Minuskuł 565 (Gregory-Aland) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Minuskuł 565

Minuskuł 565 (Gregory-Aland)
Data powstania	IX wiek
Rodzaj	Kodeks minuskułowy
Numer	565
Zawartość	Ewangelie
Język	grecki
Rozmiary	17,6 × 19,2 cm
Typ tekstu	cezarejski
Kategoria	III
Miejsce przechowywania	Rosyjska Biblioteka Narodowa
Multimedia w Wikimedia Commons

Minuskuł 565 (wedle numeracji Gregory—Aland), ε 93 (von Soden)^[1] – purpurowy rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim, datowany na wiek IX. Jest jednym z nielicznych rękopisów pisanych złotem. Przechowywany jest w Petersburgu. Rękopis nie zachował się w całości, część jego kart zaginęła. Tekst rękopisu jest niejednorodny i w różnych partiach prezentuje różne tradycje tekstualne. Rękopis cieszy się zainteresowaniem ze strony krytyków tekstu, najwyżej oceniany jest jego tekst w Ewangelii Marka. Wykorzystywany jest w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu.

Kodeks zawiera tekst czterech Ewangelii, na 405 pergaminowych kartach (17,6 cm na 19,2 cm)^[2][3] . Jest jednym z zaledwie dwóch minuskułowych rękopisów Nowego Testamentu pisanych złotem na nasączonym purpurą pergaminie. Drugim jest minuskuł 1143^[4] . Purpura ma barwę ciemnoniebieską (co jest rzadkością), czasem staje się niemal czarna^[5]. Część kart rękopisu zaginęła, zagubione karty zawierały tekst: Mt 20,18–26; 21,45–22,9; Łk 10,36–11,2; 18,25–37; 20,24-26; J 11,26–48; 13,2–23; 17,1–12. Braki w Ewangelii Mateusza, Łukasza i częściowo w Ewangelii Jana zostały później uzupełnione, z wyjątkiem J 11,26–48; 13,2–23^[6][4] .

Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 17–19 linijek w kolumnie^[2][3] . Marginesy są szerokie. Tekst ewangeliczny pisany jest złotem, natomiast noty komentatorskie pisane są srebrem oraz uncjałą^[7]. Minuskuła jest bardzo staranna i jest jednym z najlepszych zachowanych przykładów wczesnej minuskuły, odznacza się wyjątkową czystością formy^[8]. Do charakterystycznych cech skryby należy litera beta, która jest nietypowo rozciągnięta do dołu^[9]. Skryba stosował skróty, popełniał błędy itacyzmu oraz błędne formy aorystu. Część jego błędów została poprawiona przez późniejszego korektora^[10]. Cytaty ze Starego Testamentu nie zostały oznakowane. Zawiera kolofon jerozolimski na końcu Ewangelii Marka^[4] .

Tekst Ewangelii dzielony jest według dwóch systemów, według κεφαλαια (rozdziały) oraz według krótszych jednostek – Sekcji Ammoniusza. Sekcje Ammoniusza nie posiadają odniesień do Kanonów Euzebiusza. Tekst Ewangelii zawiera ponadto τιτλοι (tytuły)^[11]. Tytuły pisane są uncjałą^[10]. Przed każdą z Ewangelii umieszczone zostały listy κεφαλαια (pełnią one rolę spisu treści). Na początku umieszczono tablice do Kanonów Euzebiusza, mają one późniejsze pochodzenie, oryginalny rękopis ich nie zawierał^[9]. W XIII wieku przed Ewangelią Mateusza, Marka i Jana umieszczone zostały portrety ewangelistów^[7][12]. W XVII wieku przed Ewangelią Łukasza umieszczono portret ewangelisty Łukasza. Owe miniatury wykonane zostały na białym pergaminie, ubarwione kilkoma kolorami, psują artystyczne piękno rękopisu^[7].

Eduard de Muralt ocenił, że tekst jest bliski dla Kodeksu Cypryjskiego i Kampiańskiego^[10]. Fenton Hort był zdania, że rękopis przekazuje tekst zachodni, jednak Hort nie badał rękopisu dokładnie. Burnett H. Streeter w 1924 roku był przekonany, że reprezentuje tekst cezarejski, a w Ewangelii Marka jest jednym z najlepszych tego tekstu reprezentantów. Według Streetera również i w pozostałych trzech Ewangeliach rękopis miał reprezentować tekst cezarejski, jednak jako najsłabszy jego reprezentant^[4] . Późniejsze badania wykazały, że grecki tekst rękopisu jest niejednorodny i w różnych partiach reprezentuje rozmaite tradycje tekstualne. Aland zaklasyfikował tekst rękopisu do Kategorii III^[2]. Według Alanda w Ewangelii Marka tekst rękopisu ma wyższą jakość niż w Ewangelii Mateusza i Łukasza. W Ewangelii Jana rękopis reprezentuje Rodzinę Lake’a^[4] .

