Mszczonów – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mszczonów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz i rynek w Mszczonowie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	żyrardowski
Gmina	Mszczonów
Prawa miejskie	1377
Burmistrz	Józef Grzegorz Kurek
Powierzchnia	8,56 km²
Populacja (31.12.2022); • liczba ludności; • gęstość	; 6024; 703,7 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 46
Kod pocztowy	96-320
	Położenie na mapie Polski Mszczonów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mszczonów
	Położenie na mapie powiatu żyrardowskiego Mszczonów
	Położenie na mapie gminy Mszczonów Mszczonów
	51°58′28″N 20°30′45″E/51,974444 20,512500
TERC (TERYT)	1438024
SIMC	0977054
	Urząd miejskiPl. Piłsudskiego 1; 96-320 Mszczonów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Mszczonów – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie żyrardowskim, położone nad rzeką Okrzeszą, na Mazowszu, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Mszczonów. Odległe od Warszawy o 45 km.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2] w starostwie mszczonowskim w ziemi sochaczewskiej województwa rawskiego w 1792 roku^[3]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa skierniewickiego.

Miasto leży na skrzyżowaniu drogi ekspresowej S8 (część trasy europejskiej E67, niegdyś droga krajowa nr 8) z drogą krajową nr 50, ok. 18 km od autostrady A2.

Według danych z 31 grudnia 2022 miasto miało 6024 mieszkańców^[1].

Historia

Pierwsza wzmianka o Mszczonowie pojawia się w 1245 roku na dokumencie wystawionym przez mazowieckiego księcia Konrada I. Prawa miejskie Mszczonów posiada co najmniej od 1377 r. z nadania księcia mazowieckiego Ziemowita III. Mszczonów do wieku XIV był własnością książęcą i znajdował się w nim niewielki dwór myśliwski, w którym książę zatrzymywał się na czas polowań. Od poł. XVI w. własność Radziejowskich, a następnie Prażmowskich^[4]. Od czasu wojny ze Szwecją w latach 1655–1657 do upadku Rzeczypospolitej w 1795 Mszczonów w zasadzie nie rozwijał się. Pewne oznaki ożywienia wystąpiły pod koniec XVIII wieku. W I poł. XIX wieku Mszczonów należał do najludniejszych miast na zachodnim Mazowszu. W latach 1800 i 1862 w Mszczonowie miały miejsce wielkie pożary, w których spłonęła większość budynków. Na los Mszczonowa wpłynęła także decyzja Namiestnika Królestwa z 1845, w wyniku której linia kolejowa z Warszawy do Wiednia ominęła miasto. Odbudowane po 1862 miasto posiadało uregulowaną siatkę ulic, powstały garbarnie i fabryka zapałek^[4] (założona w 1879^[5]).

W momencie wybuchu I wojny światowej Mszczonów zamieszkiwało ponad 8 tys. mieszkańców. Po okresie I wojny światowej spadła liczba ludności.

Kolejną tragedią była II wojna światowa. W czasie działań wojennych we wrześniu 1939 miasto zostało zbombardowane przez lotnictwo niemieckie. W czasie kampanii wrześniowej 1939, 8 września 1939 żołnierze niemieccy rozstrzelali 2 polskich jeńców^[6]. Tego samego dnia rozstrzelano dalszych 11 jeńców (8 w mundurach, a 3 po cywilnemu)^[6], zbrodni dokonała niemiecka 4 Dywizja Pancerna XVI Korpusu 10 Armii. 11 września 1939 wycofujący się przed atakującymi Niemcami z przedpola Sieradza i linii Warty 31 Pułk Strzelców Kaniowskich pod dowództwem ppłk Wincentego Wnuka, dokonał kontrataku na znajdujące się już w Mszczonowie oddziały Wehrmachtu. Starcie zakończyło się zwycięstwem Polaków i kompletnym rozbiciem oddziałów niemieckich. Zniszczono niemieckie czołgi i samochody, wozy z zaopatrzeniem. Po zwycięstwie pułk wycofał się z miasta. Jeszcze tego samego dnia wrócili do miasta Niemcy i w odwecie je spalili (zniszczono około 80% zabudowy). Ponadto dokonali licznych egzekucji – m.in. rozstrzelali burmistrza Aleksandra Tańskiego, księdza proboszcza Józefa Wierzejskiego i lekarza Stanisława Zarachowicza. Zastrzelili też ks. Władysława Gołędowskiego, wikariusza parafii w Mszczonowie i kapelana miejscowego hufca ZHP w trakcie opatrywania rannego.

