Michał Stasiuk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Michał Stasiuk

Data i miejsce urodzenia	1890 Jakimczyce
Data i miejsce śmierci	marzec 1944 Rzeszów
Przyczyna śmierci	egzekucja
Miejsce spoczynku	cmentarz Pobitno w Rzeszowie
Zawód, zajęcie	dozorca kamienic
Narodowość	polska
Małżeństwo	Wiktoria Stasiuk
Dzieci	Marian, Franciszek
Odznaczenia

Michał Stasiuk (ur. 1890 w Jakimczycach, zm. w marcu 1944 w Rzeszowie) – Polak zamordowany przez Niemców za pomoc Żydom, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Michał Stasiuk urodził się w 1890 roku w podlwowskich Jakimczycach. W czasie I wojny światowej przebywał w Chmielniku pod Rzeszowem^[1]. Ze związku z Wiktorią z domu Ciupak (1890–1962) miał synów: Mariana (1918–1985) i Franciszka Zygmunta (ur. 1923)^[2]. Następnie rodzina przeniosła się do Rzeszowa, gdzie zamieszkała początkowo w kamienicy przy ul. Króla Kazimierza. Małżeństwo pracowało jako dozorcy kamienic^[1].

W 1942 roku Stasiukowie mieszkali w okolicach rynku w Rzeszowie, u zbiegu ulic Juliusza Słowackiego i Jana Matejki. Niedaleko znajdowały się wejścia do służącego za kryjówkę systemu podziemi (zwanego „Bunkrem”). Stąd dom Stasiuków stał się punktem kontaktowym i przerzutowym Żydów. W pomoc zaangażowany był ich syn Marian, którego Niemcy wyznaczyli na dozorcę budynku rzeszowskiego Gestapo. Dzięki niemu udało się uciec i trafić do kryjówki dawnemu sąsiadowi Stasiuków – Lejzorowi Tornowi, który również wykorzystywany był przy administrowaniu tym samym budynkiem. Pierwotne wejście do systemu podziemi znajdowało się na rogu rynku pod kamienicą, w której mieściła się apteka „Pod Nadzieją”, od strony ul. Adama Mickiewicza. Zostało ono jednak zamurowane ze względów bezpieczeństwa, gdyż wiedziało o nim zbyt wiele osób^[1]. W „Bunkrze” ukrywało się blisko 40 osób, m.in. zbiegów z obozu pracy na Lisiej Górze i rzeszowskiego getta^[2].

Mimo zachowywanej ostrożności pod koniec lutego 1944 pracujący w rejonie robotnicy przypadkiem natrafili na wejście do kryjówki. Sądząc, że została ona odkryta przez Niemców, ukrywający się tam Żydzi zaczęli ją opuszczać. Część z nich udała się do jedynego znanego im z możliwości uzyskania pomocy domu Stasiuków. Zostali tam zauważeni przez granatowych policjantów. Żydów po przesłuchaniu zamordowano, a Stasiukowie zostali aresztowani przez Gestapo. Mariana, z racji pełnienia funkcji dozorcy budynku Gestapo, oraz Wiktorię zwolniono. Michał Stasiuk został postawiony przed niemieckim sądem specjalnym. 22 marca 1944 roku rozwieszono w Rzeszowie plakaty informujące, że został on skazany na karę śmierci za pomoc elementom wrogim Rzeszy. Najpewniej został stracony kilka dni później na zamku rzeszowskim przez kata Gestapo, volksdeutscha Aloisa Zielińskiego^[1].

Został pogrzebany prawdopodobnie w nieoznaczonej mogile na cmentarzu na Pobitnie. Zwłoki Żydów, którym pomagał, wywieziono na cmentarz żydowski w rejonie Czekaju^[1].

19 czerwca 2019 roku Wiktoria i Michał Stasiukowie zostali wyróżnieni przez Instytut Jad Waszem tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”^[3].

W 2022 Michał Stasiuk został upamiętniony tablicą pamiątkową na placu Cichociemnych w Rzeszowie oraz czasową wystawą w ramach organizowanego przez Instytut Pileckiego projektu Zawołani po imieniu^[4].