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, reprezentuje tekst aleksandryjski w Ewangelii Łukasza 1 i rodzinę tekstualną K^x (jedna z późnych rodzin tekstu bizantyjskiego) w Ew. Łukasza 10 i 20^[13].

Tekst Ewangelii Jana 7,53–8,11 został opuszczony przez skrybę, który wyjaśnił na marginesie, że dostępne mu kopie nie zawierają tej perykopy^[9]. W Łk 1,28 nie zawiera frazy „błogosławiona wśród niewiast”, jednak na marginesie odnotowano fakt stosowania tej frazy w innych rękopisach, z objaśnieniem, że starożytne rękopisy jej nie zawierały^[4] . Nie zawiera także Mk 9,44.46^[14]. Zawiera natomiast: Mt 16,2-3 (znaki czasu)^[15]; Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa)^[16]; Łk 22,62 (gorzki płacz Piotra)^[17]; J 5,4 (anioł porusza wodę w sadzawce)^[18]. Teksty te są opuszczane przez część starożytnych rękopisów.

INTF datuje rękopis na wiek IX^[2][3] . Według kolofonu na folio 405 verso, rękopis został sporządzony dla cesarzowej Teodory^[10]. Prawdopodobnie został sporządzony w cesarskim skryptorium^[5]. Niektórzy badacze datują jednak rękopis na wiek X^[4] .

Rękopis był przechowywany w klasztorze Jana, koło Houmisch-Khan, w Poncie, nad Morzem Czarnym. W 1829 roku archimandryta Pontu Sylvester podarował rękopis dla rosyjskiego cara. W tym też roku został sprowadzony do Petersburga. Powiedziano przy tym, że rękopis został sporządzony własnoręcznie przez cesarzową Teodorę^[9][19], co było zapewne lokalną legendą^[4] . Rękopis odtąd jest przechowywany w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej (Ms. 53)^[2][3] .

Pierwszy opis rękopisu sporządził Eduard de Muralt w 1848 roku^[9].

Tekst Ewangelii Marka rękopisu został skolacjonowany w oparciu o Textus receptus przez Johannesa Belsheima w 1885 roku^[20] . Belsheim popełnił jednak nieco błędów. W 1897 roku H.S. Cronin porównał Ewangelię Marka z odczytem Belsheima i dokonał poprawek^[9]. Odczyt Ewangelii Marka ponownie poprawiał I.A. Moir w 1956 roku^[21].

W 1883 roku Scrivener wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu i nadał mu siglum 473^e[22]. W 1890 roku Gregory wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu, dołączoną do 8. wydania Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior), nadając mu siglum 565^e[23][9]. W 1908 roku Gregory nadał mu siglum 565^[1] i pod takim siglum figuruje na liście Gregory-Aland^[2][3] . Jest wykorzystywany we współczesnych naukowych wydaniach greckiego Novum Testamentum Nestle-Alanda we wszystkich czterech Ewangeliach^[24].

• Lista kodeksów minuskułowych Nowego Testamentu (1–1000)
• Kodeks minuskułowy (Nowy Testament)

Wydania tekstu

• J. Belsheim. Das Evangelium des Markus. „Christiana Videnskabs-Selskabs Forhandlinger”. 9, 1885. 

Krytyczne wydania NT

• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
• Novum Testamentum Graece. Editio Octava Critica Maior (Prolegomena). T. III. Cz. 2. Lipsiae: J.C. Hinrichs, 1890. (łac.).
• B.B. Aland B.B. i inni, The Greek New Testament, wyd. 4, Stuttgart: United Bible Societies, 1993, ISBN 978-3-438-05110-3 . [UBS4]

Listy i katalogi rękopisów

• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908. (niem.).
• Eduard de Muralt: Catalogue des manuscrits grecs de la Bibliothèque Impériale publique. Petersburg: 1864. (fr.).
• Kodeks 565 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. INTF. [dostęp 2016-12-12].

Introdukcje do krytyki tekstu NT

• K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
• C.R. Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1900, s. 203. (niem.).
• F.H.A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 3. T. 1. London: George Bell & Sons, 1883, s. 226. (ang.).
• F.H.A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 250. (ang.).
• Robert Waltz: New Testament Manuscripts. Manuscript 565. [w:] A Site Inspired By: The Encyclopedia of New Testament Textual Criticism [on-line]. 2007. [dostęp 2016-12-13]. (ang.).

Inne

• James Keith Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge: Cambridge University Press, 1989. ISBN 0-521-35479-X. (ang.).
• Вера Дмитриевна Лихачёва: Памятники византийской миниатюры IX—XV вв. в собраниях Советского Союза. Москва: Искусство, 1977, s. 13-14. (ros.).
• Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982, s. 52. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).

• Ф. № 906 (Gr.) 053 (Granstrem 81) Pinakes