Mikołaj Sienicki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mikołaj Sienicki

Data urodzenia	ok. 1520
Data śmierci	14 października 1581
Wielokrotny marszałek Sejmu
Okres	od 1550 do 1575
Przynależność polityczna	Ruch egzekucyjny
Cytaty w Wikicytatach

Mikołaj Sienicki herbu Bończa (ur. ok. 1520, zm. 14 października 1581 roku^[1]) – polityk ruchu (obozu) egzekucyjnego, podkomorzy chełmski od roku 1567^[2], wielokrotny marszałek sejmu (1550, 1553, 1555, 1556, 1556/1557, 1558/1559, 1563/1564, 1564, 1565, 1575) gdzie zasłynął jako znamienity mówca, polityk i działacz sejmowy, sędzia sejmowy w 1569 roku^[3].

Stał się jednym z głównych postaci życia sejmowego tego okresu. Pod koniec swego życia związał się z obozem braci polskich, przyczynił się do zwołania i uchwalenia konfederacji warszawskiej. Twórca podstaw polskiej terminologii prawnej i politycznej. Zwolennik podporządkowania prawa kościelnego prawu polskiemu. Określający prawo kościelne, cyt. cudzoziemskim prawem nie obowiązującym Polaków^[4]. Reformator sądownictwa. Na Sejmie w 1572 Mikołaj Sienicki powiedział: „W Polszcze wojewoda nie wojewodą, starosta nie starostą, z powinności swej nie czynią dość. Za czym nierząd, swawola i upadek nadchodzi”, a możni traktują urzędy państwowe jak synekury, a nie wymagającą pełnego poświęcenia służbę. Doprowadził do powstania w roku 1578 niezależnego sądu najwyższego w formie Trybunału Koronnego^[5].

Z małżeństwa Stanisława Sienickiego z Barbarą Boryszewską urodził się syn Mikołaj (ok. 1520–1521). Studiował na Akademii Krakowskiej w latach 1535–1537^[1]. Po skończeniu nauki, zapewne wraz z ojcem, zaczął brać udział w życiu politycznym ziemi chełmskiej. Bywał legatem królewskim na sejmiki chełmskie. Dobra szkoła u ojca szybko dała efekty.

Po śmierci Stanisława Sienickiego był już aktywnym i wytrawnym politykiem, mającym duży talent oratorski. W 1550 roku sejmik chełmski wybrał go na posła na sejm i na tym też sejmie Mikołaj wygłosił słynną mowę w imieniu sejmu do senatorów zarzucając im, że król sam musi decydować o państwie nie mając od nich pomocy. Młody poseł (ok. 30 lat) robiący wyrzuty senatorom musiał być niezwykle śmiały, mieć autorytet u szlachty i talent oratorski. Był znakomitym oratorem, i słynne mowy sejmowe zyskały mu miano „Demostenesa polskiego”.

Mikołaj Sienicki szybko (ok. 1553) stał się jednym z przedstawicieli i czołowych przywódców antymagnackiego reformatorskiego ruchu średniej szlachty (tzw. ruch albo obóz egzekucyjny). Zwalczał rozdawnictwo dóbr królewskich i dzierżawienie tych dóbr. Bronił przepisów o niepołączalności urzędów oraz zaprowadzenia porządku w urzędzie starosty, który miał stać się prawdziwym obrońcą prawa w terenie.

W ciągu kolejnych 30 lat Mikołaj brał aktywny udział w życiu politycznym kraju, uczestniczył w 22 z 25 sejmów z lat 1550–1583. Wiele razy wybierano go do przedstawiania królowi i senatorom postulatów izby poselskiej, której był wielokrotnym marszałkiem (m.in. 1556, 1556/1557, 1558/1559, 1563). Mikołaj Sienicki aż 9 razy był marszałkiem izby poselskiej, nikt przed nim ani po nim w czasach I RP nie był obdarzony takim zaufaniem przez sejm. Cechowało go systematyczne myślenie i zmysł syntezy. Był też znawcą prawa parlamentarnego, a gdy trzeba było spierał się z królem i senatorami o prerogatywy sejmu.

Na sejmie lubelskim 1569 roku gorący zwolennik unii Polski z Litwą. Jako przedstawiciel Korony Królestwa Polskiego podpisał akt unii lubelskiej 1569 roku^[6]. Wziął udział synodzie w Bełżycach w marcu 1569 roku. Sienicki często i wcześniej krytykował kler, m.in. za zależność od Rzymu, był zwolennikiem utworzenia kościoła narodowego^[7].

Patron Akademii Rakowskiej.

Mimo swej pozycji w państwie nigdy nie wykorzystał jej do pomnożenia majątku ani do zdobycia urzędów. W czasach, gdy majątek i tytuły były głównym celem szlachty, jedynym urzędem, jaki miał, było podkomorstwo chełmskie.

Sienicki był jednym z inicjatorów konfederacji i głównych zwolenników uchwalenia praw dotyczących tolerancji religijnej. Podczas obrad ostro zaatakował kler, zarzucając mu odwlekanie elekcji i zaprotestował przeciw przywłaszczaniu sobie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego tytułu prymasa i interrexa. Protest miał też charakter antymagnacki, gdyż głosił, iż „przodkowania nie przyznajemy księdzu (!) arcybiskupowi ani panom rządów”^[8]. Podpisał konfederację warszawską 1573 roku^[9].

Sienicki jako przedstawiciel ruchu egzekucyjnego był przeciwnikiem obozu magnackiego. Sprzeciwiał się planom wyboru Habsburga. Trudno powiedzieć kogo popierał podczas pierwszej wolnej elekcji. Źródła nie przekazują takich informacji. Po ucieczce Henryka Walezego, nakłaniał szlachtę do poparcia tzw. „Piasta”^[10]. Był inicjatorem elekcji Anny Jagiellonki i Stefana Batorego. Wobec rozdwojenia elekcji, zorganizował pieniądze na sprowadzenie Batorego do Polski i doprowadził do jego koronacji.

Po śmierci Zygmunta Augusta współtwórca artykułów henrykowskich i projektu utworzenia Trybunału Koronnego. Jako członek wspólnoty braci polskich domagał się zwołania soboru narodowego pod przewodnictwem monarchy i uczestniczył w przygotowaniu różnowierczej konfederacji warszawskiej. Współpracując z kanclerzem Janem Zamoyskim był rzecznikiem wzmocnienia państwa przez usprawnienie władzy wykonawczej i wymiaru sprawiedliwości.

Sędzia sądów generalnych województwa ruskiego w 1575 roku^[11]. Na zjeździe w Jędrzejowie w 1576 roku potwierdził wybór Stefana Batorego na króla Polski^[12].

• Jest patronem ulicy w Krasnymstawie^[13]

• Stanisław Grzybowski, 1957, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 2, „Mikołaj Sienicki. Demostenes sejmów polskich”.
• Sebastian Adamkiewicz, Demostenes zapomniany. Rzecz o Mikołaju Sienickim w magazynie Histmag (Autor jest doktorantem na Uniwersytecie Łódzkim; biografia Mikołaja Sienickiego stanowiła jego pracę magisterską. Jest to jedyna w Polsce pozycja w pełni poświęcona Mikołajowi Sienickiemu).

• Mikołaj Sienicki (ok. 1521–1583). edukacja.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)]. sejm.gov
• Siennica Różana