
Berenika IV
78 p.n.e.-55 p.n.e.
królowa Egiptu
 
Archelaos I
zm. 55 p.n.e.
Ptolemeusz XIII
61 p.n.e.-47 p.n.e.
król Egiptu
 
Kleopatra VII
69 p.n.e.-30 p.n.e.
królowa Egiptu
 
Ptolemeusz XIV
59 p.n.e.-44 p.n.e.
król Egiptu
 
Arsinoe IV
69 p.n.e.-41 p.n.e.
królowa Egiptu
 
 
 
 
 
 
 
Gajusz Juliusz Cezar
100 p.n.e.-44 p.n.e.
dyktator
 
 
 
 
 
 
 
 
Marek Antoniusz
83 p.n.e.-30 p.n.e.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ptolemeusz XV
47 p.n.e.-30 p.n.e.
król Egiptu
Aleksander
Helios

40 p.n.e.25 p.n.e.
Kleopatra
Selene II

40 p.n.e.-6
 
Juba II
52 p.n.e.23
król Mauretanii
Ptolemeusz
Filadelfos

36 p.n.e.29 p.n.e.
 

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. „Egipt Greków i Rzymian”, Książka i Wiedza, wyd. I, Warszawa 2006, str. 193-194

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Nicolas Grimal: A History of Ancient Egypt. Oxford, UK & Cambridge, USA: Blackwell, 1994. ISBN 0-631-17472-9.