Do aktywizacji gospodarczej miasta przyczyniła się uruchomiona w latach 1953–1954 linia kolejowa do Skierniewic i Pilawy. W latach 1962–1964 wybudowane zostały Zakłady Produkcji Kruszywa Lekkiego, które produkowały jako jedyne w kraju keramzyt^[7]. Od utworzenia w 1972 gminy Mszczonów, miasto rozwija się dynamicznie jako prężnie działający ośrodek logistyczno-przemysłowy, szczególnie zaś od lat 90. wraz z nasileniem transportu drogowego.

W latach 70. oddano do użytku obwodnicę miasta w ciągu ówczesnej drogi państwowej nr 16^[8] i drogi międzynarodowej E82 Warszawa – Piotrków Trybunalski (obecnie drogi ekspresowej S8 i trasy europejskiej E67)^[9].

11 września 2007, w rocznicę wydarzeń z 1939, w Mszczonowie złożył wizytę prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński^[10], biorąc udział w uroczystościach upamiętniających zwycięstwo 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Prezydent przyznał pośmiertne odznaczenia dowódcy zwycięskiego 31 Pułku Strzelców Kaniowskich pułkownikowi Wincentemu Wnukowi, a także czterem osobom, które zginęły z rąk Niemców 11 września 1939.

28 czerwca 2008 dokonano uroczystego otwarcia kompleksu basenów geotermalnych.

21 listopada 2020 w Mszczonowie otwarto basen do nurkowania Deepspot - wówczas najgłębszy na świecie (45,4 m głębokości)^[11].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Mszczonowa w 2014 roku^[12].

Polityka

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie

Erding^[13]
Koczani^[14]

Architektura

Zabytki

Wybrane zabytki

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela wybudowany w latach 1862–1886
Dworek państwa Czarneckich z XIX wieku tzw. Kaflarnia
Dwa cmentarze rzymskokatolickie
Cmentarz żydowski z ohelem cadyka

Religia

Na terenie Mszczonowa działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia pw. św. Jana Chrzciciela (erygowana w XIII wieku)
- parafia pw. św. Ojca Pio (erygowana 29 czerwca 2008) – planowana budowa świątyni
Kościół Starokatolicki Mariawitów
- wierni należą do parafii Trójcy Przenajświętszej w Lutkówce.
Świadkowie Jehowy:
- zbór Mszczonów (w tym grupa ukraińskojęzyczna) (Sala Królestwa ul. Sportowa 15)^[15].
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:
- zbór w Mszczonowie
Kościół Ewangeliczny^[16]

Sport i rekreacja

W mieście, od 1957 roku, działa klub sportowy Mszczonowianka Mszczonów, którego największym sukcesem są występy w IV lidze.

Znane osoby

Stefan Krukowski (1890–1982), wybitny polski archeolog specjalizujący się w badaniu paleolitu, mezolitu i neolitu
Jan Adam Maklakiewicz (1899–1954), polski kompozytor i dyrygent, którego dawny dom mieści muzeum.
Mieczysław Zdzienicki (1892–1953), polski działacz społeczny, prawnik i bibliofil.

Galeria

Izba Pamięci Ziemi Mszczonowskiej
Termy Mszczonów
Obwodnica Mszczonowa w oddali turbiny wiatrowe
Ulica Sienkiewicza w Mszczonowie (2007)

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Raport o stanie gminy Mszczonów w 2022 r.. [dostęp 2023-06-20].
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
↑ Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792.
↑ ^a ^b TomaszT. Chludziński TomaszT., JanuszJ. Żmudziński JanuszJ., Mazowsze, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1978, s. 170, 171 .
↑ Mszczonów: Fabryka zapałek, „Nowości Illustrowane”, Nr 22, 3 czerwca 1922, s. 8 .
↑ ^a ^b SzymonS. Datner SzymonS., Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961, s. 49 .
↑ WitoldW. Nastiuszonek WitoldW., Skierniewice i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1985, s. 96, ISBN 83-217-2488-4, OCLC 830220840 .
↑ Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962 .
↑ Samochodowy atlas Polski 1:500 000, wyd. V, Warszawa: Państwowe przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1979, s. 78, ISBN 83-7000-017-7 .
↑ Strona internetowa Prezydenta RP 2007-09-11 Warto pamiętać o historii.
↑ Bydgoscy płetwonurkowie wpłynęli do najgłębszego basenu na świecie
↑ Mszczonów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Miasta partnerskie, czyli co z tego mamy [dostęp: 2017-01-06].
↑ Kolejny krok w relacjach Mszczonowa z Macedonią [dostęp: 2017-01-06].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18] .
↑ Kościół Ewangeliczny w Mszczonowie [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .

Linki zewnętrzne

Mszczonow24h.pl serwis informacyjny
Biuletyn Informacji Publicznej Mszczonów
Towarzystwo Przyjaciół Mszczonowa. tpmszczonow.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-06)].
Wirtualne Muzeum Ziemi Mszczonowskiej
Cmentarz żydowski
Cmentarz żydowski. izrael.badacz.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-26)].
Mszczonów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 787 .
Mszczonów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 360 .

[raport-1] Raport o stanie gminy Mszczonów w 2022 r.. [dostęp 2023-06-20].

[2] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.

[3] Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792.

[mazowsze-4] TomaszT. Chludziński TomaszT., JanuszJ. Żmudziński JanuszJ., Mazowsze, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1978, s. 170, 171 .

[5] Mszczonów: Fabryka zapałek, „Nowości Illustrowane”, Nr 22, 3 czerwca 1922, s. 8 .

[Zbrodnie_Wehrmachtu_na_jeńcach_wojennych_w_II_wojnie_światowej-6] SzymonS. Datner SzymonS., Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961, s. 49 .

[7] WitoldW. Nastiuszonek WitoldW., Skierniewice i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1985, s. 96, ISBN 83-217-2488-4, OCLC 830220840 .

[8] Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962 .

[9] Samochodowy atlas Polski 1:500 000, wyd. V, Warszawa: Państwowe przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1979, s. 78, ISBN 83-7000-017-7 .

[10] Strona internetowa Prezydenta RP 2007-09-11 Warto pamiętać o historii.

[11] Bydgoscy płetwonurkowie wpłynęli do najgłębszego basenu na świecie

[populacja2016-12] Mszczonów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[13] Miasta partnerskie, czyli co z tego mamy [dostęp: 2017-01-06].

[14] Kolejny krok w relacjach Mszczonowa z Macedonią [dostęp: 2017-01-06].

[15] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18] .

[16] Kościół Ewangeliczny w Mszczonowie [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Przytyk Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Części miasta wg TERYT	Pogorzałki
Inne obszary	Postrzygałki
Dawniej w granicach Mszczonowa	Kuranów (do 1954) Sosnowica (do 1954) Wymysłów (do 1954)

Miasta	Mszczonów Wiskitki Żyrardów
Gminy miejskie	Żyrardów
Gminy miejsko-wiejskie	Mszczonów Wiskitki
Gminy wiejskie	Puszcza Mariańska Radziejowice

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–48)
Miasta (← →)	Błonie Grodzisk (Mazowiecki) (do 1870 i od 1919) Mszczonów Nadarzyn (do 1870) Wiskitki (do 1870) Żyrardów (od 1916)
Gminy wiejskie (← →)	Grodzisk (od 1870) Guzów Helenów Kaski Letnisko-Brwinów (od 1927) Letnisko-Milanówek (od 1919) Młochów Pass Piekary Radziejowice Radzików Skuły Wiskitki (1870–1939) Wólka Grodziska (do 1870) Żyrardów (do 1939) Żyrardów-Wiskitki (od 1939)

Przynależność wojewódzka	woj. warszawskie
Miasta (do 1869 → i ← 1948–75)	Błonie Brwinów (od 1950) Grodzisk (Mazowiecki) Milanówek (1951–52 → i ← od 1961) Mszczonów Nadarzyn (do 1869) Wiskitki (do 1869) Żyrardów (do 1948 →)
Gminy wiejskie (do 1869 → , ← 1948–54 i 1973–75)	Baranów (od 1973) Grodzisk (Mazowiecki) Guzów (do 1954) Helenów (do 1952 →) Jaktorów (od 1973) Kaski (do 1954) (Letnisko-)Brwinów (do 1949) (Letnisko-)Milanówek (do 1950) Młochów (do 1952) Mszczonów (od 1973) Pass (do 1952 →) Piekary (do 1954) Podkowa Leśna (1948–52 →) Radziejowice Radzików (do 1952 →) Skuły (do 1954) Wiskitki (od 1973) Wólka Grodziska (do 1869) Żabia Wola (od 1973) Żyrardów-Wiskitki (do 1954)
Gromady (1954–72)	Adamowice (1954–59) Adamowizna (1954–59) Baranów (1954–68) Bartoszówka (1954–72) Bobrowce (1954–59) Bronisławów (1954–59) Budy Zosiny (1954–61) Buszyce (1954–59) Cegłów (1961–72) Franciszków (1954–72) Gole (1954–61) Grodzisk / Grodzisk Mazowiecki (1959–72) Guzów (1954–72) Izdebno Nowe (1954–61) Jaktorów (1954–72) Kaski (1954–72) Korytów A (1954–72) Kozerki (1954–59) Kozłowice Nowe (1954–59) Książenice (1954–59) Kuklówka-Zarzeczna (1954–59) Miedniewice (1954–68) Międzyborów (1954–68) Mszczonów (1959–72) Natolin (1954–68) Ojrzanów (1954–61) Oryszew (← 1955–61) Osuchów (1954–72) Piekary (1954–68) Radziejowice (1954–72) Słubica Dobra (1954–59) Wiskitki (1954–72) Wręcza (1954–59) Żabia Wola (1954–72)